XIX. YÜZYILDA TIRHALA SANCAĞI’NDA ÇİFTLİKLER

Year 2017, Volume: 15 Issue: 3, 105 - 128, 30.09.2017

Ferdi Çiftçioğlu

Abstract

Osmanlı klasik döneminde en küçük tarımsal birimi çiftlikler
teşkil etmekteydi. Aile işletmelerine dayanan bu sosyo-ekonomik yapı, mirî toprak
sistemi içerisinde özel bir yere sahipti. Çiftliklerin mirî toprak sistemindeki
işleyiş ve devamlılığını ise tımar sistemi gerçekleştirmekteydi. Fakat tımar
sisteminin bozulmasıyla, devlet mülkiyetindeki mirî toprakların denetimi özel
kişilerin eline geçti ve bu topraklar üzerinde büyük işletmeler kurulmaya
başlandı. Bu durum sivil ya da askeri menşeli bir takım bölgesel yöneticilerin
güçlenmesine ortam hazırladı. Böylelikle merkezi yönetimin taşrada gücünü
kaybettiği dönemlerde “ayan” denilen yerel güçler ortaya çıktı. Ayanların
kudretinin artması ise büyük çiftliklerin oluşmasına zemin hazırladı.
Böylelikle klasik dönem Osmanlı çiftlikleriyle XIX. yüzyıl Osmanlı çiftlikleri
yapı itibariyle birbirinden ayrıldı. Klasik dönemde çiftlikler, bağlı bulunduğu
bölgedeki tarımsal üretimin canlı tutulmasından bölgenin devlete olan
bağlılığının pekiştirilmesine kadar birçok alanda etkiliydi. XIX. Yüzyılda ise
Anadolu ve Balkanlarda (Anadolu’da Karaosmanoğulları, Balkanlarda Tepedelenli
Ali Paşa çiftlikleri vb.)  daha büyük
çiftlikler ortaya çıktı. Bu çiftlikler bir süre sonra çiftlik köyler halini
aldı. XIX. yüzyıl Yunanistan geneli ve Tırhala Sancağı özelindeki çiftlikler de
bu oluşuma kapı araladı. Bu bağlamda bu çalışmada XIX. yüzyıl Yunanistan
Tırhala Sancağı çiftliklerinin hasılatı, masrafı ve çiftliklerde üretilen
tarımsal ürünler ele alınmıştır.

Keywords

Tırhala, Sancak, Çiftlik, Tesalya, Yunanistan, Osmanlı

References

• Akyay Bülent, Tesalya Meselesi (1881), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dünyası Araştırmaları Anabilim Dalı Türk Tarihi Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2001. Barkan Ömer Lütfi, “ Çiftlik”, TDVİA., cilt: III, İstanbul, 1992. Baskıcı Mehmet Murat, 1800–1914 Yıllarında Anadolu’da İktisadi Değişim, Ankara 2005. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Tanzimat Sonrası Arazi ve Tapu (1-10 Ramazan 1274 (15-24 Nisan 1858) Tarihli ve 40 Numaralı Kanunname-i Arazi Defteri). Bayraktar Uğur Bahadır, XIX. Yüzyıl Kuzey Yunanistan Çiftliklerinde Mücadele: Kalkandelenli Esad Bey’in Yükselişi, Boğaziçi Üniversitesi III. Atatürk Enstitüsü Lisansüstü Öğrenci Konferansı, 27 Mayıs 2010. Berber Ferhat, İmparatorluktan Cumhuriyete Manisa ve Göçler (1860-1960), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2010. Cin Halil, “Osmanlı Toprak Hukukunda Mirî Arazinin Hukuki Rejimi ve Bu Arazinin Türk Medeni Kanunu Karşısındaki Durumu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, cilt: 22 Sayı: 1, 1966. Cin Halil, Mirî Arazi ve Bu Arazinin Özel Mülkiyete Dönüşümü, Konya 1987. Çadırcı Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara 1997. Çakır Baki, Osmanlı Mukataa Sistemi (XVI-XVIII. Yüzyıl), İstanbul 2003. Çalı Ayşegül, Gazi Evrenos Bey, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2011. Delilbaşı Melek - Arıkan Muzaffer, Hicri 859 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-ı Tırhala I, Ankara 2001. Emecen Feridun, “ Çift Resmi” TDVİA., cilt: VIII, İstanbul 1993