Gagauz in Turkish Press (1931-1938)

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 36, 28 - 38, 11.06.2024

Ahmet Uslu

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1440984

Öz

Until the Republican era, the Turkish public, with limited knowledge about the Gagauz people, began to learn about them through the information provided by Mustafa Kemal Atatürk's appointment of Hamdullah Suphi Bey as the Ambassador to Bucharest and the reports he submitted. This situation also led the media of the period to focus on the subject.
Following Hamdullah Suphi Bey's appointment as ambassador in 1931, his work there started to be published in the press. Moreover, prominent scientists and journalists of the time wrote articles and columns about the Gagauz people and their history and culture. The most emphasized topics in these writings were the regions where the Gagauz people lived, their religions, languages, and similarities with Anatolian Turks.
While the fact that the Gagauz people were Christians became an attractive topic in the media, the use of their own Turkic language also drew considerable attention. Within the framework of the news and information published in the press between 1931-1938, the Gagauz people became a subject of interest in Turkey, and even the discussion of their migration to Turkey became one of the debated and talked-about topics.
This article attempts to reveal how the Gagauz people were portrayed in the Turkish press between 1931-1938 by investigating the writings published during that period.

Anahtar Kelimeler

Gagauz, Hamdullah Suphi, Romania, Christian Turks, Press

Türk Basınında Gagavuzlar (1931-1938)

Öz

Cumhuriyet dönemine kadar Gagavuzlar hakkında pek fazla bilgiye sahip olmayan Türk halkı, Atatürk’ün Hamdullah Suphi Bey’i Bükreş Büyükelçisi tayin etmesi ile birlikte verdiği bilgilerden ve raporlardan Gagavuzlar hakkında bilgi sahibi olmaya başladı. Bu durum aynı zamanda dönemin basınının da konuya eğilmesine sebep oldu.
Hamdullah Suphi Bey’in 1931 yılında büyükelçi olarak atanması sonrasında orada yaptığı çalışmalar basında haber olarak yayınlanmaya başladı. Ayrıca dönemin önde gelen bilim adamları ile gazetecileri de makaleleri ve köşe yazıları ile Gagavuzlardan söz etmeye ve onların tarih ve kültürleri hakkında yazılar kaleme aldılar. Bu yazılarda Gagavuzların yaşadığı bölgeler, dinleri, dilleri ve Anadolu Türkleriyle benzerlikleri en çok vurgulanan konular olmuştur. Gagavuzların Hıristiyan olmaları basına cazip bir konu olarak yansırken, kullandıkları öztürkçe de en çok ilgi uyandıran konuların başında geldi. 1931-1938 döneminde basında yer alan haberler ve bilgiler çerçevesinde Gagavuzlar Türkiye’de ilgi uyandıran bir halk oldu ve hatta Türkiye’ye göç etmeleri konusu da tartışılan ve konuşulan konuların başında yer aldı.
Bu makalede 1931-1938 yılları arasında Türk basınında Gagavuzlar hakkında çıkan yazılar araştırılarak, Türk halkına Gagavuzların ne şekilde anlatıldığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gagavuzlar, Hamdullah Suphi, Romanya, Hıristiyan Türkler, Basın

Kaynakça

• “Bulgaristan Türkleri Ne Halde? Gagavuz Akalliyeti Bulgar Değil Türktür!,” Zaman, 4 Eylül 1934.
• “Romanya’da 300 Binden Fazla Öz Türk Var,” Vakit, 30 Temmuz 1934.
• “Romanyalı Türkler Ankara’dan Geldi”, Cumhuriyet, 5 Teşrinisani 1933.
• Ağanoğlu, Yıldırım, “Balkanlarda Göç Gerçeği,” Balkanlarda Gelecek Tasavvuru, ed. Ümmühan Özkan, İnsani Yardım Vakfı Yayınları, İstanbul, 2008.
• Atabay, Mithat, II. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Milliyetçilik Akımları, Kaynak Yayınları, İstanbul 2005.
• Baydar, Mustafa, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, Menteş Yayınları, İstanbul 1968.
• Cebeci, Ahmet, “Osmanlı Devleti’nde Gagavuzlar,” Türk Kültürü Dergisi, sayı:354, Ekim 1992.
• Çağlar, Behçet Kemal, “Tuna Üzerinden Geçerken,” Kurun, 7 Eylül 1935.
• Demir, Necati, “Gagavuz Türkleri Dil, Tarih ve Kültürünün Temel Kaynakları”, Hamdullah Suphi ve Gagavuzlar, ed. Mehmet Şahingöz- Alper Alp, Türk Yurdu, Ankara 2016.
• Ertaç, Muslih, “Gagavuz Türklerinin Soylarına Sadıklığı,” Ulus, 7 Ağustos 1936.
• Ertem, Sadri, “Ankara-Bükreş-27-Hamdullah Suphi’nin Bükreş Sefirliğinde İki Keşfi: Sefaretteki Türk Odası ve Gagavozlar” Kurun, 28 Eylül 1936.
• Gagavuz Türklerinin Soylarına Sadıklığı,” Ulus, 7 Ağustos 1936.
• Hüseyin Namık, “Gagauzlara Dair,” Hâkimiyeti Milliye, 9 İkinci teşrin 1934.
• İsmet İnönü Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşileri (1933-1938), haz. İlhan Turan, TBMM Kültür ve Yayın Kurulu, Ankara 2004.
• Karanakçı, Sefaaddin, “Nüfusumuzu Çabuk Artırmanın Yolu,” Cumhuriyet, 25 Birinciteşrin 1938.
• Karpat, Kemal, “Gagauzlar,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), c.13, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1996.
• Köprülüzade Mehmet Fuat, “Şimalişarki Bulgaristan’da Türk’ler ve Türk Dili-2,” Cumhuriyet, 10 Nisan 1933.
• Manov, Atanas Gagavuzlar (Hıristiyan Türkler), çev. M. Türker Acaroğlu, TTK Basımevi, Ankara 2001.
• Nayır, Yaşar Nabi, Balkanlar ve Türklük, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, İstanbul 1999.
• Togan, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1970.
• Uluğ, N., “Gagavuz Şarkıları, Gagavuzlar İçin Bitikler,” Ulus, 10 İlkkânun 1934.
• Uluğ, N., “Gagavuz Türkleri,” Ulus, 6 İlkkânun 1934.
• Yaşar Nabi, “Türk Gagauzlar”, Ulus, 22 İlkkânun 1935.
• Yaşar Nabi, “Türk Gagauzlar II”, Ulus, 23 İlkkânun 1935.
• Yaşar Nabi, “Türk Gagauzlar III”, Ulus, 25 İlkkânun 1935.
• Yaşar Nabi, “Türk Gagauzlar IV”, Ulus, 26 İlkkânun 1935.
• Yaşar Nabi, “Türk Gagauzlar V”, Ulus, 27 İlkkânun 1935.
• Yaşar Nabi, “Türk Gagauzlar: Tarihi Deliller”, Ulus, 31 İlkkânun 1935.
• Yaşar Nabi, “Türk Gagauzlar: Gagauz Lehçesinin Hususiyetleri”, Ulus, 3 Sonkânun 1935.