Tekirdağ’ın Kapaklı/Karaağaç Köyü Camii ve Mektepli Camiler Tipolojisi

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 36, 61 - 103, 11.06.2024

Gülzade Merve İnce , Cevat İnce

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1465832

Öz

Tekirdağ ili, Kapaklı ilçesi, Karaağaç Mahallesi, Karaağaç Camii restorasyon projesi ile sanat tarihi/mimari tarihçe raporu çalışması sürecinde yapının günümüze ulaşan mimari detaylarının bölgede yer alan benzer plan şemasına sahip diğer camiler ile mukayeseli incelemesinin yanı sıra literatür ve arşiv çalışmaları sonunda bugüne kadar yapılan çalışmalarda gözden kaçmış olan kendine özgü, özel bir plan şemasına sahip “mektepli camii” plan şeması karşımıza çıkmıştır. Trakya bölgesine 93 Harbi olarak isimlendirilen savaş sonrası göçen yurttaşların ihtiyacını karşılamak üzere kurulan yerleşimlerin ihtiyacını karşılamak üzere 19. yy. sonu ile 20. yy. ilk çeyreğinde inşa edilen bu camilere ait zengin bir fotoğraf arşivinin, İstanbul Üniversitesi Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan II.Abdülhamit Albümünde olduğunu tespit ettik. Ayrıca farklı kaynaklarda karşımıza çıkan planların aslında tek tip bir proje üzerinden küçük değişiklikler ile ana form korunarak inşa edildiği ve bu plan şemasında büyük külliye ya da medrese yapıları dışında tek mekan içinde okul ve cami işlevinin birlikte çözümlendiği görülmüştür. Özel bir plan şeması ile fonksiyonel ve pratik kullanıma sahip olan bu yapının bu güne kadar yapılan tipoloji çalışmaları dışında, yapılan çalışma kapsamın yeni bir cami mimari formu olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karaağaç Cami, Mektepli Camiler, Cami Tipolojisi

Typology of Tekirdağ Kapaklı/Karaağaç Village Mosques and Seminary Mosques

Öz

During the study of the Karaağaç Mosque restoration project in the Tekirdağ province, Kapaklı district, Karaağaç District, as part of the art history and architectural history report, the surviving architectural details of the building were examined in comparison with other mosques employing similar plan schemes in the region. This analysis also included a review of relevant literature and archival studies.The investigation revealed a unique 'Seminary Mosque' plan scheme, previously unnoticed, which featured its own distinctive layout. A rich photo archive documenting these mosques was discovered in the Abdulhamit the Second album at the Istanbul University Manuscripts Library. These mosques were constructed in from the late 19th century and the first quarter of the 20th century to meet the needs of citizen migrants who settled in new areas after the 93 War in the Thrace region. Moreover, plans found in various sources were determined to be variations of a single project with minor changes while preserving the main form. This plan scheme features a special layout, where the functions of the school and the mosque are analyzed together within a single space. This stands in contrast to the larger social complexes or madrasah buildings. In conclusion, this study identifies a novel architectural form for mosques.

Anahtar Kelimeler

Karaağaç Mosque, Seminary Mosques, Typology of Mosques

Kaynakça

• Hacer Ateş, Tekirdağ, TDV. İslam Ansiklopedisi 2011, cilt: 40. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddesnc.php?MaddeAdi=tekirda%C4%9F (ET: 10 Ağustos 2017)
• Kanal Hümmet, “Sultan II. Abdülhamid’in Osmanlı Eğitimine Yaptığı Önemli Bir Katkı: Emlâk-ı Hümâyûn’a İnşa Edilen Okullar” Dergi Park, s.165-166, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/236871 (GT:20 Mart 2021)
• Kazancıgil Ragıp, Gökçe Nilüfer, Öncel Musa, Edirne Merkez Salnamesi Edirne yıllığı H1319-M1901 , Cilt II, 2.Baskı, Edirne Valiliği yayını, Seçil ofset ,Nisan 2014
• Kocacık Faruk, XIX. yüzyılda Göçmen Köylerine İlişkin Bazı yapı Planları, Tarih Dergisi İÜ. Edebiyat Fakültesi, Edebiyat Fakültesi matbaası, İstanbul 1979, http://www.xn--babacanktphanesi-qzbb.com/Dergi/dergi.php?Dergi=%27TarihDergisi%27] (GT.20 Mayıs 2021)
• Metin Tuncel, Tekirdağ, TDV. İslam Ansiklopedisi 2011, cilt: 40. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddesnc.php?MaddeAdi=tekirda%C4%9F (ET: 10 Ağustos 2017)
• Sağlamçubukçu Süreyya Atilla(ed.), Osmanlı Belgelerinde Çorlu, Çorlu Belediyesi yayını, Seçil Ofset, İstanbul 2017,s.47
• Tuncel Mehmet, Babaeski, Kırklareli ve Tekirdağ Camileri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Yayınları:241, Ankara Üniversitesi Basım Evi, Ankara 1974,s.7
• Ürekli Fatma, 24 Nisan 2020, https://twitter.com/FatmaUrekli/status/1253767104643416070 Yurt ansiklopedisi Türkiye İl il: Dünü Bugünü Yarını, Tekirdağ maddesi, 10.Cilt, Anadolu Yayıncılık Aş., Maslak-İstanbul, 1982-1983-1984, s 7028 : Devlet Arşivleri, Kurum: HH-İ - Yer Bilgisi: H-16-03-1318, https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=42885208&Hash=C93251F4D3645F49D7B04932B02B6CF6182D361D49393513354A0CCB275FFEB5&A=2&Mi=0
• İstanbul üniversitesi Nadir Eseler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri, http://katalog.istanbul.edu.tr/
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/01
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/02
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/03
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/04
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/05
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/06
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/07
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/08
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/09
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/11
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/12
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/13
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/14
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/15
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/16
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/17
• İÜ. Nadir Eserler Kütüphanesi II.Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Demirbaş No: NRKYA 779-60/18 : http://www.kapakli.bel.tr/kapakli/icerik/konu/Kapaklı (ET: 15 Haziran 2018)
• http://cografyaharita.com/turkiye_mulki_idare_haritalari4.html (ET:15 Haziran 2018)
• http://cerkezkoytso.org.tr/uploads/docs/kapakli.pdf (ET: 10 Temmuz 2018)
• https://edirne.web.tr/karaagac-eski-camii/ (ET:20 Mart 2021)
• httpskirklarelienvanteri.gov.tr babaeski-fatih-camii (ET: 14 Mayıs 2024)
• httpskirklarelienvanteri.gov.tr kadi-emin-ali-celebi-camii (ET: 14 Mayıs 2024)
• https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kirklareli/gezilecekyer/babaeski-cedid-ali-pasa-camii (ET:14Mayıs2024
• https://www.suleymanpasa.bel.tr/bilgi/R%C3%BCstempa%C5%9Fa-Cami (ET: 14 Mayıs 2024)
• https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/tekirdag/gezilecekyer/orta-cami782447 (ET: 14 Mayıs 2024)
• https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/tekirdag/gezilecekyer/eski-cami (ET: 14 Mayıs 2024)