Eyyûbîler Döneminde Mısır'da Sünniliğin Yerleşmesinde İranlı Âlimlerin Rolü (ÇEVİRİ)

Yıl 2020, Sayı: 16, 425 - 436, 25.12.2020

Çevirmen: Bedrettin Basuğuy

https://doi.org/10.34085/buifd.840486

Öz

Fâtımîlerin yıkılmasını müteakip Eyyûbîlerin hâkimiyeti ele geçirmesiyle birlikte Mısır’da İsmaîlî Hilâfetin yerini, Sünnî Abbâsî Hilâfetin bir parçası ve savunucusu olan Eyyûbî devleti aldı. Bu değişim, Eyyûbîler tarafından himâye edilen Sünnîliğin toplumsal tabanını genişletmesi de dâhil sosyal ve siyasal alanlarda bir sürü gelişmeyi beraberinde getirdi. Bu gelişmelerin önemli bir bölümü ise Mısır’ın resmî eğitim sisteminde yaşandı. Mısır’da Sünnîliğin yayılmasını ve medreselerin yaygınlaşmasını sağlayan bu dönüşümde İranlı âlimlerin özel bir rolü bulunmaktadır. Bu alimlerin Mısır’daki eğitim sistemini etkilemesiyle, Eşarî kelâmın yayılması gibi bir takım ictimaî ve fikrî değişimler meydana geldi ve Sünnî geleneği savunan seçkin bir sınıf yetişti. Yaklaşık iki asır süren Fâtımî hâkimiyetinden sonra ortaya çıkan bu seçkin sınıf, Sünnî toplumun ihtiyaçlarını gidermede önemli bir rol oynadı.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Eyyûbîler, Mısır, İran, Sünnî, Âlim, Göç

The Role of the Iranian Scholars to Establish of Sunnism in Egypt During the Ayyubid Period

Öz

After the collapse of the Fatimids and the seizure of power by the Ayyubids, an important sectarian change took place in Egypt. With this change, the Ismaili caliphate was replaced by the Ayyubid state, which was a part and defender of the Sunni Abbasid Caliphate. This change brought many developments in the social and political spheres, including the expansion of the social base of Sunnism, which was patronized by the Ayyubids. A significant part of these developments took place in Egypt's official education system. Iranian scholars have a special role in this transformation, which led to the spread of Sunnism and the spread of madrasahs in Egypt. With the influence of these scholars on the Egyptian education system, a number of social and intellectual changes took place, such as the spread of Ashari theology, and an elite class was raised who defended the Sunni tradition. This elite class, which emerged after nearly two centuries of Fatimid rule, played an important role in meeting the needs of the Sunni community

Anahtar Kelimeler

İslamic History, Ayyubids, Egypt, Iran, Sunni, Scholar, Migration

Kaynakça

• Abu Salih. The Churches and Monasteries of Egypt. trans. B. T. A. Evetts. London: Oxford Univ. Press 1969.
• Creswell, K. A. C. The Muslim Architecture of Egypt. London: 1959.
• Ebû Şâme. Kitabu’r-Ravzateyn fî Ahbari’d-Devleteyn: en-Nuriyye ve’s-Salahiyye. thk. İbrahim ez-Zeybek. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1997.
• Ebû Şame. Zeylu Teracimi’l-Karneyn es-Sadis ve’s-Sabi‘. neşr. Muhammed el-Kevserî. Beyrut: Daru’l-Cîl, 1974.
• El-Üdfüvî. et-Tâli‘u’s-Sa‘îdü’l-Câmi‘ Esmâ’e Nücebâ’i’s-Sa‘îd, thk. Sa‘d Muhammed Hasan. ed-Dârü’l-Mısriyye li’t-Te‘lîf ve’t-Tercüme. Kahire 1966.
• Esnevî. Tabakâtu’ş-Şafiiyye. thk. Abdullah el-Cubûrî. Bağdat: Matbaatu’l-İrşad. 1390-1391.
• Et. Combe, J. Sauvaget et G. Wiet. Repertoire Chronologioue D'Epignaphie Arabe. Caire: 1931.
• Gottschalk, Hans L. "Die Aulad Saih as-suyuh (Banu Hamawiya)" WZKM. 53 (1957), P. 57-87.
• İbn ‘İmad el-Hanbelî. Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbari Men Zeheb: Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Dokmak. Nüzhetu’l-Enam fî Tarihi’l-İslam. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1420.
• İbn Ebî Usaybi‘a. ‘Uyûnu’l-Enbâ fî Tabakati’l-Etibba. Kahire: Mektebetu’l-Vehbiyye, 1882.
• İbn Ebi’l-Vefa el-Kureşî. el-Cevâhiru’l-Mudiyye fî Tabkâti’l-Hanefiyye. Haydarabâd: Dairetu’l-Osmaniyye, 1408.
• İbn Esîr. el-Kamil fi’t-Tarih. thk. Ali Şirinî. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1408.
• İbn Hacer. Ref‘ul-İsr an Kudati Mısr. neşr. Hamid Abdulhamid. Kahire: Matbaatu’l-Emiriyye, 1957-1961.
• İbn Halebî. Sılatu’t-Tekmile li Vefeyati’n-Nekale. neşr. Beşşar Avvad Maruf, Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslamî, 2007.
• İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-A‘yân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân. thk. İhsân Abbas. Beyrut: Dâru Sadr, 1968.
• İbn Kadî Şubhe. Tabakatu’ş-Şafiiyye. neşr. el-Hafız Abdulalim Han. Beyrut: Daru’n-Nedve el-Cedide, 1407.
• İbn Kesîr. el-Bidaye ve’n-Nihaye. Beyrut: Mektebetu’l-Mearif, ts.
• İbn Receb. Kitabu’z-Zeyl alâ Tabakâti’l-Hanabile. Kahire: 1372.
• İbn Şeddad. Tarihu’l-Meliki’z-Zâhir, neşr. Ahmed Hatît. Wiesbaden: Daru’n-Neşr, 1983.
• İbn Tağri Berdî. en-Nucûmu’z-Zahire, fî Mulûki Mısr ve’l-Kahire. Kahire: Daru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1375.
• İbn Vâsıl. Muferricu’l-Kurûb fî Ahbari Benî Eyyûb. thk. Cemâleddîn eş-Şeyyâl-Hasaneyn Muhammed Rabi‘. Kahire: Danişgâh-i Fuad-i Evvvel ve Daru’l-Kutub, 1960).
• İbn Zeyyat. el-Kevekibu’s-Seyyâre fî Tertibi’z-Ziyâre. neşr. A. Teymur. Bağdat: Mektebetu’l-Musenna, 1907.
• İkbal, Aştiyânî Abbas. Tarih-i İran. Tahran: İntişarât-i Tahran, 1382.
• Kalkaşandî, Ebu’l-Abbas Ahmed. Subhu’l-A‘şâ fî Sınaati’l-İnşâ. Kahire: Vezâretu’s-Sekâfe ve’l-İrşâdi’l-Kavmî, ts.
• Kesaî, Nurullah. Mukaddime-i ber Tercume-i Kitab-i Tarih-i Danişgahha-yi Bozorg-i İslamî. Eser-i Abdurrahman Ğanime. Tahran: İntişarât-i Danişgâh-i Tahran, 1377.
• Makdisi, George. The Rise of Colleges. Edinburgh: 1981.
• Makrizî. el-Mevâ‘iz ve’l-İ‘tibâr bi-Zikri’l-Hıtati ve’l-Âsâr, Beyrut: Dâru Sadr, ts. Makrizî. el-Mukffa’l-Kebîr, neşr. Muhammed el-Aylavî. Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslamî, 1407.
• Makrizî. es-Sülûk li-Ma‘rifeti Düveli’l-Mülûk, neşr. Muhammed Abdulkadir Ata, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1418.
• Münzirî. et-Tekmile li Vefeyâti’n-Nekale. thk. Beşşar Avvâd Maruf. Necef: 1968-1971.
• Nasırî Tahirî, Abdullah. Fatımîyân der Mısr. Kum: Pejuheşkede-i Havza ve Danişgâh, 1379.
• Nuaymî. ed-Daris fî Tarihi’l-Medaris. neşr. İbrahim Şemseddîn. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
• Safedî. el-Vafî bi’l-Vefeyât, Dımaşk-Beyrut, 1931.
• Sehavî. et-Tibru’l-Mesbûk fî Zeyli’s-Sulûk. Kahire: ts.
• Sıbt İbn Cevzî. Mirâtu’z-Zaman, fî Tarihi’l-A‘yân. Haydarabâd: Dairetu’l-Mearifi’l-Osmaniyye, 1370.
• Suyûtî. Hüsnu’l-Muhadara, neşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Mısır: Daru İhyai’l-Kutubi’l-Arabîyye, 1967.
• Sübkî. Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyyeti’l-Kübrâ, thk. Abdulfettah Muhammed el-Hulv-Mahmud Muhammed et-Tanahî. Cize: Daru Hecr li’t-Tibae, 1992.
• Şelebî, Ahmed. Tarih-i Amuzeş der İslam, trc. Muhammed Hüseyin Sakit. Tahran: Defter-i neşr-i ferheng-i İslamî, 1371.
• Zehebî. Muhammed b. Ahmed, el-‘İber fî haberi Men Ğaber, thk. Selahaddîn el-Muneccid. Kuveyt: 1948.
• Zehebî. Siyeru Alami’n-Nubela. thk. Şuayb el-Arnavut- Naim el-Arkusî, Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1413.