AÇIKLAYICI KARMA ARAŞTIRMA: OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÇOCUĞU OLAN EBEVEYNLERİN EBEVEYNLİK TUTUMLARININ İNCELENMESİ

Year 2025, Issue: 29, 161 - 179, 30.04.2025

Abdülselam Koçak , Ramazan Sak , Eşref Nas

https://doi.org/10.29029/busbed.1583267

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, okul öncesi dönem çocuğu olan ebeveynlerin kendi ebeveynlik tutumlarına ilişkin değerlendirmelerinin incelenmesidir. Bu amaç kapsamında öncelikle, ebeveynlerin sahip oldukları tutumların Ebeveyn Tutum Ölçeğiyle belirlenmesi ve ardından ebeveynlerin kendi ebeveynlik tutumlarını nasıl değerlendirdiklerinin görüşme yoluyla ortaya koyulması hedeflenmiştir. Açıklayıcı karma araştırma yönteminin kullanıldığı bu araştırmanın çalışma grubunu Kars İli Sarıkamış İlçesinde yaşayan ve okul öncesi dönem çocuğu olan 429 ebeveyn oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Ebeveyn Tutum Ölçeği”, “Ebeveyn Soru Formu” ve “Demografik Bilgi Formu” kullanılmıştır. Nicel veriler SPSS-25 paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Nitel veriler için ise içerik analizi yapılmıştır. Elde edilen verilere göre, çalışmaya katılan ebeveynlerin hiçbiri demokratik ebeveynlik tutumunu benimsemezken büyük çoğunluğu, otoriter tutuma sahiptir. Bunu sırasıyla, izin verici ve aşırı koruyucu ebeveynlik tutumları izlemiştir. Ebeveynlerin kendi değerlendirmelerine göre ise, çoğu ebeveyn demokratik bir tutuma sahipken, bunu sırasıyla izin verici, aşırı koruyucu ve otoriter ebeveynlik tutumlarının takip ettiği belirlenmiştir.

Keywords

Ebeveyn Tutumları , Okul Öncesi Dönem , Öz-Değerlendirme , Açıklayıcı Karma Araştırma

EXPLANATORY MIXED RESEARCH: EXAMINING PARENTING ATTITUDES OF PARENTS WITH PRESCHOOL CHILDREN

Abstract

The main purpose of this research is to examine the evaluations of parents of preschool children regarding their parenting attitudes. Within the scope of this purpose, it was aimed to first determine the attitudes of parents with the Parenting Attitude Scale and then to reveal how parents evaluate their own parenting attitudes through interviews. The participants of this research, in which explanatory mixed-methods design was used, consisted of 429 parents of preschool children living in Sarıkamış District of Kars Province. "Parenting Attitude Scale", "Parent Questionnaire" and "Demographic Information Form" were used as data collection tools. The quantitative data were analyzed using the SPSS-25 package program. For qualitative data, content analysis was performed. According to the data obtained, none of the parents participating in the study adopted a democratic parenting attitude, while the majority of them had an authoritarian attitude. This was followed by permissive and overprotective parenting attitudes, respectively. According to the parents' own evaluations, it was determined that while most parents had a democratic attitude, this was followed by permissive, overprotective and authoritarian parenting attitudes, respectively.

Keywords

Parenting Attitudes , Preschool Period , Self-Evaluations , Explanatory Mixed Research

References

• Aktürk, F. M. (2015). Çocukları okul öncesi eğitime devam eden (5 yaş grubu )ebeveynlerin ana-baba tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Aküzüm, C., Baran, E., & Çelebi, S. (2022). Okul öncesi dönemde ebeveyn tutumları ile dijital oyun bağımlılığı eğilimi arasındaki ilişki. Electronic Turkish Studies, 17(3), 427-458. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.61958
• Alabay, E. (2017). Okul öncesi dönem çocuğu olan ebeveynlerin ebeveynlik tutumlarının incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(2), 156-174. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.196720171234
• Alpoğuz, D. U. (2014). Algılanan ana-baba tutumlarının ilköğretim öğrencilerinin okumaya yönelik tutumlarına ve Türkçe dersi akademik başarılarına etkisi [Yüksek lisans tezi]. Ahi Evran Üniversitesi.
• Arslan Aydoğan, S. (2017). Ebeveynlerin çocukluk çağı örselenme yaşantısı ve bazı demografik özellikleri ile çocuk yetiştirmeye yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi.
• Aslan, K. (2002). Değişen toplumda aile ve çocuk eğitiminde sorunlar. Ege Eğitim Dergisi, 1(2), 25-33. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/57138
• Aydoğdu, F., & Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/296105
• Bartlett, E. (2004). Theeffects of fatherhood on thehealth of men: A review of theliterature. J Mens Health Gend, 1(2), 159-169. https://doi.org/10.1016/j.jmhg.2004.06.004
• Baumrind, D. (1966). Effects of authoritative parental control on child behavior. Child Development, 37(4), 887–907. https://doi.org/10.2307/1126611
• Baumrind, D., & Black, A. E. (1967). Socialization practices associated with dimensions of competence in preschool boys and girls. Child Development, 38(2), 291–327. https://doi.org/10.2307/1127295
• Bayer, A. (2020). Modernleşme sürecinde aile: Değişen annelik ve babalık. Tevilat, 1(1), 35-60. https://doi.org/10.5281/zenodo.4414805
• Bazarbashı, F. (2014). 2-6 yaşlarda çocukları olan annelerin duygusal zeka düzeyleri ve bazı demografik özellikleri ile çocuk yetiştirmeye yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Berk, L. E. (2012). Child development. (9th Edition). Pearson.
• Bronstein, M.H., & Zlotnik, D. (2008). Parenting styles and their effects. M. M. Haith ve J.B.Benson (Ed.), Infant and Early Childhood Development, 496-509. Elsevier Inc.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. (17.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cabrera, N. J.,Tamis-LeMonda, C. S., Bradley, R. H., Hofferth, S., ve Lamb, M. E. (2000). Fatherhood in thetwenty-firstcentury. Child Development, 71(1), 127-136. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00126
• Can Yaşar, M., & Kaya, Ü. Ü. (2018). Türkiye'de 37-72 aylık çocuk profili. A. Köksal Akyol (Ed.), Erken çocukluk döneminde gelişim II içinde (s. 10-40). Anı Yayıncılık.
• Creswell, J., & Plano Clark, V. L. (2007). Understanding mixed methods research. In J. Creswell (Ed.), Designing and conducting mixed methods research (pp. 1-19). Thousand Oaks, CA: Sage.).
• Döker, T. (2020). Dört-altı yaş çocukların sosyal ve oyun davranışları ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi, [Yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Durmuşoğlu, M., İyi, T., & Taşdemir, C. (2024). Ebeveyn tutumları ile ebeveyn çocuk ilişkisi arasındaki ilişki. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (61), 2214-2231.
• Dwairy, M. (2004). Parenting styles and mental health of Arab gifted adolescents. Gifted Child Quarterly, 48, 275-286. https://doi.org/10.1177/001698620404800403
• Ghozali, S. (2020). The influence of parenting patterns on the personal social development of preschool children. South East Asia Nursing Research, 2(2), 70. https://doi.org/10.26714/seanr.2.2.2020.70-73
• Gökmen Korbek, E. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların ebeveyn tutumları ile sosyal yetkinlik ve davranış durumları arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Grigorenko, E.L., & Sternberg. R.J. (2000). Elucidating the etiology and nature of beliefs about parenting styles. Developmental Science, 3(1), 93-112. https://doi.org/10.1111/1467- 7687.00103
• Günalp, A. (2017). Farklı anne baba tutumlarının okul öncesi eğitim çağındaki çocukların özgüven duygusunun gelişimine etkisi [Yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Hosokawa, R., & Katsura, T. (2018). Role of parenting style in children's behavioral problems through the transition from preschool to elementary school according to gender in Japan. International Journal Of Environmental Research and Public Health, 16(1), 21. https://doi.org/10.3390/ijerph16010021
• Karabulut Demir, E., & Şendil, G. (2008). Ebeveyn tutum ölçeği (ETÖ). Türk Psikoloji Yazıları, 11(21), 15-25.
• Kaya, A., Bozaslan, H., & Genç, G. (2012). Üniversite öğrencilerinin anne-baba tutumlarının problem çözme becerilerine, sosyal kaygı düzeylerine ve akademik başarılarına etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 208-225. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/787018
• Kozan, D. (2020). Ebeveyn tutumları ile okul öncesi dönem çocukların okul olgunlukları arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Kozikoğlu, İ., & Uygun, N. (2020). Çocukları okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden ebeveynlerin tutumlarının incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1494-1507. https://doi.org/10.33206/mjss.639099
• Köksal, B. (2016). Özel bir okulda okuyan 2-6 yaş arasındaki çocukların saldırganlık düzeyleri ile anne-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi.
• Küçükturan, G. (2005). Anne baba tutum ölçeği. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 19, 238-250.
• Lungarini, A. (2015). Parenting styles and their relationship with anxiety in children. Kingston: University of Rhode Island.
• Muhtadie, L., Zhou, Q., Eisenberg, N., & Wang, Y. (2013). Predicting internalizing problems in Chinese children: The unique and interactive effects of parenting and child temperament. Development and Psychopathology, 25(3), 653–667. https://doi.org/10.1017/S0954579413000084
• Nayır, D. Z. (2008). İşi ve ailesi arasındaki kadın: Tekstil ve bilgi işlem girişimcilerinin rol çatışmasına getirdikleri çözüm stratejileri. Ege Akademik Bakış, 8(2), 631-650. 89
• Ning, P. (2022). How does authoritarian parenting style influence adolescents in China?.Journal of Student Research, 11(4). https://doi.org/10.47611/jsrhs.v11i4.3663
• Okumuş, C. (2018). Aile içi etkileşim ve iletişimde anne-babanın tutumlarının önemi. Aile ve Toplum Dergisi, 21(2), 45-58.
• Özkan, E. (2024). Ebeveyn tutumlarının okul öncesi 3-6 yaş grubu uyum ve davranış problemi yaşayan çocuklar üzerinde etkisi [Yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Özkul, A. N. (2023). Okul öncesi eğitim almakta olan 60-72 ay çocukların dil kullanım becerileri ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Özyürek, A., & Şahin, F. T. (2005). 5 ve 6 Yaş grubunda çocuğu olan ebeveynlerin tutumlarının incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 19-34. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/77248
• Plantin, L., Mansson, S. V., & Kearney, J. (2003). Talking and doing fatherhood: On fatherhood and masculinity in Sweden and England. Fathering: A journal of Theory, Research, and Practice about Men as Fathers, 1(1), 3-26. http://dx.doi.org/10.3149/fth.0101.3
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Atlı, S., & Şahin, B. K. (2015). Okul öncesi dönem: Anne baba tutumları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 972-991. https://doi.org/10.17860/efd.33313
• Seven, S. (2013). Çocuk ruh sağlığı. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Sunar, D. (2009). Kültürel değişim ve çocuk yetiştirme tutumları. Türk Psikoloji Bülteni, 15(45), 35-50.
• Şahin, A., & Özyürek, R. (2008). Ebeveynlerle çocuklar arasındaki iletişimde gözlem ve öğrenme süreci. Aile İletişimi Araştırmaları Dergisi, 12(2), 78-91.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Boston: Pearson.
• Tuncer, O. (1980). Çocuk ve eğitim. Şafak Matbaası.
• Ulusu, B. (2021). Sağlam bağ ve doğru ebeveynlik uygulamalarının çocuk gelişimine etkisi. Aile ve Toplum Dergisi, 28(3), 102-115.
• Uykan, E., & Akkaynak, M. (2019). Ebeveyn tutumları ile çocukların öz düzenlemeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6(3). 1620-1644. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/828965
• Wallis, T., & Price, L. (2003). Therelationship between work-family conflict and central life interests amongst single working mothers. South African Journal of Industria lPsychology, 29(1), 26-31. http://hdl.handle.net/11427/20906
• Yaprak, B. (2007). İlköğretim öğrencilerinin algıladıkları anne-baba tutumunun diskriminant analiziyle belirlenmesi ve benlik saygısı ile olan ilişkisinin değerlendirilmesi üzerine bir uygulama [Yüksek lisans tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Yavuzer, H. (2019). Ana-baba ve çocuk. Remzi Kitapevi.
• Yavuzer, H. (2020). Çocuk psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Yoleri, S., & Köleoğlu, İ. (2024). Okul öncesi dönemde ebeveyn tutumları ve baba katılımı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi (UEAD), 8(2), 206-221
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, S. (2023). Okul öncesi dönem çocuklarının rekabet stilleri, kaygı düzeyleri ve ebeveynlerinin ebeveyn tutumları arasındaki ilişkisinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Yörükoğlu, A. (2015). Çocuk ruh sağlığı. Özgür Yayın Dağıtım.