Ahmed Şemseddin-i Marmaravi'ye Derli Toplu Bir Bakış ve Eserlerinde Tasavvufi İçerik (Ahvalü'l-Ebrar ve'l-Mukarrebin Ekseninde)

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 3, 325 - 345, 01.09.2013

Hasan Cankurt

Öz

Ahmed Şemseddin-i Marmaravi was born in the province of Manisa, in Gölmarmara districtand he spent the large part of his life at this native region. Şemseddîn-i Marmaravî is believed to have lived during the reign of II. Murad, Fâtih Sultan Mehmed and II. Bayezid andis known to be the founder of the Ahmediyye-i Halvetiyye sect referred to as “Middle Arm”. He played an active role in resolving the social and religious problems in his life time and was rewarded by devlet-i aliyye (State Authority). His texts written in simple Turkish Language in the style of Yunus Emre are considered among the richest materials of the Turkish Language and Literature. All his literary works have mystical content and are written in a didactic manner. It is our contention that he is not acclaimed enough, although a number of articles were written about the life of Marmaravî and also some thesis were studied on his oeuvre. In this study, we briefly touched on the life of Marmaravî and his studies and also tried to provide the mystical interpretations especially for the issue of “ricalullah” related to his text entitled as “Ahvâlü‟l-Ebrâr ve‟l-Mukarrebîn” . We have taken some parts of the literatures of the researchers in this field, especially from the literatures of Ahmet Ögke and so we aimed to draw the attention of the readers on these texts.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî, mysticism, Ricâlullah, Turkish language

Ahmed Şemseddin-i Marmaravi'ye Derli Toplu Bir Bakış ve Eserlerinde Tasavvufi İçerik (Ahvalü'l-Ebrar ve'l-Mukarrebin Ekseninde)

Öz

1435‟te Manisa‟nın Gölmarmara ilçesinde doğan Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî, hayatının büyük bir bölümünü yine doğduğu coğrafyada –Manisa‟dageçirmiştir. II. Murad, Fâtih Sultan Mehmed ve II. Bayezid‟in saltanat yıllarında yaşadığı anlaşılan Şemseddîn-i Marmaravî, “Orta Kol” olarak tabir edilen Halvetiyye‟nin Ahmediyye kolunun kurucusudur. Devrinde birtakım sosyal ve dinî problemlerin çözüme kavuşturulmasında etkin bir rol oynamış, devlet-i âliyye tarafından taltif edilmiştir. Yunus Emre tarzında sade Türkçe‟yle yazdığı eserleri, Türk dili ve edebiyatının zengin malzemeleri arasında değerlendirilmektedir. Eserlerinin tamamı tasavvufî içerikte olup didaktik bir üslupla kaleme alınmıştır. Marmaravî‟nin hayatı hakkında bir kısım makalelerin yazılmasına, eserleri üzerine birtakım tezler yapılmasına rağmen yeterince tanınmadığı kanaatindeyiz. Bu çalışmamızda Marmaravî‟nin hayatına ve eserlerine kısaca değinerek, “Ahvâlü‟l-Ebrâr ve‟l-Mukarrebîn” adlı eseri bağlamında bilhassa “ricâlullâh” konusundaki tasavvufî yorumlarına yer vermeye çalıştık. Bu alanda eser vermiş araştırmacılarımızın –özellikle Ahmet Ögke- eserlerinden alıntılar yaparak mezkûr kaynaklara okuyucuların dikkatini çekmeye özen gösterdik.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî, tasavvuf, Ricâlullah, Türk dili

Kaynakça

• AKKUġ, Mehmet (1988), “YiğitbaĢı Velî Ahmed ġemseddîn-i Marmaravî‟nin Hayâtı ve Eserleri I-II [YiğitbaĢı Velî]”, İlim ve Sanat Dergisi, S:21-22, Eylül-Ekim, Kasım-Aralık, Ġstanbul.
• AYDIN, Haluk (2009), “AlaĢehirli Kâdî Muhammed, Hayatı ve Edebî KiĢiliği”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C:12, S:21, Haziran.
• BÖREKÇĠ, Muhsine (2003), Yiğitbaşı Ahmed Şemseddin Marmaravî Risâle-i Tevhid (İnceleme-Metin-Dizin), Akçağ Yayınları, Ankara.
• BURSALI Mehmet Tahir (2009), Osmanlı Müellifleri, Hzl. Cemal KurnazMustafa Tatcı, Osmanlı Müellifleri I-II-III ve Ahmed Remzî Akyürek Miftâhu‟lKütüb ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi, Bizim Büro Basımevi, C.1, Ankara.
• CEBECĠOĞLU, Ethem (1991), Hacı Bayram Velî, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
• CEYHAN, Adem-CANKURT, Hasan (2012), “Vardarlı Bir Hoca‟dan Dostlara Armağan: Hz. Ali‟nin Yüz Sözünün ġerhi: Tuhfetü‟l-Ġhvân”, III. Uluslararası Balkanlarda Türk Varlığı Sempozyumu Bildirileri, Yay. Haz. Ünal ġenel, C.1, Manisa.
• CUNBUR, Müjgan (2002), “Ahmed ġemseddîn” Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, C.1, Ankara.
• ÇĠFT, Salih (2006), III./IX Yüzyıl Sûfileri‟nin Azîz Mahmud Hüdâyî‟ye Tesirleri”, Uluslarası Aziz Mahmud Hüdayi Sempozyumu (23-25 Mayıs 2005) Bildiriler, C. I-II, Üsküdar Belediye BaĢkanlığı Üsküdar AraĢtırmalar Merkezi Yayınları, Ġstanbul.
• DÖRTBUDAK, M. Veysî-PEHLĠVAN, Gürol (2009), Manisalı Yiğitbaşı Velî Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî Sempozyumu-Bildiriler-26 Nisan 2008, YiğitbaĢ Vakfı Yayınları.
• EL-ACLÛNÎ, ġeyh Ġsmail bin Muhammed (1351), Keşfü'l-Hafâ ve muzîlu‟l-ilbâs amme‟ş-tehere mine‟l-ehâdis alâ elsineti‟n-nâs, 2. Baskı, C. 1, Beyrut.
• El-AKSARÂYÎ, Seyyid Hasan Rızâyî (1148), Kadılık Merkezlerine Dâir Bir Defter, Ġstanbul Üniversitesi Ktp. Ġbnülemin Kol. Nr. 2928.
• ERDOĞAN, Kenan (2006), “Yûnus Yolunda Bir BaĢka ġair: Tâlib-i Ümmî ve Bazı ġiirleri”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:2006, C:4, Sayı:1, Manisa.
• EġREFOĞLU Rûmî (1972), Müzekki‟n-Nüfûs, tanzim: Nedim Duru, Tam Müzekkin-Nüfus-Nefisleri Temizleyen, Salah Bilici Kitabevi, Ġstanbul.
• GÜLEÇ, Ġsmail (2007), “Ġsmail Hakkı Bursevî‟nin Rûhü‟l-Mesnevî‟sinde Geçen Hadisler Üzerine Bir Değerlendirme”, Mevlana Araştırmaları Dergisi:The Journal of Rumi Studies, I/1, Mayıs.
• HUCVĠRÎ, Ali b. Osman Cüllâbî (1982), Keşfu‟l-Mahcûb, hzl. Süleyman Uludağ, Keşfu‟l-Mahcûb Hakikat Bilgisi, Dergah Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
• KEMĠKLĠ, Bilal (2009), “YiğitbaĢı‟nın Eserlerinde Dil ve Anlatım”, Manisalı Yiğitbaşı Velî Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî Sempozyumu-Bildiriler-26 Nisan 2008, YiğitbaĢ Vakfı Yayınları.
• KURNAZ, Cemal-TATCI, Mustafa-ÇELTĠK, Halil (2000), “Türk Edebiyâtında Mi‟yar Geleneği Ġçinde YiğitbaĢı Ahmed ġemseddîn Marmaravî‟nin Hurde-i Tarîkat‟ı [Mi‟yar Geleneği-Marmaravî‟nin Hurde-i Tarîkat‟ı”, Tasavvuf Dergisi, Yıl:1, S:3, Nisan, Ankara Nisan.
• KUġEYRÎ, Abdülkerim (1991), Risâletü‟l-Kuşeyriyye, hzl. Süleyman Uludağ, Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyri Risalesi, Dergah Yayınları, 3. Baskı, Ankara.
• OKUMUġ, Necdet (1996), “Yeni Kaynakların IĢığında Ahmed ġemseddîni Marmaravî (YiğitbaĢı) Hakkında Bazı YanlıĢların Düzeltilmesi [YiğitbaĢı Hakkındaki YanlıĢlar]”, Kubbealtı Akademi Mecmûası, Yıl:25, S:4, Ekim, Ġstanbul.
• OKUMUġ, Necdet (1992), “Ahmed ġemseddîn Marmaravî (YiğitbaĢı) Ġle Ġlgili Kaynakların Değerlendirilmesi”, Manisa Dergisi, S:1, Eylül.
• ÖGKE, Ahmet, Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî -Yiğitbaşı Velî- Hayatı, Eserleri, Görüşleri, Ġnsan Yayınları, DüĢünürler Dizisi, 2. Baskı, Ġstanbul 2006.
• ÖGKE, Ahmet, (2010),“YiğitbaĢı Velî Ahmed ġemseddîn-i Marmaravî‟de AĢk”, Sûfî Araştırmaları Dergisi, C.1, S.1, Manisa.
• ÖZER, Hasan (2007), Yiğitbaşı Ahmed Şemseddîn Marmaravî Usûl-ı Vusûl-ı İlâhiyye (Metin-İnceleme-Gramatikal Dizin), GaziosmanpaĢa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Dan. Hanifi Vural, Tokat.
• PAKALIN, M. Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 3, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ġstanbul. PALA, Ġskender (2012), Aşka Dair, Kapı Yayınları, Ġstanbul.
• ġAHĠN, Ebubekir Sıddık (1997), Kasîde-i Bürde‟nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Dan. Mustafa Ġsen, Ankara.
• TATCI, Mustafa (2009), “YiğitbaĢı Velî‟nin Elmalı Havzasına Ektiği Tohum: Vâhib-i Ümmî ve Elmalı‟nın Canları”, Manisalı Yiğitbaşı Velî Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî Sempozyumu-Bildiriler-26 Nisan 2008, YiğitbaĢ Vakfı Yayınları.
• TATCI, Mustafa-ÇELTĠK, Halil (1995), Türk Edebiyâtında Tasavvufî Rüyâ Tâbirnâmeleri [Tasavvufî Rüyâ Tâbirnâmeleri], Akçağ Yayınları, Ankara.
• TATCI, Mustafa-Musa Yıldız (2005), Aziz Mahmûd Hüdâyî Dîvân-ı İlâhiyât, Pamuk Yayıncılık, Ġstanbul.
• TOSUN, Necdet (2005), “Azîz Mahmud Hüdâyî‟nin Tecelliyât Ġsimli Eseri ve Tasavvufta Rûhî Tecrübelerin Aktarılması Geleneği”, Uluslararası Aziz Mahmud Hüdâyî Sempozyumu I-II, C.1, Ġstanbul.
• TÛSÎ, Ebû Nasr Serrâc (1996), el-Lüma„, trc. Hasan Kamil Yılmaz, Altınoluk Yayınları, Ġstanbul.
• ULUDAĞ, Süleyman (1989), “Ahmed ġemseddin, YiğitbaĢı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, C.2, Ġstanbul.
• ULUDAĞ, Süleyman (2012), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, Ġstanbul.
• ÜSTÜNER, Kaplan (2007), Divan Şiirinde Tasavvuf, BirleĢik Yayınevi, Ankara.
• VASSÂF, Osmânzâde Hüseyin (2006), Sefîne-i Evliyâ, hzl. Mehmet AkkuĢ-Ali Yılmaz, Kitabevi Yayınları, C. IV, Ġstanbul.
• YAZAR, Sadık (2011), Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Ġstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Dan. Yekta Saraç, Ġstanbul.
• YAZIR, Elmalılı Hamdi (2008), Kur‟ân-ı Kerim Meâli, Tuva Yayınları, Ġstanbul.
• YILDIRIM, Suat (2005), Kur‟ân-ı Hakîm‟in Açıklamalı Meali, IĢık Yayınları, Ġstanbul.
• YILMAZ, Hasan Kamil (2011), Azîz Mahmûd Hüdâyî Hayatı Eserleri Tarîkati, Erkam Yayınları, Ġstanbul.
• YILMAZ, Mehmet (1992), Edebiyatımızda İslâmî Kaynaklı Sözler, Enderun Kitabevi, Ġstanbul.