REKLAM BİR SANAT MIDIR?

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 1, 90 - 117, 03.08.2014

Araş. Gör. Birgül Alıcı

https://doi.org/10.18026/cbusos.80065

Öz

From Ancient times to almost until the late period of the New Age, „art‟ and „craft‟ were not thought as separate concepts, but with the emergence of "fine arts" as a term, the notion of art began to seem different from technical objects and processes. Attributing very different meanings especially to the concept of art in historical period helped various art movements emerge and this situation also gave birth to the discussion of what art is and what it is not. In this context, this study gives a brief of views about the interpretation of the concept of art and craft in ancient ages; the emergence of the distinction between the concept of art and craft in the industrial age; conversion of art by interlacing with goods again with a technique almost like recycling in the technology age and opinions about the aspect of art and craft in advertising. This study tried to find answers by asking at first what art and craft is by following historical process and then by asking whether advertising is art or craft The opinion that art should have moral, psychological or sociological objectives has led to changes such as liberating the artist in art. It is concluded that advertising which serves to production-consumption cycle and distinct from purpose and characteristic of art used art as a tool and cause changes and consequently it is not art.

Anahtar Kelimeler

Advertising, Art, Craft.

REKLAM BİR SANAT MIDIR?

Öz

Antik Çağ Dönemi‟nden neredeyse Yeni Çağ‟ın sonlarına kadar “sanat” ile “zanaat” kavramları birbirinden ayrı düşünülmezken “güzel sanatlar” teriminin ortaya çıkmasıyla birlikte sanat kavramı teknik nesne ve süreçlerden farklı görülmeye başlanmıştır. Tarihsel süreçte özellikle sanat kavramına çok farklı anlamların yüklenmesi, çeşitli sanat akımlarının doğmasını sağlarken, bu durum aynı zamanda neyin sanat olup neyin olmadığı tartışmalarının da günümüze gelmesini sağlamıştır. Bu çerçevede çalışmada antik çağda sanat ve zanaat kavramlarının birlikte yorumlanmasının, endüstri çağında sanat kavramının zanaatten ayrı düşünülmeye başlanmasının, teknoloji çağında sanatın âdeta geri dönüşüm misali teknikle / metayla yeniden iç içe geçmesinin yarattığı dönüşüme ve reklâmın sanat ve zanaat yönüyle ilgili görüşlere yer verilmiştir. Çalışmada öncelikle tarihsel bir gelişim süreci izlenerek sanatın ve zanaatın ne olduğu, sonra reklâmın sanat mı zanaat mı olduğu soruları sorularak yanıtlar aranmaya çalışılmıştır. Sanatın ahlâki, psikolojik ya da sosyolojik amaçlarının olması gerektiği konusundaki görüşlerin, zamanla sanatta sanatçının özgür bırakılması ya da sanatın kendisine karşı koymanın da bir sanat olduğu gibi değişimlere uğradığı bulgularına erişilmiş, sanatın amacından ve özelliklerinden ayrı, üretim-tüketim döngüsüne hizmet eden reklâmın, sanatı bir araç olarak kullanıp dönüşüme uğrattığı ve dolayısıyla bir sanat olmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Reklâm, Sanat, Zanaat

Kaynakça

• AKBOĞA, İkram (2012), “Sanat Felsefesine Genel Bir Bakış”. 14 Haziran, 2012, http://www.belgeler.com/blg/2pg9/sanat-felsefesi-ne-genel-birbakis, Erişim Tarihi: 15.07.2012 AKDOĞAN, Bayram (2003), “Sanat, Sanatçı, Sanat Eseri ve Ahlâk”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 42, ss: 213-245. AKġİN, Meltem (2011), “Bir İletişim Biçimi Olarak Reklâmın Etik Açıdan Değerlendirilmesi: Margarin Piyasası Örneği”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. ALGÜR, Ali (2008), “Uluslararası Ağ Ajanslarının Yönetim ve Organizasyonu: Türkiye‟deki Yapılanmaları”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. AYDOĞDU, Hüseyin (2006), “Bergson‟un Hakikât Araştırmasında Sanatın Fonksiyonu”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,sayı: 7 (1), s: 179-192. AYDIN, Mukadder Çakır (2002), Sanatta Eleştirellik, Beta Yayınları, İstanbul. AYTAÇ, Ömer (2006), “Tüketimcilik ve Metalaşma Kıskacında Boş Zaman”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 111, ss: 27- BATI, Uğur (2007), Reklâmlarda Retorik Figürlerin Kullanımı, Öneri,sayı: 28, ss: 327-335. BAUDRİLLARD, Jean (2001), Tam Ekran, (Çev. Bahadır Gülmez), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. BERGER, John (1999), Görme Biçimleri, (Çev. Yurdanur Salman), Metis Yayınları, İstanbul. BERGER, Arthur Asa (1996), Kitle İletişiminde Çözümleme Yöntemleri, 2. Basım, Eğitim Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları; No: 91, Eskişehir. BOURDİEU, Pierre (2007), Ocak ve Zanaat, ( Edited by: Güney Çeğin, Emrah Göker, Alim Arlı, Ümit Tatlıcan), 1. Baskı, İletişimYayınları, İstanbul. BOZKURT, Nejat (1995), Sanat ve Estetik Kuramları, 2. Basım, Sarmal Yayınevi, İstanbul.
• ÇAMDERELİ, Mete (2002), “Reklâmin R‟si Ya Da Reklâm Söylemine Giriş”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, sayı: 12, ss: 455-472. ÇETİNKAYA, Yalçın (1993), Reklâmcılık ve Manipülasyon, Ağaç Yayınevi, İstanbul. ÇINAR, Bekir ve KARAHAN, Leman (2009), “Reklâm Dilinde Kullanılan Edebi Sanatlar”, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, sayı: 8, ss: 891-916. DAĞTAġ, Banu (2013), Medya ve Reklam, (Editör: Banu Dağtaş), Anadolu Üniversitesi Yayın No:2833, Açıköğretim Fakültesi Yayın No:1791, Eskişehir. DEMİRALP, Didem (2006), “Antik Dönemde Felsefe ve Sanat”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. DYER, Gillian (2010), İletişim Olarak Reklâmcılık, (Çev. Nurdan Öncel Taşkıran), 1. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul. DYER, Allen R. (1985), “Ethics, Advertising and The Definition of a Profession”, Journal Of Medical Ethics, sayı: 11, ss: 72-78. ECO, Umberto (1999), Ortaçağ Estetiğinde Sanat ve Güzellik, (Çev. Kemal Atakay), 2. Basım, Can Yayınları, İstanbul. ELDEN, Müge (2003), Reklâm Yazarlığı, 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul. ERASLAN, Aylin (2009), “Antakya Ve Çevresinde El Zanaatları”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 12, ss: 37340 ERDOĞAN, İrfan (2011), İletişimi Anlamak, 4. Baskı, Pozitif Matbaacılık, Ankara. ERDOĞAN, İrfan, (t.y.) “Reklâmcılığın Eleştirel Açıklanışı”, http://www.irfanerdogan.com/uydurular/33reklamelestiri.htm, Erişim Tarihi: 14.06.2012 ERİNÇ, Mehmet Sıtkı (2004), Sanatın Boyutları, 2. Baskı, Ütopya Yayınevi, Ankara. ERİNÇ, Mehmet Sıtkı (1998), Sanat Psikolojisine Giriş, Ayraç Yayınları, Ankara. FİSCHER, Ernst (2003), Sanatın Gerekliliği, (Çev. Cevat Çapan), 9. Basım, Payel Yayınevi, İstanbul. FOSTER, Nigel (1997), Tuzu Kurular İçin Reklâmcılık, (Çev. Ebru Gündem), 2. Basım, Yayınevi Yayıncılık, İstanbul. HANÇERLİOĞLU, Orhan (1982), , Remzi Kitabevi, İstanbul. KÜÇÜKERDOĞAN, Rengin (2011), Reklâm Nasıl Çözümlenir?, Beta Yayınları, İstanbul. KOCABAġ, Füsun ve ELDEN, Müge (2002), Reklâmcılık, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KAĞAN, Moiseĭ Samoĭlovich (1993), Estetik ve Sanat Dersleri, (Çev. Aziz Çalışlar), 2.Basım, İmge Yayınları, Ankara. KAPTI, Hatice (2005), “Atık Nesnelerin Sanatta Yansımaları”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. KAR, Özge (2011), “Heykel ve Sanat Terapisi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. KAVURAN, Tamer (2003), “Sanat ve Bilim‟de Gerçek Kavramı”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 15, ss: 225-237. KIRBAġ, İsmail. (t.y.) “ReklâmınTarihi”. http://www.kirbas.com/pdf/pdf_ciktisi.php?id=313, Erişim Tarihi:15.06.2012 KLEMPNER, Geoffrey (2004), “Ethics and Advertisement”. http://www.businessphilosophy.co.uk/articles/ethics&advertising.pdf, Erişim Tarihi: 15.06.2012 LAPSANSKA, Jana (2006), “The Language of Advertising With The Concentration on The Linguistic Means and The Analysis of Advertising Slogans”, Bratislava, (17 June 2012) http://diplomovka.sme.sk/zdroj/3091.pdf Erişim Tarihi:07.12.2012 MENGÜ, Mehmet Murat (2006), “Reklam Sloganları ve Tüketici Zihni”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Hakemli Dergisi, sayı: 25, ss:109-121. MERAL, Pınar Seden (2006), “Kurumsal Reklâm Kavramı ve Bankacılık Sektöründeki Kurumsal Reklâm Örnekleri”, II. Ulusal Halkla İlişkiler Sempozyumu (27-28 Nisan 2006), Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi, ss.394-404. MURAZ, Özlem (2009), “Nur Koçak‟ın Pop Sanat, Foto-Gerçekçilik, Feminist Sanat ve Posta Sanatı İçerisinde İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. MURDOCH, Iris (2008), Ateş ve Güneş Platon Sanatçıları Niçin Dışladı?, (Çev. Serdar Rıfat Kırkoğlu), 2. Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. ORDAġ, Mustafa (1997), Reklâm Sanatının Ustalarıyla Konuşmalar, Yayınevi Yayıncılık, İstanbul. ÖRS, Mehmet (2009), Günümüz Toplumunda Sanat Ve Reklâm Arasındaki Geçişkenlikler, Sanatta Yeterlilik Eseri Çalışması Raporu, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. ÖTGÜN, Cebrail (2008), “Sanat Yapıtına Yaklaşım Biçimleri”, Gazi Ünv. G.S.F. Sanat ve Tasarım Dergisi, Aralık, sayı: 2, ss: 159-178. RUTHERFORD, Paul (2000), Yeni İkonalar, Televizyonda Reklâm Sanatı, (Çev. Mustafa K. Gerçeker), 2. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. SAN, İnci (2003), Sanat ve Eğitim. Yaratıcılık Temel Kuramları Sanat Eleştirisi Yaklaşımları, Ütopya Yayınları, Ankara.
• SELİM, Ömer (1999), “Sanat, Güncellik İletişim Ve Reklâm”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. Sayı: 5, ss: 123-139. ONGUN, Cemil Sena (1972), Estetik Sanat ve Güzelliğin Felsefesi, 1. Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul. SEVİM, Bilgen Aydın (2010), Walter Benjamin‟in Kavramıyla Kültür Endüstrisi: „Aura‟ „Öykü Anlatıcısı‟ ve „Flaneur‟, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı: 11, ss: 509-516. SHİNER, Larry (2004), Sanatın İcadı Bir Kültür Tarihi, (Çev. İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. SÖZERİ, M. Ayça (2007), “Popüler Sanat-Reklâm Etkileşiminin Günümüz Sanatına Yansımaları”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. SUNGUR, Nuray (1997), Yaratıcı Düşünce, 2. Baskı, Evrim Yayınevi, İstanbul. ġAN, Mustafa Kemal ve HİRA, İsmail (1999), “Frankfurt Okulu ve Kültür Endüstrisi Eleştirisi”. http://www.politikadergisi.com/sites/default/files/kutuphane/frankfurt_okulu_ve _kultur_endustrisi_elestirisi.pdf, Erişim Tarihi:14.06.2012 TAġYÜREK, Nilay (2010), “Reklâm ve Reklâmın Tüketicilerin Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkisi: Bir Alan Araştırması”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. TİMUÇİN, Afşar (2000), Estetik, 5. Basım, Bulut Yayınları, İstanbul. TOPÇUOĞLU, N. Nur (1996), Basında Reklam ve Tüketim Olgusu, Vadi Yayınları, Ankara. TUNÇ, Arif Ziya (2003), “Tüketici Toplumun Sanatı Pop-Art ve Kaynakları Açısından Kitle İletişim Araçları”, Atatürk Üniveristesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, sayı: 8, ss.113-121. TÜRKMENOĞLU, Dilek (2008), “Toplumsal ve Kültürel Değişim Sürecinde Pop Sanatı”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 23, ss: 95-101. TÜRKMENOĞLU, Dilek (2006), “Eleştirel Süreçte Modernizmin İki Öncü Kuramcısı: Baudelaire ve Benjamin”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, sayı: 10, ss: 28-33. UĞURLU, Hakan (2008), “Teknoloji Sanat İlişkisi: Günümüzde Teknolojik Sanatların Amacı”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 1-2, ss: 247-260. Vikipedi (t.y.) “Pop Sanatı”. http://tr.wikipedia.org/wiki/Pop_sanat%C4%B1 Erişim Tarihi:28.12.2013 ÜSTÜN, Berna ve TUTAL, Osman (2008), “Tüketim Alışkanlıklarındaki Değişimler ve Bu Değişimlerin Alışveriş Mekânlarına Etkisinin Eskişehir Örneğinde İrdelenmesi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 82, ss: 259-282.
• WİLHELM, Hegel ve HEGEL, Friedrich (1994), Estetik Güzel Sanat Üzerine Dersler, (Çev. Taylan Altuğ & Hakkı Hünler), 1. Basım, C. 1, Payel Yayınevi, İstanbul. YETKİN, Suut Kemal (2007), Estetik Doktrinler, Palme Yayıncılık, Ankara. YETKİN, Suut Kemal (1940), Estetik, Maarif Matbaası, İstanbul. YILMAZ, Mehmet, (2006), Modernizmden Postmodernizme Sanat, 1. Basım, Ütopya Yayınevi, Ankara. YILMAZ, Mehmet (2001), Sanatçıları Okumak Ya Da Hayali Söyleşiler, (Çev. Nazım Özüaydın), 1. Basım, Ütopya Yayınları, Ankara. ZİSS, Avner (2011), Estetik: Gerçekliği Sanatsal Özümsemenin Bilimi, (Çev. Yakup ġahan), 2. Basım, Hayalbaz Kitabevi, İstanbul. ZORLU, Abdülkadir (2006), Modern Tüketimin Tarihinden Tüketim Araştırmalarına Tüketim Sosyolojisi, Glocal Yayınları, Ankara.