BEITRAG ZUR KENNTNIS DER GEOLOGIE DES OLIGOZÄNS VON MITTELTHRAKIEN (TÜRKEI)

Yıl 1974, Cilt: 83 Sayı: 83, 1 - 59, 01.12.1974

Richard F. Lebküchner

Öz

 Illustriert durch zahlreiche Karten und Profile sowie einige Fossil-Tafeln wird als Beitrag
zur Kenntnis der Geologie Thrakiens das Ergebnis der in den Jahren 1957 bis 1969 mit Unterbrechungen durchgeführten
Untersuchungen der oligozänen Molasse Türkisch-Thrakiens vorgelegt. Wesentlicher Teil der Besprechung ist die auf
die Muhacir-Formation, die «serie marneuse» von Parejas (40), folgende Lignitsandstein-Formation.
Im zentralen Teil des Gebietes wird der Versuch unternommen, diese Formation Mithilfe von zehn durch das
ganze Gebiet verfolgbaren Braunkohlenflözen zu gliedern. Eine palynologische Untersuchung der Kohlenproben durch
E. Nakoman (30-34) bestätigte die Richtigkeit der im Gelände gezogenen Flöz-Ausbisslinien. Während sich die Invertebratenfauna
als faziesgebunden und für eine exakte Altersbestimmung nicht voll geeignet erweist, kann das Alter der
Schichten Mithilfe der zahlreichen Anthracotherien, die in den Braunkohleflözen gefunden wurden, einwandfrei als
Unter-Sannois bis Stamp, also als Oligozän bestimmt werden.
Im nordwestlichen Teil des Gebietes zwischen den Tälern von Meriç und Ergene ist es möglich, die Lignitsandstein-Formation
durch drei im Gelände weitgehend verfolgbare Horizonte von vulkanischen Tuffen zu gliedern. Im
zentralen Teil und seiner Verlängerung nach Osten bis zum Marmara-Meer sind zwar ebenfalls zum Teil mächtige
Tuff-Horizonte eingeschaltet, doch ist bis jetzt eine Gliederung noch nicht möglich, da zu grosse Lücken zwischen den
einzelnen Vorkommen bestehen. Aufgabe späterer Untersuchungen müsste es sein, diese zu schliessen.
Das Oligozän schliesst im Zentralgebiet mit dem stellenweise sehr mächtigen Regressionskonglomerat der GeröllFormation
ab. Die transgressiven Bildungen der nach neueren Funden unterpliozänen Ferrai-Formation und der Thrakischen
Stufe F.v. Hochstetter's (12) pliozän-pleistozänen Alters werden nur kurz behandelt.
Die zahlreichen Basalt-Vulkane im Süden des zentralen Teiles mit Fortsetzung nach Osten bis Tekirdağ liegen
möglicherweise auf zwei alten tektonischen Spalten im Untergrund.
Die Schichten von Muhacir-und Lignitsandstein-Formation+Geröll-Formation sind in flache Falten gelegt,
die zumeist SW-NE bis E-W-Streichen aufweisen.

Anahtar Kelimeler

-

ORTA TRAKYA OLİGOSENİNİN JEOLOJİSİ HAKKINDA

Öz

Trakya'nın Türkiye bölümündeki Oligosen molasında 1957 ilâ 1969 yıllarında kesintili olarak yapılan etütlerin sonuçları, birçok harita ve profil ile birkaç da fosil levhası kapsayan ve Trakya'nın jeolojisini konu olarak alan bir makale halinde sunulmuştur. Muhacir formasyonunu, Parejas'ın (40) «serie marneuse=marn serisini», takip eden linyitli kumtaşı formasyonu konunun esas bölümünü teşkil etmektedir. Bölgenin orta kısmında, bu formasyonun sahanın tümünde takip edilebilen on linyit damarının yardımiyle sınıflandırılmasına çalışılacaktır. Kömür numunelerinin E. Nakoman (30 34) tarafından yapılan palinolojik etüdü, arazide saptanan damar mostra hatlarının doğruluğunu ortaya koymuştur. Omurgasızlar faunasının fasiyese bağlı olup, kesin bir yaş tayinine tamamen elverişli olmadığı anlaşılmakla beraber, tabakaların yaşı linyit damarlarının içinde bulunmuş olan çok sayıdaki Anthracotheria'ların yardımiyle kesin şekilde Alt Sannoisiyen ilâ Stampiyen, yani Oligosen olarak tayin edilebilmektedir. Bölgenin kuzeybatı kısmında Meriç ile Ergene vadileri arasında linyitli kumtaşı formasyonunun, arazide uzun mesafelerde takip edilebilen üç volkanik tüf horizonunun yardımiyle sınıflandırılması mümkündür. Orta kısımda ve bunun doğu yönünde Marmara denizine kadar olan uzantısında da kısmen kalın tüf horizonları enterkale olmuş bulunmakla beraber, münferit zuhurlar arasında çok büyük boşluklar mevcut olduğundan, bir sınıflandırma yapılması şimdiye kadar mümkün olmamıştır. Bundan sonra yapılacak etütlerin görevi, bu boşlukları kapatmak olmalıdır. Orta bölgede Oligosen, çakıl formasyonunun yer yer çok kalın olan regresyon konglomerası ile sona ermektedir. Yeni bulgulara göre Alt Pliyosen yaşında olan Ferrai formasyonunun ve F.v. Hochstetter'in (12) Pliyosen-Pleyistosen yaşlı Trakya katının transgresif oluşuklarından kısaca bahsedilecektir. Orta bölümün güneyinde ve bunun doğu yönünde Tekirdağ'a kadar uzanan devamında bulunan çok sayıdaki bazalt volkanları muhtemelen kaidedeki iki eski tektonik çatlak uzennde oturmaktadır. Muhacir formasyonu ile linyitli kumtaşı formasyonu+çakıl formasyonunun tabakaları yatık şekilde kıvrılmış olup, bu kıvrımlar çoğunlukla SW-NE ilâ E-W doğrultusunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

ORTA TRAKYA, OLİGOSENİNİN, JEOLOJİSİ

Kaynakça

• BEER, H. (1960): The geology of the area NE Uzunköprü. Rep. D.P.L./N. V. T.S. Geol. Dept. (yayınlanmamış), İstanbul. (PDTA*T.32).
• & WRIGHT, J. A. (1960): Tentative Stratigraphic Correlation diagram — Thrace, District I, Marmara. Profil Turkse Shell, Geol. Dept. (yayınlanmamış), Ankara (PDTA 9b/l).
• CORSİN, P.M. & NAKOMAN, E. (1967): Contribution â l'etude palynologique des formations tertiaires du Bassin de Thrace. II — Etude quantitative. Ann. Soc. Geol. du Nord, t. LXXXVII, p. 39-53, Lille.
• DEİLMAN PETROL Ltd./N.V. TURKSE SHELL (1960): Compilation map Marmara District I, 1:10000. (Harita üç kısım halinde PDTA nde, 1/3,4,7, yayınlanmamış), Ankara.
• (1961): Photo- and Surface geological map AR/NTS-DPL/28. (Harita PDTA nde, 16/2, yayınlanmamış).
• (1962): Photo- and Surface geological map AR/NTS-DPL/587, District I-Marmara 1:100000 (Harita PDTA nde, 20/2, yayınlanmamış).
• DRUİTT, C.E. (1962): «Controlled» form line contour map of İnecik feature, 1:25000. Turkish Gulf Oil Corporation (yayınlanmamış) (PDTA 3/1), Ankara.
• ERENTÖZ, L. (1963-1970): Paleontolojik tetkik ve tayin raporları (Omurgasızlar). No. 220/1963, 222/1963 (21.9.1963), 1/1970 (8.5.1970), 2/1970 (3.6.1970), 3/1970 (4.6.1970), 4/1970 (24.6.1970). M.T.A. Paleontolojik Rap. (yayınlanmamış), Ankara.
• FOLEY, E.J. (1938): Tekirdağ civarının jeolojisi hakkında memorandum. M.T.A. Rap., no. 769 (yayınlanmamış), Ankara.
• GÖKÇEN, N. (1964): Paleontolojik tetkik ve tayin raporları (Ostrakodlar). No. 1964/8 (8.6.1964), 1964/9 (8.6.1964), 11/1964 (18.8.1964). M.T.A. Rap., (yayınlanmamış), Ankara.
• GÖKÇEN, S.L. (1963): Keşan bölgesinde Eosen-Oligosen sedimentasyonu, Güneybatı Türkiye Trakya'sı. M.T.A. Derg., no. 69, Ankara.
• HOCHSTETTER, F. von (1870): Die geologischen Verhaltnisse des Östlichen Türkei. Jb. k.k. geol. Reichsant. 20, S. 365-461, Wien.
• IVANOV, R. & KOPP, K.-O. (1969): Zur Tektonik des thrakischen Alttertiar-Beckens. — Zur Tektonik des Rhodopen-Kristallins (Makedonien-Thrakien) und seiner tertiâren Schichten. Geotektonische Forschungen, Heft 31.
• JARANOFF, D. (1937): Le tertiaire dans la region de Rodosto (Tekirdağ). Geol. Balkanica, v. 2, pt. 3, pp. 151-156.
• KIRK, H.M. (1937): Süleymaniye-Kestanbol jeolojik raporu. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 697, Ankara.
• KOPP, K.-O. (1965): Geologie Thrakiens III: Das Tertiâr zwischen Rhodope und Evros. Ann. Geol. Pays Hell., 16, pp. 315-362, Athen.
• ; PAVONİ, N. & SCHİNDLER, C. (1969): Geologie Thrakiens IV: Das Ergene-Becken. Beih. z. Geol. Jahrb., Heft 76, 136 S., Hannover.
• LEBKÜCHNER, R.F. & FERSTL, H. (1958): Harmanlı-Uzunköprü-Edirne linyit kömürü sahasında yapılan jeolojik ve madencilikle ilgili etütlerin neticesi hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 3014, Ankara.
• (1962): Linyit bakımından ümitli Tekirdağ/Malkara ve Edirne/Keşan bölgesinde yapılan, yataklarla ilgili detay jeolojik etütlerin neticeleri hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 2983, Ankara.
• (1963): Linyit bakımından ümitli Edirne/Uzunköprü ve Tekirdağ/Hayrabolu bölgesinde yapılan, yataklarla ilgili detay jeolojik etütlerin neticeleri hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 3256, Ankara.
• (1963): Linyit bakımından ümitli Edirne/Keşan bölgesinde yapılan, yataklarla ilgili detay jeolojik etütlerin neticeleri hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 3295, Ankara.
• (1963): Linyit bakımından ümitli Edirne/Uzunköprü/Keşan-İpsala bölgesinde yapılan, yataklarla ilgili detay jeolojik etütlerin neticeleri hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 3254, Ankara.
• (1964): Tekirdağ/Malkara-Hasköy-İbrice linyit sahasında 1963 yılı yazında açılan sondajların neticeleri hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 3565, Ankara.
• (1970): Edirne-Uzunköprü ve Meriç linyit sahasında yapılan etütlerin neticeleri hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), Ankara.
• (1970): Tekirdağ linyit sahasında yapılan etütlerin neticeleri hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), Ankara.
• LOCZY, L. de (1939): Orta Trakya petrol jeolojisi hakkında ilâve olunan bilgiler. M. T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 1053, Ankara.
• LUTTIG', G. & THENİUS, E. (1961): Über einen Anthracotheriiden aus dem Alttertiar von Thrazien (Griechenland). Palâont. Z. 35, 3/4, pp. 179-186, Stuttgart.
• McCAMMON, J. & ERICSON, D. (1940): Çöpköy ve Hamitköy antiklinalleri (Trakya). M. T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 1124, Ankara.
• MITZOPOULOS, M.K. (1961): Fund einer brackischen Molluskenfauna oberoligozânen Alters in West-Thrazien (Griechenland). Prakt. Akad. Athen, 36, S. 324-332, Athen.
• NAKOMAN, E. (1964): Etude palynologique de quelques echantillons de lignite provenant du Bassin de Thrace (Turquie). Ann. Soc. Geol. du Nord., t. LXXXIV, pp. 289-304.
• (1965): Description d'un nouveau genre de forme: Corsinipollinites. Ann. Soc. Geol. du Nord, t. LXXXV, pp. 155-158, Lille.
• (1966): Etude palynologique des formations tertiaires du Bassin de Thrace. Applications stratigraphiques. These de P Univ. de Lille.
• (1966): Palinoloji ve tayin raporu. No. EN 66/23. 1.7.1966 tarihli M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), Ankara.
• (1966): Contribution â l'etude palynologique des formations tertiaires du Bassin de Thrace. I. — Etude qualitative. Ann. Soc. Geol. du Nord, t. LXXXVI, pp. 65-107, Lille.
• ONAT, S. (1936): Uzunköprü linyit havzası hakkında rapordur. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 112, Ankara.
• OZANSOY, F. (1962-1964): Paleontolojik tetkik ve tayin raporları (Omurgalılar). No. 1962/3,4,5,6,7, 1963/52, 55,56,58,60,67 ve 1964/73. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), Ankara.
• (1962): Doğu Trakya Alt Oligosen Antrakoterienleri. M.T.A. Derg. no. 58, s. 85-96, Ankara.
• (1964): Le niveau du Sannoisien et sa faune mamalienne de la Thrace Orientale (Turquie) dans le Systeme de l'Oligocene d'Europe. Mem. Bureau Rech. Geol. et Min. Colloque sur le Paleogene. Sept. 1962, II, Bordeaux.
• (1966): Türkiye Senozoik çağlarında fosil insan formu problemi ve biostratigrafik dayanakları. Ank. Üniv. D.T.C. Fak. Yayınl, no. 172, Ankara.
• PAREJAS, E. (1939): Trakya linyitlerinin jeolojik etüdü. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 981, Ankara.
• SCHİNDLER, C. (1959): Preliminary geological map of Meriç Licence, 1:50000. Marmara Petrol. Corp. (yayınlanmamış harita), (PDTA 1/4).
• (1963): Zum geologischen Bau der Europâischen Türkei. Bull. Ver. Schrveiz. Petrol.-Geol. und Ing. Vol. 29, Nr. 77, pp. 29-42, Riehen.
• TAŞMAN, C.E. (1945): Trakya ve petrol. M.T.A. Mecm., no. 34, Ankara.
• TEN DAM, A. (1955): Kadıgeberan, Harmanlı ve Gaziali mıntıkası linyit raporlarının jeolojisi hakkında rapor. M.T.A. Rap., (yayınlanmamış), no. 2980, Ankara.
• (1955): Serenköy bölgesi linyit zuhurunun jeolojisi hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 2990, Ankara.
• (1955): Ahmetpaşa mıntıkasındaki linyit yataklarının jeolojisi hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 2994, Ankara.
• (1955): Kestanbolu-Karaburçak bölgesi linyit yataklarının jeolojisi hakkında rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), Ankara.
• (1955): Yörük bölgesinin linyit yatakları hakkında jeolojik rapor. M.T.A. Rap. (yayınlanmamış), no. 3327, Ankara.
• WRIGHT, J. A. (1961): Geology of the area south of Uzunköprü, District I Marmara. D.P.L./N.V.T.S. Rap. istanbul, Geol. Dpt. (yayınlanmamış), PDTA T. 28.
• YALÇINLAR, 1. (1954): Les gisements de Mammiferes et d'autres vertebres fossiles de la Turquie. Congr. Geol. Intern., C.R. XIX ieme. Session, Alger 1952, Sect. XIII, 3eme part., fasc. XV