Türkiye'de Kalkınma Ajanslarının Yerel Ekonomi Üzerine Etkileri: Zafer Kalkınma Ajansı Örneği

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 3, 412 - 438, 01.09.2013

Yrd. Doç. Dr. Pınar Pehlivan

Öz

Development disparities between regions is an important problem encountered in each country. Today, many countries have faced challenges caused by regional disparities as they have not shown a balanced growth performance. For this reason, countries have entered into a new quest in order to resolve regional disparities and * Bu çalışma, 9-11 Mayıs 2013 tarihlerinde Celal Bayar Üniversitesi tarafından düzenlenen V. Yerel Ekonomiler Kongresi‟nde sunulan bildirinin yeniden düzenlenmiş şeklidir. achieve a balanced growth. The approach focused on the topic is Regional Development Agencies. Especially after the 1980s, the effect of globalization has increased an interest in regional development and the idea of establishing regional development agencies came to the fore. Regional Development Agencies in many countries have been an important driving force in ensuring development providing to mobilization of possessed the potential. Inter-regional development disparities in our country are very significant. This problem was solved by central planning after 1960s but expected effects haven‟t come into being. Our country is in the process of harmonization with the EU, regional policies have made some changes and regional development agency model has been implemented in order to growth of underdeveloped regions. The purpose of this study, is to consider the impact on the local economy, especially Zafer Development Agency operating in the TR33 region will be examined in a general framework of Regional Development Agencies.

Anahtar Kelimeler

Development, regional development, development agency

Türkiye'de Kalkınma Ajanslarının Yerel Ekonomi Üzerine Etkileri: Zafer Kalkınma Ajansı Örneği

Öz

Bölgeler arası gelişmişlik farklılıkları, değişik ölçülerde olsa da her ülkede karşılaşılan önemli bir sorundur. Günümüzde pek çok ülke, geneli kapsayan dengeli bir büyüme performansı gösteremediğinden bölgesel gelişme farklılıklarının yol açtığı sorunlarla karşı karşıya kalmışlardır. Bu nedenle ülkeler, dengeli büyümeyi sağlarken bölgeler arası gelişmişlik farklarını gidermek amacıyla yeni arayışlar içine girmişlerdir. Bu konuda üzerinde yoğun bir şekilde durulan yaklaşım ise Bölgesel Kalkınma Ajansları (BKA)‟dır. Özellikle 1980‟li yıllardan sonra küreselleşmenin de etkisi ile bölgesel kalkınmaya olan ilgi artmış ve bölgesel kalkınma ajanslarının kurulması düşüncesi ön plana çıkmıştır. Avrupa Birliği ülkelerinin yanı sıra pek çok ülkede uygulama örneği bulunan BKA‟lar, kurulduğu bölgenin avantajlı ve dezavantajlı olduğu alanları belirleyerek sahip olunan potansiyelin harekete geçirilmesi yoluyla kalkınmayı sağlamada önemli bir itici güç olmuştur. Bölgeler arası gelişmişlik farklılıklarının önemli boyutlarda olduğu ülkemizde bu sorun, 1960‟lı yıllardan sonra merkezi planlama yoluyla giderilmeye çalışılmış ancak beklenen etki yaratılamamıştır. Ülkemiz, AB‟ye uyum sürecinde bölgesel kalkınma politikalarında bazı değişikler yapmış ve geri kalmış bölgelerin kalkındırılması amacıyla BKA modelini uygulamaya başlamıştır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye‟de 1990‟lı yıllardan sonra uygulamaya konulan bölgesel kalkınma ajanslarının yerel ekonomi üzerinde olan etkilerini TR 33 Bölgesinde faaliyet gösteren Zafer Kalkınma Ajansı özelinde ele almaktır.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, bölgesel kalkınma, kalkınma ajansı

Kaynakça

• AKIN, N., (2006), “Bölgesel Kalkınma Araçları ile Kalkınma Ajanslarının Uyum, ĠĢbirliği ve Koordinasyonu”, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ODTÜ Yayınları, Ankara.
• ARSLAN, Ö,. (2005), Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Kırsal Kalkınmadaki Rolü ve Etkileri: İngiltere Örneği, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü ġehir ve Bölge Ana Bilim Dalı, Konya.
• AVANER, T., (2005), BKA Siyasal Rejim Sorunu Yaratır mı?, Der. Menaf TURAN, Paragraf Yayınevi, Ankara.
• BAL, E., (2007), Küresel Rekabette Yeni Yerel Duraklar: Kalkınma Ajansları, 12. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi, ĠTÜ Mimarlık Fakültesi, Ġstanbul, 25-26 Ekim.
• BAġAK, L., (2006), “Ġktisadi Kalkınma ve Kalkınma Ajansları ile Türkiye'nin Kalkınması Hususunda Yapılması Gerekenler ve Öneriler-I”, Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog Dergisi, Kasım, Ġstanbul.
• BEER, A., MAUDE, A., (1996). Local and Regional Economic Development Agencies in Australia, Report Prepared fort he Local Government Association of South Australia, Flinders University.
• BERBER M., CELEPÇĠ, E., (2005). “Türk Bölgesel Kalkınma Politikalarında Yeni ArayıĢlar: Kalkınma Ajansları ve Türkiye‟de Uygulanabilirliği”, Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Sempozyumu, 13-14Ekim.
• BLAZYCA vd., (2002), Akt: HASANOĞLU, M., ALĠYEV, Z., “Avrupa Birliği Ġle BütünleĢme Sürecinde Türkiye‟de Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Sayıştay Dergisi, Ankara, Sayı: 60.
• CAN, E., SAYLAN, S. ve KÖSEOĞLU, D., (2007). “Türkiye „de Bölgesel Kalkınma Politikası Olarak Kalkınma Ajanslarının Rolü ve Önemi”, 12. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi, ĠTÜ Mimarlık Fakültesi, Ġstanbul, 25-26 Ekim.
• CLOWER, T. at all, (2004), Multinational Lessons from Local and Regional Economic Development Agencies, Annual Meeting of the European Regional Science Association, Porto, Portugal.
• ÇALIġKAN, Ç.O., (2008). Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Türkiye‟de Gelişimi, http://www.planlama. org/index.php/tuerkiyede-boelgesel-kalknmaajanslar (EriĢim Tarihi:15.10.3013)
• DANSON, M., WHĠTTAM, G., (1999), Regional Governance, Institutions and Development, Regional Research Institute-West Wirginia University.
• DEMĠRCĠ, R., ARIKAN, R., (1998), Genel Ekonomi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• DULUPÇU, M.A., (2006), “Bölgesel Politikalar Kopyalanabilir mi? BölgeselleĢme KarĢısında Bölgeselcilik”, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, ODTÜ, Ankara.
• ERYILMAZ, B., TUNCER, A., (2013), “Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Bölgesel Kalkınma Politikaları: Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye Uygulaması”, Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt:8, Sayı:1.
• ERZĠ, G., (2005), “Yeni Bölgecilik Akımı ve Bölgesel Kalkınma Ajansları”, 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 29. Kolokyumu Planlamada Yeni Politika ve Stratejiler Riskler ve Fırsatlar, ĠTÜ Mimarlık Fakültesi, 7-9 Kasım, Ġstanbul.
• GENÇYÜREK, L., (2006), Kalkınma Ajanslarının Geleceği, http://www.alomaliye.com/agustos_06/levent_ gencyurek_kalkinma_ajans.htm, (EriĢim:01.10.2013).
• GUTĠERREZ, B.U., (2005), Evaluting Regional Development Agencies (RDAs) Assistance on Spanish Regional Economic Growth, Wrije University, Amsterdam.
• GÜNDÜZ, A.Y., (2006), Bölgesel Kalkınma Politikası, Ekin Kitabevi Yayınları, Birinci Baskı, Bursa.
• HALKIER, H., DANSON, M.,(1997), “Regional Development Agencies in Western Europe: A Survey of a Key Characteristics and Trends”, European Urban and Regional Studies, Vol.4, No:3.
• IġIK, N. vd., (2010), “Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Bir Politika Aracı Olarak Kalkınma Ajansları”, Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt:3, Sayı:2.
• KARADUMAN, E., (1992), Ekonomik Kalkınmada Finansman ve Organizasyon, Yüksek Lisans Tezi, TODAĠE, Ankara.
• KARAKILÇIK, Y., SARIGÜL, C.E., (2010), “Bir “Ekonomik YönetiĢim Modeli” Olarak Bölge Kalkınma Ajansları (BKA) Uygulaması: Üniter Yapının ve Sosyal Yapının Tasfiyesi mi Tesviyesi mi?”, Turgut Özal Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Kongresi-1, Küresel Krizler ve Ekonomik Yönetişim Bildiriler Kitabı, Ġnönü Üniversitesi, Malatya.
• KARANFĠL, N., (2006), “Pilot Bölgede BaĢarı Sağlanırsa Kalkınma Ajansları YaygınlaĢacak”, Referans Gazetesi, 15 ġubat.
• KAYASÜ, S. vd., (2003), Yerel / Bölgesel Ekonomik Kalkınma ve Rekabet Gücünün Artırılması,: Bölgesel Kalkınma Ajansları, Ġstanbul Ticaret Odası Yayınları, Ġstanbul.
• KOÇBERBER, S., (2006). “Kalkınma Ajansları ve SayıĢtay Denetimi”, Sayıştay Dergisi, Sayı:61.
• KUZNETS, S.,(1966), Economic Growth and Structure: Selected Essays, Heinemann, London. OYAN, O., (2006), “Kalkınma Ajansları Ne ĠĢe Yarar?”, Dünya Gazetesi, 27 Ocak, Ankara.
• ÖZEN, P., (2005), Bölge Kalkınma Ajansları, TEPAV Yayınları.
• ÖZER, M.A., (2012), “Türkiye‟de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Sosyal Ekonomik ĠĢlevleri”, Kamu-İş Dergisi, Cilt:12, Sayı:2.
• ÖZMEN, F., (2008), “AB Sürecinde Türkiye‟de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının KarĢılaĢabilecekleri Temel Sorun Alanları”, Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.13, S.3., Isparta.
• ÖZMEN, Y., (2011), “Türkiye‟de Yeni Yapılanma Sürecindeki Kalkınma Ajanslarına ve Öğrenen Bölgelere Dair”, Martı Dergisi, Yıl:1, Sayı:1, Kütahya.
• ÖZSARUHAN, E. (2005) Kalkınma Ajansları Bir Fırsattır, Heba Edilmemelidir, http://www.turkonfed. org/default.aspx?pid=35865&nid=22393, (EriĢim:01.10.2013)
• REEVES, T., (2006), “Regional Development in the EU and Turkey”, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Ankara. SARICA, Ġ., (2001), “Türkiye‟de Bölgesel GeliĢme Politikaları ve Projeleri”, Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı:1, Antalya.
• ġAHĠN, Y.E., (2005). “KüreselleĢme ve BölgeselleĢme Sürecinde Bölgesel Kalkınma Politikalarında YaĢanan DeğiĢim”, Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. I. Yerel Ekonomiler Kongresi Bildiriler Kitabı, Konya.
• TAġ, C., (2008), Kalkınmaya Giden Yol Kalkınma Ajanslarından mı Geçer?, Gündem Gazetesi.
• THEODOROS, M., DĠMĠTRĠS, K., (2003), “Medium Size Cities Economic Development and Regional Competitiveness: The Case of LarissaVolos Dipole in Thessaly Region of Greece”, Paper presented to the: 9th Regional Studies Association International Conference „Reinventing Regions in a Global Economy‟ Pisa Conference Center, 12-15 April.
• TOMANEY, J., WARD N., (2000). England and New Regionalism, Regional Studies, V.34, N.5, UK Akt: HASANOĞLU, M., ALĠYEV, Z. “Avrupa Birliği Ġle BütünleĢme Sürecinde Türkiye‟de Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 60.
• TUTAR, F., DEMĠRAL, M., (2007), “Yerel Ekonomilerin Yerel Aktörleri: Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Nisan 2007, 2(I), EskiĢehir.
• TÜRK, Ġ., (1970), İktisadi Planlama Prensipleri, Emel Matbaası, Ankara.
• WOOD, E., (1998), The Greather London Authority Bill: A Mayor and Assembly for London, House of Commons Library Research Paper, No:115.
• YILMAZ, A., (2010), “Kalkınma Ajansları ve Yerel YönetiĢim”, Türk İdare Dergisi, Sayı:466, Mart.
• YILMAZ, S., DERICIOĞLU, T., ELLIOTT, I.A. ve ÖZDEN, M.S., (2007), “Kalkınma Birliklerinden Kalkınma Ajanlarına Yönelirken”, 12. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi, ĠTÜ Mimarlık Fakültesi, Ġstanbul, 25- 26 Ekim.
• YÜCEYILMAZ, H., (2007), AB Sürecinde Bölgesel Gelişmeler ve Kalkınma Ajansları, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• DPT, Devlet Planlama TeĢkilatı, (2004), Bölgesel Kalkınma Ajansları Yasa Tasarısı, Ankara. Kalkınma Ajanları 2010 yılı Genel Faaliyet Raporu, 2011
• Kalkınma Ajanları 2011 yılı Genel Faaliyet Raporu, 2012 www.tuik.gov.tr, (EriĢim Tarihi: 01.02.2013) www.zafer.org.tr, (EriĢim Tarihi: 01.02.2013) 5449 sayılı Kanun, 08.02.2006 tarih, 26074 sayılı R.G