Türkiye'de Sosyal Güvenlik Açıklarının Azaltılmasında Denetimin Önemi (Manisa İli Örneği)

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 3, 451 - 467, 01.09.2013

Yrd. Doç. Dr. Müslim Demir Doç. Dr. Tülin Canbay

Öz

Sosyal güvenlik, bireyleri fizyolojik, mesleki ve sosyo-ekonomik risklere karşı koruyan bir sistemdir. Sosyal güvenlik sistemlerinin düzgün işlemesi için prim gelirlerinin yüksek olması gerekmektedir. Gelir-gider dengesi arasındaki makas aralandıkça sistem daha problemli hale gelmektedir. Türkiye’de tarihsel süreç içerisinde sosyal güvenlik teşkilatları kurulmuştur. Ancak sistemin işlerliği noktasında zamanla finansman sorunları ile karşı karşıya kalınmıştır. Nüfusun yaşlanması, erken emeklilik, işsizlik ve sağlık harcamalarındaki artışlar finansman probleminin başlıca nedenleridir. Tüm bu nedenlere ek olarak en önemli bir neden ise kayıtdışı istihdamdır. Çünkü kayıtdışı istihdam öncelikle prim gelirlerini azaltmakta ve sosyal güvenlik harcamalarını artırmaktadır. Kayıtdışı istihdama bağlı olarak artan sosyal güvenlik açıklarının ise başta bütçe olmak üzere gelir dağılımı, gayri safi yurtiçi hasıla ve borçlanma gibi makro ekonomik büyükler üzerinde olumsuz etkileri olmaktadır. 5510 sayılı Kanun öncesinde çok az denetim elemanı vasıtasıyla kayıtdışı istihdam ile mücadele edilmeye çalışılmıştır. Ancak başarılı olunamamıştır. Günümüzde ise sosyal güvenlik alanında denetimler Sosyal Güvenlik Müfettişleri ve Sosyal Güvenlik Denetmenleri tarafından yapılmaktadır. Özellikle Sosyal Güvenlik Denetmeni kadrosunun ihdas edilmesiyle birlikte daha aktif denetim yapılmaya başlanılmıştır. Bu çalışmada kayıtdışı istihdam ile mücadelede dolayısıyla sosyal güvenlik açıklarının azaltılmasında denetimin önemi açıklanmış ve Manisa ili özelinde Sosyal Güvenlik Denetmenleri tarafından yapılan denetim sonuçları ele alınarak açıklar açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal güvenlik, sosyal güvenlik açıkları, denetim

Türkiye'de Sosyal Güvenlik Açıklarının Azaltılmasında Denetimin Önemi (Manisa İli Örneği)

Öz

Social security is the system that protects individuals from the pyhsiological, occupational and socio-economic risk. For the correctly functioning of social security systems, premium income should be high. System is becoming more problematic as between income-expenditure scissors is opened part way. Throughtout the historical process in Turkey, Social security instutions have been founded. However, in time there have been financial problems in terms of becoming operative. Ageing of the population, early retirement, unemployment and increase in health expenses are main problems. In addition to all these causes, another essential reason is informal employment. Because informal employment causes to reduction in incomes and social security expenses rise. Depending on informal employment, rising expenses have negative effect on distribution of income, gross domestic product and loan contracted. Prior to law of 5510, very few inspectors tried to deal with informal employment. However, there has been no success. Today, this is carried out by Social Security inspectors and Social Security supervisors. Particularly with the new employment of Social security Supervisors a more active inspection have started. In this study, the role of the audit -consequently, in the reduction of social security deficits- has been stated and the results of the inspections carried out in Manisa have been evaluated.

Anahtar Kelimeler

Social security, social security deficits, audit

Kaynakça

• AKGEYĠK, Tekin, YILMAZ, Binhan Elif, ġEKER, Murat (2007), En Büyük Karadelik: Sosyal Güvenlik Açıkları Ve Reform Tartışmalarının SosyoEkonomik Yansımaları, Türk Sigorta Enstitüsü Vakfı Sigorta AraĢtırma ve Ġnceleme Yayınları-11, Yayın No:26, Ceyma Matbaacılık, Ġstanbul.
• AKYILDIZ, Hüseyin, YAVUZ, Ali (2007), “Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Finansman Açıklarının Temel Dinamikleri Üzerine Bir Analiz”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı Aralık, s.436
• ALPER, Yusuf (2011), “Sosyal Güvenlik Reformu ve Finansmanla Ġlgili Beklentiler”, Sosyal Güvenlik Dergisi, C:1, S:1, s.9
• CEYHAN, Metin (1998), “Sosyal Güvenliğin Çarpan Özelliği”, MESS MERCEK Dergisi, Ġstanbul, Temmuz, s.90-91
• DĠLĠK, Sait (2004), “Sosyal Güvenliğin Finansmanında Yansıma Olayı Primler ve Devlet Katkıları”, Kamu-İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi, C:7, S:4, s.3
• EGELĠ, Haluk (2009), Parafiskalite ve Parafiskal Gelirler (Sosyal Güvenlik Reformu Kapsamında), Altın Nokta Basın Yayın Dağıtım, Ġzmir.
• EĞĠLMEZ, Mahfi, KUMCU, Ercan (2011), Ekonomi Politikası Teori ve Türkiye Uygulaması, Remzi Kitabevi, 15. Basım, Ġstanbul.
• GÜNEġ, Ġsmail, YAKAR, Soner(2004), “Sosyal Sigorta Finansman Yöntemleri ve Türkiye’de Sosyal Sigorta Kurumlarının Finansman Yöntemlerinin Değerlendirilmesi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:13, Sayı:2, s.56
• ĠZGĠ, Berna BALCI (2004), Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Dünyadaki Gelişimi, Tasarruflar Üzerindeki Etkileri ve Türkiye’ de Durum, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Adana.
• MCGEE, Robert W. (1999), “Is It Unethical To Evade The Social Security Tax?”, Journal of Accounting, Ethics & Public Policy, Vol. 2, No. 3, s.595, <http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm? abstract_id=242507>, (EriĢim Tarihi: 12.12.2011).
• MUTER, Naci Birol, GÖKBUNAR, Ramazan (1998), “Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sisteminin Makro Sorunları Ve Çözüm Önerileri”, Halil Nadaroğlu’na Armağan, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, C:14, S:1, s.276
• ÖZġUCA, ġerife Türcan, GÖKBAYRAK. ġenay (2012), “Sosyal Güvenlik Sistemlerinde Uyum Sorunu ve Denetim Mekanizmalarında Etkinliğin Sağlanması”, Sosyal Güvenlik Dergisi, C:2, S:2, s.52 SGK (2013), Aylık İstatistik Bülteni, Haziran.
• SÜNGÜ, Yakup (2007), “KayıtdıĢı Ġstihdamın Denetimi ve Sosyal Güvenlik Reformuyla Yapılan Düzenlemeler”, TUHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, TUHĠS Yayınları Cilt:21, Sayı:2-3, Ankara, s.118
• YURDADOĞ, Volkan, “Sosyal Güvenliğin Finansman Yöntemleri”, s.2-3, <http://www.canaktan.org/politika/anti_leviathan/diger-yazilar/volkansosyal guvenlik. pdf>, (EriĢim Tarihi: 24.10.2013)