Narh Kayıtlarına Göre XVII. Yüzyıl Başlarında Manisa'da Tüketilen Gıda Maddeleri (1599-1609)

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 3, 62 - 115, 01.09.2013

Doç. Dr. Ertan Gökmen

Öz

In this study, the foods consumed in Manisa at the beginning of the XVII th century are dealt with. Manisa Şer'iyye Sicili (Manisa Court Register) numbered 13, dated 1599-1609 and prepared as a narh notebook has been used as a main source in this article. In general, the names and the prices of the foods have been mentioned in narh notebook. Nevertheless, some substances except the food have been given in this notebook. The foods mentioned have been classified as grains, flour and flour products, fruits, vegetables, milk products and meat. The foods consumed in Manisa have been compared with the foods mentioned in narh notebooks belonging to the cities such as İstanbul, Üsküdar, Bursa, Balıkesir and Tekirdağ and then the similarities and the differences between them have been shown.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Magnesia, Food, Narh, Court Register, Celali Uprisings, XVIIth Century, Prices

Narh Kayıtlarına Göre XVII. Yüzyıl Başlarında Manisa'da Tüketilen Gıda Maddeleri (1599-1609)

Öz

Bu çalışmada, XVII. yüzyıl başlarında Manisa'da tüketilen gıda maddeleri ve fiyatları ele alınmıştır. Makalede, 1599-1609 tarihlerini kapsayan ve narh defteri olarak hazırlanan 13 numaralı Manisa Şer'iyye Sicili kaynak olarak kullanılmıştır. Bu defterde genellikle gıda maddelerinin isimleri ve fiyatları zikredilmiştir. Bunun yanında defterde, bazı diğer emtia çeşitleri ve fiyatları verilmiştir. Defterdeki gıda maddeleri tahıllar, un ve unlu mamuller, meyveler, sebzeler, tatlılar, süt ve et ürünleri şeklinde sınıflandırılarak verilmiştir. Manisa'da tüketilen gıda maddeleri İstanbul, Üsküdar, Bursa, Balıkesir ve Tekirdağ gibi bazı Osmanlı şehirlerine ait gıda maddeleri ile karşılaştırılmış, birbirleri ile olan benzerlikler ve farklılıklar belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Manisa, Yiyecek, Narh, Şer'iyye Sicili, Celali İsyanları, XVII. Yüzyıl, Fiyatlar

Kaynakça

• AKDAĞ, Mustafa (1995), Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası
• Celalî İsyanları, Cem Yayınevi, İstanbul. AYDÜZ, Davut, (1994), İslam İktisadında Narh, Işık yayınları, İzmir. AYDÜZ, Davut, (2000), "Osmanlı Devleti'nde Narh Uygulaması", Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı II, Ekonomi ve Toplum, S. 32, Nisan-Mayıs 2000, s. 74-81. BİLGİN, Arif (2003), "Matbah-ı Âmire", Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 28, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, Ankara, s. 115-119 BİLGİN, Arif (2007), "Narh Listeleri ve Üsküdar Mal Piyasası (16421708)", IV. Üsküdar Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, s. 155-191. DEVELLİOĞLU, Ferit (2010), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi, 26. Baskı, Ankara. EMECEN, M. Feridun, (1989), XVI. Asırda Manisa Kazası, Türk Tarih
• Kurumu Yayını. Ankara. GÜNERGUN, Feza, (1992), "Inroduction of The Metric System to the Ottoman State", Transfer of Modern Science&Technology to The Müslim
• World, (Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu), İstanbul, 1992, s. 297-316 İLGÜREL, Mücteba (2004), "1116-1119/1704-1707 Tarihleri Arasında
• Balıkesir'e Ait Narh Düzenlemeleri", Osmanlı Araştırmaları, Prof Dr. Nejat Göyünç'e Armağan-2, C. XXIII, İstanbul, s. 11-21. KALLEK, Cengiz, (1997), Asr-ı Saadette Yönetim-Piyasa İlişkisi, İz
• Yayıncılık, İstanbul. KALLEK, Cengiz (2006), "Narh", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 32, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, İstanbul, s. 387-389. KOÇ, Yunus, (2000), "Zirai Tarih Araştırmalarında Ölçü Tartı Birimleri
• Sorunu: Bursa Müdü Örneği", Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleri İle Osmanlı Devleti Kongresi, 7-9 Nisan 1999, Bildiriler, (Haz: Alâaddin Aköz-Bayram Ürekli-Ruhi Özcan), Konya, 541-546. KÜTÜKOĞLU, S. Mübahat, (1978), "1009 (1600) Tarihli Narh
• Defteri", Tarih Enstitüsü Dergisi, S. 9, 1978, s. 1-85. KÜTÜKOĞLU, S. Mübahat, (1983), Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri, Enderun Kitabevi, İstanbul. KÜTÜKOĞLU, S. Mübahat (1984), "1624 Sikke Tashihinin Ardından
• Hazırlanan Narh Defterleri", Tarih Dergisi, S. 34, s. 123-182. KÜTÜKOĞLU, S. Mübahat, (2006), "Narh", Diyanet Vakfı İslam
• Ansiklopedisi, C. 32, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, İstanbul, s. 390-391. MARTRAN, Robert (1990), 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, C. I, (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay-Enver Özcan), Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara. ÖZTÜRK, Said (2002), "Osmanlı Devleti'nde Tüketicinin Korunması", Türkler, Yeni Türkiye Yayını, Ankara, s. 850-860. ÖZRÜRK, Said (2002), "Osmanlı Devleti'nde Sabun Sanayii", Türkler, C. 10, Yeni Türkiye Yayını, Ankara, s.781-790. ÖZTÜRK, Temel (2002), "Osmanlılarda Narh Sistemi", Türkler, C. 10, Yeni Türkiye Yayını, Ankara, s. 861-871. SAHİLLİOĞLU, Halil (1964), "XVII. Asrın İlk Yarısında İstanbul'da
• Tedavüldeki Sikkelerin Raici", Türk Tarih Kurumu Belgeler, C. I, S. 2, Temmuz 1964, s. 227-233. SAHİLLİOĞLU, Halil (1989), "Akçe", Diyanet Vakfı İslam
• Ansiklopedisi, C. 32, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, İstanbul, s. 225-227. SAMİ, ġemseddin (1317), Kâmûs-ı Türkî, Der-Saadet. PAKALIN, M. Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri
• Sözlüğü, C. II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, İstanbul. TABAKOĞLU, Ahmet (2000), Türk İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul. Türkçe Sözlük Cilt 2 (1988), Türk Dil Kurumu, Ankara. YÜCEL, Yaşar (1992), Es'âr Defteri (1640 Tarihli), Türk Tarih Kurumu, Ankara. EKLER 212
• Ek-1 Hububat ve Bakliyat Narhları Cinsi Ölçü Birimi 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1609 Arpa/ġair Ölçek 1014 ġair Yabandan
• Getüren Ölçek 21 5-6 1320 20 1632 8-22 ġa'ir Mahlût bâ-Çeltük Ölçek 18
• Buğday Kile 190 300450 550 180250
• Buğday Ölçek 1014 45 2024
• Buğday A'lâ Kile 80 Buğday Evsat Kile 75 Buğday Ednâ Kile 60 Burçak Ölçek 10 Leblebi Dirhem 6070 100 70 4060 60 60 40 Leblebi Kavurucu Dirhem 100125 Leblebi Bakkal Dirhem 110 30 Leblebi Satıcı Dirhem 35
• Mercimek Dirhem 100 150 125 8090 80 Mercimek Bakkalân Dirhem 150 Mısır Mercimek Dirhem 100125
• İzmir Mısırı Dirhem 68 Nohut Dirhem 125 206 250 125200 70100 70100 Çalışmaya ek olarak verilen tablolardaki veriler 13 Numaralı Manisa ġer'iyye
• Sicilindeki narh kayıtlarına göre oluşturulmuştur. Defterde bazı ürünler için bir yılda birkaç defa narh verildiği olmuştur. Hatta bazen bu narhların sayısı yediye ve sekize ulaşabilmektedir. Bu durum bu verilerin tamamının tabloya yansıtılmasını güçleştirmektedir. Bu sebepten bir ürün için bir yıl içerisinde verilen en alt ve en üst narh tabloya yansıtılmıştır. Cinsi Ölçü Birimi 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1609 Kuru Nohut Dirhem 75 120 Mısır Dirhem 35 Pirinç Dirhem 5666 60 Pirinç
• Getürücü Dirhem 54 Pirinç Dükkan Vakıyye 7-12 Pirinç Getürücü Vakıyye 9-10 Pirinç Ölçek 5872 6466 100 Pirinç
• Dükkan Keyl-i İstanbul 63 70 Pirinç Getürücü Keyl-i İstanbul 80 Pirinç-i Mısır Ölçek Manisa 56 6064 Pirinç-i Mısır
• Getürücü Ölçek 54 5860 70 66 Pirinç-i
• Mısır Ölçek 60 7276 Pirinç-i
• Mısır Kile-i Manisa 6068 Mısır Pirinci Kile 60 Pirinç Yerli/Pirinçi Bu Diyâr/ Pirinç-i
• Beledî Ölçek 50 54 5066 5660 5053 5676 5468 60
• Pirinç Yerli Keyl-i Manisa 64 Pirinç Yerli Getürücü Ölçek 58 Susam Dirhem 40