AYDINLANMAYI YENİDEN DÜŞÜNMEK: HORKHEIMER VE ADORNO

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 3, 159 - 180, 30.09.2018

Mehmet Kocaoğlu

Öz

 Aydınlanma, eleştirel ve özgür atmosfer içerisinde pek çok bilimsel
buluşa imza atılmasına imkân verdi. Diğer taraftan sosyal ve siyasal alanda
insanların esaretine sebep olan her türlü mitsel ve metafizik öğenin
reddedilmesini sağladı. Aydınlanmanın bilimsel gelişmeleri ve insanı özgür
kılan sosyal ve siyasal kurumlar yaratması hikâyenin sadece bir yüzüdür.
Aydınlanmanın öteki yüzü ise akıl üzerinden yeni tahakküm ilişkilerinin üretildiği
ve sürdürüldüğü bir senaryo sunar. Bu çalışmanın temel amacı aydınlanmanın
tahakküm ilişkilerini yeniden üreten senaryosunu Horkheimer ve Adorno üzerinden
tartışmaktır. İlk olarak Aydınlanmanın temel argümanları açıklanmaktadır.
Ardından Frankfurt okulunun Horkheimer ve Adorno’nun düşüncelerinin
şekillenmesindeki rolü incelenmektedir. Çalışmanın son kısmında ise
Horkheimer’ın ve Adorno’nun Aydınlanma eleştirileri Odysseus’un serüvenleri
dolayımıyla irdelenmektedir

Anahtar Kelimeler

Aydınlanma, Akıl, Frankfurt Okulu, Horkheimer, Adorno

Kaynakça

• ADORNO, Theodor W., (2006), Toplum Üzerine Yazılar, (Çev.) M. Yılmaz Öner, Belge Yayınları, İstanbul. ADORNO, Theodor W., (2005), Minimia Moralia: Sakatlanmış Yaşamdan Yansımalar, (Çev.) Ahmet Doğukan ve Orhan Koçak, Metis Yayınları, İstanbul. AKSOY, Bülent ve Nazan Aksoy, (1992), “İki Aydınlanma”, Birikim, S:33, ss. 58-61. AVAR, A. Arslan, (2007), “Aydınlanmaya Karşı Aydınlanma, Akılcılığa Karşı Akıcılık: Frankfurt Okulu ve Epistemolojik Tarih Geleneğinde Tekno-Bilim Eleştirisi”, Toplum ve Bilim, S: 110, ss. 153-180. BALL, Karyn, (2005), “Paranoia in the Age of the World Picture: The Global "Limits of Enlightenment", Cultural Critique, S: 61, ss. 115-147. BENHABİB, Seyla, (2006), “Modernlik ve Eleştirel Kuramın Çıkmazları”, (Çev.) Salih Akkanat, iç. (Ed.) H. Emre Bağce, Frankfurt Okulu, 2. Baskı, Doğu Batı Yayınları, Ankara, ss.83-110. BOBAROĞLU, Metin, (2002), Aydınlanma Sorunu ve Değerler, İstanbul, Ayna Yayınevi. BOTTOMORE, Tom, (1994), Frankfurt Okulu, (Çev.) Ahmet Çiğdem, Vadi Yayınları, Ankara. CEVİZCİ, Ahmet, (2002), Aydınlanma Felsefesi Tarihi, Ezgi Kitabevi, Bursa. CHAUNU, Pierre, (2000), Aydınlanma Çağı Avrupa Uygarlığı, (Çev.) Mehmet Ali Kılıçbay, Dokuz Eylül Yayınları, İzmir. ÇİĞDEM, Ahmet, (2018), Aydınlanma Düşüncesi, Dedalus Yayınları, İstanbul. DELLALOĞLU, Besim F., (2003), “Bir Giriş: Adorno Yüz Yaşında”, Cogito, S: 36, ss. 13-36. FLEMING, Katie, (2012), “Odysseus and Enlightenment: Horkheimer and Adorno's "Dialektik der Aufklärung", International Journal of the Classical Tradition, S: 19(2), pp. 107-128. GUNDERSON, Ryan, (2014), “The First-generation Frankfurt School on the Animal Question: Foundations for a Normative Sociological Animal Studies”, Sociological Perspectives, S: 57(3), pp. 285-300. HABERMAS, Jürgen, (2003), “Mitle Aydınlanmanın Kördöğümü: Max Horkheimer ve Thedor Adorno”, (Çev.) Bülent O. Doğan, Cogito, S: 36, ss. 86-108. HAMILTON, Edith, (2006), Mitologya, (Çev.) Ülkü Tamer, 14.Baskı, Varlık Yayınları, İstanbul. HAMPSON, Norman, (1991), Aydınlanma Çağı, (Çev.) Jale Parla, Hürriyet Yayınevi, İstanbul. HORKHEIMER, Max ve Thedor W. Adorno, (1995), Aydınlanmanın Diyalektiği: Felsefi Fragmanlar, Kabalcı Yayınevi, İstanbul. HORKHEIMER, Max, (2005), Akıl Tutulması, (Çev.) Orhan Koçak, Metis Yayınları, İstanbul. IM HOF, Ulrich, (2004), Avrupa'da Aydınlanma, (Çev.) Şebnem Sunar, Literatür Yayıncılık, İstanbul. JAY, Martin, (2005), Diyalektik İmgelem, (Çev.) Ünsal Oskay, 2. Baskı, Belge Yayınları, İstanbul. KAHRAMAN, Hilal, (2016), “Çağdaş Felsefe Öncesi Düşüncede Akıl - İlerleme İlişkisi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 20(4), ss.1519-1533. KANT, Immanuel, (2000), “Aydınlanma Nedir Sorusuna Yanıt (1784)” (Çev.) Nejat Bozkurt, Toplumbilim Aydınlanma Özel Sayısı, S:11. KAPFERER, Judith, (2010), “Twilight of the Enlightenment: The Art Fair, the Culture Industry, and the `Creative Class'”, Social Analysis: The International Journal of Social and Cultural Practice, S: 54(2), ss. 9-27. KESKİN, Ferda, Ömer Naci Soykan ve Besim F. Dellaloğlu, (2003), “Adorno ve Yapıtı”, Cogito, S: 36, ss.37-64. KOÇAK, Orhan, (1988), “Maelström Üslubu”, Defter, S: 5, ss.7-12. KOÇAK, Orhan, (2005), “Önsöz”, iç. Horkheimer, Max, Akıl Tutulması, (Çev.) Orhan Koçak, Metis Yayınları, İstanbul. MENDIETA, Eduardo, (2014), “The Silence of the Sirens: Rereading the Dialectic of Enlightenment with Kafka and Borges”, The Journal of Speculative Philosophy, S: 28(3), pp. 401-410. ÖZİPEK, Bekir Berat, (2004), Muhafazakârlık: Akıl, Toplum, Siyaset, Liberte Yayınları, Ankara. PORTER, James I.,(2010), “Odysseus And The Wanderıng Jew: The Dıalectıc Of Jewısh Enlıghtenment In Adorno And Horkheımer”, Cultural Critique, S: 74, pp.200-213. RUDERMAN, Richard S., (1999), “Odysseus and the Possibility of Enlightenment”, American Journal of Political Science, S: 43(1), pp. 138-161. RUTLİ, Evren Erman, (2014), “Sosyal Bilimlerde Pozitivizm Tartışması: Adorno Ve Popper”, Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, S: 1(1), ss. 134-160. SCHMIDT, James, (1998), “Language, Mythology, and Enlightenment: Historical Notes on Horkheimer and Adorno's "Dialectic of Enlightenment", Social Research, S: 65(4), pp. 807-838. SLATER, Phil, (1998), Frankfurt Okulu, (Çev.) Ahmet Özden, Kabalcı Yayınevi, İstanbul. VAN REIJEN, Willem, (1999), Adorno: Bir Giriş, (Çev.) Mustafa Cemal, Belge Yayınları, İstanbul. VAN REIJEN, Willey, (2006), “Aydınlanmanın Diyalektiğini Alegori Olarak Okumak “, (Çev.) H. Emre Bağce, iç. (Ed.)H. Emre Bağce ,Frankfurt Okulu, 2. Baskı, Doğu Batı Yayınları, Ankara, ss.167-188. VERNANT, Jean Pierre, (2001), Evren Tanrılar İnsanlar, (Çev.) M. Emin Özcan, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara. WEST, David, (2005), Kıta Avrupası Felsefesine Giriş: Rousseau, Kant, Hegel'den Foucault ve Derrida’ya, (Çev.) Ahmet Cevizci, Paradigma Yayınları, İstanbul. YURDUGİL, Yusuf; Aslı Yurdugil ve Mevlüde Batur, (2015), “Frankfurt Okulu’nda Birey ve Toplum: İnsanın Şeyleşmesi ve Kültürün Metalaşması Üzerine Eleştirel Okumalar”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 19 (2), ss.97-110.