Öz
Çağdaş Azerbaycan edebiyatının meşhur
eğitimci ve tiyatrocularından olan Reşid Bey Efendiyev, Mirza Fethali Ahundzade
realist edebi mektebinin başarılı temsilcilerindendir. 1863 yılında Şeki’de bir
ruhani ailesinin ferdi olarak dünyaya gelen Efendiyev, ailesinin çabalarıyla
iyi bir eğitim almıştır. Zeki bir öğrenci olduğunu tespit eden öğretmenleri,
onun Trankafkasya'daki Gori Müellimler Seminariyası'na (İlköğretmen Okulu)
gitmesini salık verirler. O da tavsiyelere uyar ve girdiği sınavda başarı
göstererek okula kabul edilir. Burada verimli bir eğitim hayatı geçiren edip,
değişik alanlarda sürekli kendini geliştirmeye çalışır. Okuldan mezun olunca
yaklaşık 60 yıl kadar öğretmenlik yapar. Abdulla Şaiq (1881-1959), Süleyman
Sani Ahundov (1875-1939), Sultan Mecit Ganizade (1866-1942), Habib Bey
Mahmudbeyov (1864-1928) gibi sonradan Azerbaycan’da ünlenecek edebiyatçıların
oluşturduğu eğitimci aydınlar grubunun içinde yer alır. Onlarla birlikte ülkeye
hizmet eder. Bütün çabasını ve faaliyetlerini Azerbaycan Türk halkının
aydınlatılması üzerinde yoğunlaştırır. Eğitimci kimliği daima ön planda bulunan
Efendiyev, çocuklar için didaktik içerikli şiirler de yazmıştır. Ayrıca okul
öğrencileri için ders kitaplarının hazırlanması, çocuk ruhuna uygun parçaların
yabancı dillerden tercüme edilmesi gibi işleri üstlenir. Eğitim için büyük
fedakarlıklar gösteren Efendiyev, türlü zorluklarla oluşturduğu ders kitaplarını
uzun çabaların ardından İstanbul, Tiflis ve Bakü’de yayımlatma imkanı
bulabilmiştir.
Tespitlerimize
göre, ilk kalem denemesi ürünleri daha çok şiir türünde olan Reşid Bey
Efendiyev, zaman içinde kendisine ün kazandıracak önemli tiyatro eserleri de
yazmıştır. Qan Ocağı, Qonşu Qonşu Olsa
Kor Qız Ere Geder, Saqqalın Kerameti, Bir Saç Telinin Qiymeti, Pul Delisi,
Tiflis Seferi, Diş Ağrısı, Qızıl Gül komedileri Azerbaycan edebiyatında
ses getirmiş eserlerindendir. Komedileri onun Mirza Fethali Ahundzade’nin
açtığı yoldan gittiğini gösteren yetkin ve başarılı örneklerdir. Kaleme
aldığı piyeslerini, öncelikli olarak
okullarda sahnelemiş ve hatta bu piyeslerde bizzat rol almıştır.
Araştırmalarımız neticesinde Türkiye'de Reşid
Bey Efendiyev ve eserleri üzerinde yeterli sayıda bilimsel araştırma
yapılmadığını tespit ettik. Çalışmamız aracılığıyla hem yazar, hem de eserleri
hakkında bilgiler verdik. Bununla birlikte edibin tiyatro çalışmaları ve
tiyatrocu kimliği hakkında yeni bilgi ve bulgulara ulaştık. Bu yönüyle
çalışmamız özgün bir nitelik taşımaktadır.
İnceleme
neticesinde, bünyesinde çok sayıda kimliği barındıran Efendiyev’in eğitimci ve
tiyatrocu yönleri bilimsel veriler ışığında ortaya konulmuştur. Makale aracılığıyla Azerbaycan edebiyatının
öncü şahsiyetlerinden olan Reşid Bey Efendiyev'in, önce Türkiye'de, ardından da
Türk dünyasında hak ettiği biçimde tanıtılması amaçlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Azerbaycan edebiyatı Reşid Bey Efendiyev Azerbaycan realist edebiyat mektebi
Kaynakça
- Akpınar, Yavuz (1994), Azeri Edebiyatı Araştırmaları, Dergah Yayınları, İstanbul. Ehmedov, Teymur (2013), "Unudulmaz Pedaqoq Alim ve Yazıçı", Respublika, 27 Noyabr 2013. Efendiyev, Reşid Bey (1979), Seçilmiş Eserleri, Bakı. Efendizade, Reşid Bey (2004), Azerbaycan Uşaq Edebiyyatı Antologiyası, 3 cildde, II. cild, Önder Neşriyyat, Bakı. Kerimova, Samire (2015) "Reşid Bey Efendiyev", Azerbaycan Müellimi, No: 37, 10 Oktyabr 2015 Mir Celal - Hüseynov, Firidun (2008) Örneklerle 20. Esr Azerbaycan Edebiyyatı, Akçağ Yayınları, Ankara. Morkoç, Ayvaz (2017) "20. Yüzyıl Başlarında Azerbaycan Edebiyatına Yansıyan Kadın Hukuksuzluğu", Journal of Social and Humanities Sciences Research, Vol: 4, Issue: 14, pp. 1628- 1637, Sakarya. Nesreddinov, Nazim (2017), "Reşid Bey Efendiyev. Uşaq Bağçası. İstanbul 1898", Kırım'ın Sesi Gazetesi, 14 Ocak 2017. www.qiriminsesi.com/rəsid-bəy-əfəndizadə-usaq-bagcasi istanbul- 1898.html. Nesreddinov, Nazim (2011), "Reşid Bey'in Uşaq Bağçası", Modern. Az, 17.10.2011 Şimşek, Mehmet (2015) "Üstad Azerbaycan Pedagogu Reşid Bey Efendiyev", Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 10, Mart 2015, s. 794-802.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Beşeri Bilimler Sayısı |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Eylül 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 16 Sayı: 3 |
