Mâtüridî ve İbn Âşûr’un Tefsirlerinde Kur'ân'ın Kur'ân'la Tefsiri: Burûc Sûresi Örneği

Yıl 2025, Sayı: 25, 294 - 315, 27.06.2025

Ahmet Nair

https://doi.org/10.34085/buifd.1640220

Öz

Bu makalede, Matüridî ve İbn Âşûr’un Kur’ân’ı Kur’ân’la tefsir etme usulleri, Burûc Sûresi bağlamında karşılaştırmalı bir şekilde ele alınmaktadır. Çalışma, Kur’ân’ın Kur’ân’la tefsiri ilkesinin iki müfessir tarafından nasıl yorumlandığını ve uygulandığını incelemektedir. Kur’ân’ın kendi içinde bir bütünlük taşıdığı ve bu bütünlüğün tefsir ilminde esas alınması gerektiği anlayışı, bu ilkenin temel dayanağını oluşturmaktadır. Âyetlerin anlamını çözümlemede, diğer âyetlerin rehberliğinde ilerlemek, tefsir ilminde metodolojik bir tercih olmanın ötesinde bir gereklilik olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca günden güne daha çok rağbet gören Kur’ân kaynaklı bilgi ihtiyacı, Kur’ân’ın Kur’ân’la tefsirine duyulan ihtiyacı daha da arttırmaktadır. Matüridî, tefsirinde aklı, dilsel analizleri ve kelamî prensipleri ustaca birleştirmiştir. Ona göre, Kur’ân’ın her bir ayeti, kendi bağlamında ve bütüncül bir bakış açısıyla ele alınmalıdır. Matüridî’nin tefsir metodolojisi, âyetlerin kelime kökenlerini ve dilsel yapılarını detaylı bir şekilde analiz ederek, Kur’an’ın evrensel mesajlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu yönüyle onun yaklaşımı, derin bir teorik temele dayanmaktadır. Öte yandan, İbn Âşûr, modern dönemin gerekliliklerini göz önünde bulundurarak, tarihsel bağlam ve toplumsal şartlara özel bir vurgu yapmıştır. Onun metodu, dilsel inceliklerle birlikte tarihsel gerçeklikleri de içermektedir. Burûc Sûresi tefsirinde, adalet, sabır ve iman temalarını işleyerek, Kur’ân’ın evrensel mesajlarını çağdaş bir perspektifle yorumlamıştır. Bu yaklaşım, İbn Âşûr’un tefsirlerini hem teorik hem de pratik açıdan değerli kılmaktadır. Makalede, her iki müfessirin de Kur’ân’ın Kur’ân’la tefsiri ilkesine bağlı kaldıkları ve bu ilkeye dayalı özgün metodolojiler geliştirdikleri tefsirlerinden verilen örneklerle ortaya konulmuştur. Bu yöntemlerin, tefsir ilmindeki yerini ve önemini vurgulayan çalışma, Kur’ân’ın anlaşılmasında bağlam ve iç tutarlılığın belirleyici olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir. Ayrıca, iki müfessirin yaklaşımlarının Kur’ân’ın zengin anlam dünyasını daha iyi kavramak için birer rehber niteliği taşıdığı ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir , Kur’an’ın Kur’ân’la tefsiri , Mâtürîdî , İbn Âşûr , Burûc sûresi.

Etik Beyan

Makale kendi çalışmamdır.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Derginizin yayınlanacak ilk sayısında değerlendirilmek üzere dikkate almanızı istirham ederim.

Qur'anic Interpretation through the Qur'an in the Exegeses of Mātūrīdī and Ibn Āshūr: An Analysis of Sūra al-Burūj

Öz

This study presents a comparative analysis of the methodologies adopted by Mātūrīdī and Ibn Āshūr in interpreting the Qur'an through its own discourse, with a particular focus on Sūra al-Burūj. The research examines how these two exegetes conceptualized and implemented the principle of interpreting the Qur'an by itself. Central to this principle is the notion that the Qur'an embodies an inherent coherence, which must be regarded as a foundational element in the discipline of exegesis. The strategy of elucidating verse meanings through cross-referencing other verses is not merely a methodological choice but a fundamental requirement in Qur'anic hermeneutics. Moreover, the growing demand for knowledge based on the Qur’an increases the need for the Qur’an to be interpreted through the Qur’an itself. Mātūrīdī, in his exegetical approach, effectively combines rational analysis, linguistic scrutiny, and theological doctrines. He asserts that each Qur'anic verse should be interpreted within its contextual framework and through an overarching perspective. His method seeks to unveil the Qur'an’s universal themes by meticulously analyzing the etymological origins and syntactic structures of the verses. This comprehensive approach reflects a robust theoretical foundation. Conversely, Ibn Āshūr, attuned to the demands of the modern era, emphasizes the historical context and sociocultural dimensions of the text. His interpretative framework integrates historical realities with linguistic intricacies. In his commentary on Sūra al-Burūj, he explores themes such as justice, patience, and faith, offering a contemporary lens through which the Qur'an's universal messages can be understood. This methodological orientation enhances the relevance of his exegesis in both theoretical and practical domains. The study affirms that both scholars remained faithful to the principle of interpreting the Qur'an by the Qur'an, while developing distinctive methodologies grounded in this concept. The study affirms that both scholars remained faithful to the principle of interpreting the Qur'an by the Qur'an, while developing distinctive methodologies grounded in this concept, as demonstrated through examples given from their exegeses. By highlighting the significance of these approaches within the exegetical tradition, the research underscores the pivotal role of contextual and internal coherence in Qur'anic interpretation. Furthermore, it posits that the perspectives of these two exegetes provide valuable insights for a deeper understanding of the Qur'an's multifaceted meanings.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr , Qur'anic Interpretation , Mātūrīdī , Ibn Āshūr , Sūra al-Burūj

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Albayrak, Halis. Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine: Kur’an’ın Kur’ân’la Tefsiri. İstanbul: Şule Yayınları, 2015.
• Bilgin, Ömer Faruk. el-Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ının Dirayet Tefsiri Açısından Tahlili. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Coşkun, Ahmet. “İbn Âşûr Muhammed Tâhir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.19/332-333. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Coşkun, Ahmet. “et-Tahrîr ve’t-tenvîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/429-430. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Çitfçi, Nurettin. Kur’ân’ı Anlama Yöntemi Olarak Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsiri. Ankara: Fecr Yayınları, 2023.
• Çörtü, Mustafa Meral. Sarf- Nahiv-Edatlar. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2007. 7. Bs.
• Durmuş, İsmail- Pala, İskender. “İstiâre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/315. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Gelgeç, Sevim. Kur’an’ın Kur’ân’la Tefsiri Meselesi. Tarihsel Süreç-Sorunlar-Öneriler. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2021.
• Gengil, Veysel. Mâtürîdi’de Tefsirin İmkânı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2021.
• Gümüş, Sadreddin. Kur’ân Tefsîrinin Kaynakları. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1990.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Galib el-Endelûsî. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitabi’l- azîz. thk. Adusselam Abduşşaafî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. Müsned, thk. Şuayb el-Arnâutî-Adil Mürşid vd., Müessesetü’r-Risale, 2001.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Şihabuddîn. Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm. thk. Sami b. Muhammed Selamet. b.y.: Dâru Tayyibe li’n-Neşri ve’t-Tevzi, 1999.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdilhalîm, Mukaddime fî usûli’t-tefsîr Beyrut-Lübnan: Dâru Mektebeti’l-Hayât, 1980.
• Karataş, Ali. Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân’ında Kur’ân’ı Kur’ân’la Tefsir. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Karcı, Şemsettin. Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsiri ve Çağdaş Temsilcileri. Şenkîtî, el-Hatip ve Tahranî. Kesit Akademi, 28 (2021 Eylül).
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi li ahkâmi’l-Kur’an. thk. Salim Mustafa el Bedrî. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004, 2. Basım.
• Mâtüridî, Ebû Mansur Muhammed. Te’vîlâtu’l-Kur’an. thk. Mecdî Basellûm. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vîlâtü’l-Kur’ân Tercümesi, çev. Bekir Topaloğlu. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Özen, Şükrü. “Mâtürîdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/146. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Öztürk, Mustafa. Bir Mahiyet Soruşturması: Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsiri. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2008), 8/2.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahru’l-ulûm. thk. Ali Muhammed Muavved- Adil Ahmed Abdulmevcud. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’an. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. el-Câmiu’l-kebîr - Sünenü’t-Tirmizî. 6 cilt. Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut: 1998.
• Topaloğlu, Bekir. “Mâtürîdî”, Tefsir Bölümü. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/159. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Vural, Faruk. Tâhir İbn Âşûr ve et-Tahrîr ve’t-Tenvîr İsimli Tefsiri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Zemahşeri, Ebu’l-Kasım Carullah Mahmud b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyyi, 1997.
• (https://www.arapcadeposu.com/arapca-dil-bilgisi-bedel-mutabik). Erişim: 31 Aralık 2024.