IN THE CONTEXT OF DİCHOTOMİC RELATİONSHİPS THE FACT-VALUE PROBLEM

Yıl 2022, Sayı: 19, 186 - 195, 25.06.2022

Abdülbaki Kınsün

https://doi.org/10.34085/buifd.1115394

Öz

The fact-value dichotomy, which is one of the most basic concept pairs of social sciences, is related to the subjects of objectivity, subjectivity and value-judgment. This pair of concepts appears at every level of theoretical and applied research. While investigating the nature of social reality and the social world, the fact-value plane is very sensitive. Attributing value to the fact or presenting values as fact is extremely risky for the objectives of objective scientific research. Because the fact-value dichotomy raises some important questions about the objectivity problem in scientific knowledge, the value-judgment problem, the criticism and the application principles in terms of social studies. Answering these questions requires a sociological analysis of the fact-value dichotomy. Therefore, the focus point of this study is the relational sociological analysis of the fact-value dichotomy.
In this context, in the present study, the fact-value dichotomy will be discussed first at the sociological level, and then the nature and importance of the dichotomic relationship in social sciences will be emphasized. The main purpose of the study is to examine the dichotomous relationship between factual reality and contingent reality from different perspectives. The study, on the one hand, draws attention to the ontological aspect of the dichotomous relationship, on the other hand, aims to clarify the epistemological and methodological aspects. The point that makes the study important is that it deals with the fact-value problematic from a dichotomous (relational) perspective rather than individually. In other words, the study is important in terms of starting from the fact that fact and value create and complement each other. Since the study was designed in a theoretical context, the phenomenological approach was preferred. As an analysis technique, content and expression analyzes were emphasized.

Anahtar Kelimeler

case, value, dichotomy, dichotomous relationship

Dikotomik İlişkiler Bağlamında Olgu-Değer Problemi

Öz

Sosyal bilimlerin en temel kavram çiftlerinden olan olgu-değer dikotomisi, nesnellik, öznellik ve değer-yargı mevzularıyla ilişkilidir. Bu kavram çifti teorik ve uygulamalı araştırmaların her seviyesinde karşımıza çıkmaktadır. Sosyal gerçekliğin ve toplumsal dünyanın doğası araştırılırken olgu-değer düzlemi oldukça hassaslık arz etmektedir. Olguya değer atfetmek ya da değerleri olgu olarak sunmak objektif bilimsel araştırmaların hedefleri bakımından son derece risklidir. Zira olgu-değer dikotomisi, sosyal araştırmalar açısından bilimsel bilgide nesnellik sorunu, değer-yargı problemi, eleştiri ve uygulama esasıyla ilgili önemli birtakım sorular gündeme getirir. Bu soruların yanıtlanması ise olgu-değer dikotomisine dair sosyolojik bir analizi gerekli kılmaktadır. Dolayısıyla söz konusu çalışmanın odak noktasını olgu-değer dikotomisinin ilişkisel sosyolojik analizi oluşturmaktadır.
Bu kapsamdan hareketle mevcut çalışmada, olgu-değer dikotomisi, evvela sosyo-felsefi düzlemde ele alınacak akabinde dikotomik ilişkinin sosyoloji disiplini içerisindeki mahiyeti ve önemi üzerinde durulacaktır. Çalışmanın temel gayesi olgusal gerçeklik ile olumsal gerçeklik arasındaki dikotomik ilşkiyi farklı açıdan ele alıp incelemektir. Çalışma, bir yandan dikotomik ilişkinin ontolojik cihetine dikkat çekerken öte yandan epistemolojik ve metodolojik yönlerini açıklığa kavuşturmayı hedeflemektedir. Çalışmayı ehemmiyetli kılan husus, olgu-değer sorunsalını münferit ele almaktan ziyade dikotomik (yani bağıntısal) açıdan araştırmaya konu edinmiş olmasıdır. Diğer bir ifadeyle çalışma, olguyla değerin birbirini var ettiği ve bütünlediği gerçeğinden hareket etmesi bakımından önem arz etmektedir. Çalışma teorik bir bağlamda tasarlandığından fenomenolojik yaklaşım tercih edilmiş analiz tekniği olarak da içerik ve ifade analizlerine ağırlık verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

olgu, değer, dikotomi, dikotomik ilişki

Kaynakça

• Aksan, G. (2016). Max Weber ve Değerler Sosyolojisi: Bir Metodolojik İkilemin Düşündürdükleri. SEFAD(35), 427-446.
• Alp, A. (2017). Sosyal Bilimlerde Değer Yargısı Üzerine Tartışmalar. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(43), 423-437.
• Ayvaz, İ., & Sucu, Ö. E. (2017). Bilimde Değer Tarafsızlığı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(50), 355-361.
• Bayhan, V. (2016). Sosyal Bilimlerde “Objektiflik” Efsanesi. Mukaddime, 7(2), 217-242.
• Beşoğul, Ç. (2017). Değer Yargısız Sosyal Bilimler Efsanesi. acedmia.edu.tr, 1-13.
• Demirbaş, B. (2021). Durkheim’ın Metodolojisi: Sosyolojik Yöntemin Kuralları Üzerine Bir İnceleme. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(12), 128-142.
• Durkheim, E. (2004). Sosyolojik Yöntemin Kuralları. (C. Saraçoğlu, Çev.) İstanbul: Bordo-Siyah Klasik Yayınları.
• Günerigök, M. (2016). Din Sosyolojisi Metodolojisinde Anlayıcı Yaklaşım: Max Weber Örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 309-329.
• Hira, İ. (2000). Max Weber’in Yöntem Anlayışı. Bilgi Dergisi(2), 45-58.
• İmamoğlu, T. (2011). Mantıkçı Pozitivizm, Wittgenstein ve Din. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(35), 39-50.
• Jenks, C. (2014). Temel Sosyolojik Dikotomiler: Giriş. (Edit. C. Jenks, & C. Jenks), Temel Sosyolojik Dikotomiler içinde (İ. Çapcıoğlu, Çev.). Ankara: Tarcan Matbaacılık.
• Kılıç, R. (1996). Olgu ve Değer Problemi. https.//dspace.ankara.edu.tr adresinden alındı (E.T. 20.06.2021).
• Neuman, L. (2006). Toplumsal Araştırma Yöntemleri. (Ö. Akkaya, Çev.) İstanbul: Siyasal Kitapevi.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-239.
• Özlem, D. (2019). Max Weber'de Bilim ve Sosyoloji. İstanbul: Notos Yayınları.
• Poyraz, H. (2007). Ahlak Dili Üzerine. (Edit. R. Kaymakcan, & M. Uyanık), Teorik ve Pratik Yönleriyle Ahlak içinde (s. 15-47). İstanbul: DEM Yayınları.
• Sağlık, C. (2019). Emile Durkheim’ın Metodolojisi ve Sosyolojisi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 449-480.
• Smitth, J. P. (2010). Olgu-Değer Ayrılmazlığı. (E. Çelebi, Dü.) felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi(9), 99-117.
• Stedman-Jones, S. (2014). Olgu-Değer. (Edit. C. Jenks), Temel Sosyolojik Dikotomiler içinde (İ. Çapcıoğlu, Çev.). Ankara: Tarcan Matbaacılık.
• Turan, H. (2006). Olgu, Değer ve Kuram-Yüklülük. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi(2), 83-89.
• Türkkan, Z. (2018). Değer-Tarafsız Sosyoloji Anlayışına Eleştirel Bir Yaklaşım. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi(11), 165-187.
• Ünlüsoy, A. (2017). İnsan Bilimlerinde Olgu-Değer Ayrımının Meydana Getirdiği Problemler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 234-252.
• Weber, M. (2012). Ekonomi ve Toplum. (L. Boyacı, Çev.) İstanbul: Yay Yayınları.
• Yöney, F. (2015). Ahlak Felsefesinde Olgu-Değer Ayrımı ve Nesnelci Ahlaki Realizm Açısından Değerlendirilmesi. Felsefe Dünyası(61), 241-268.