RUS MÜLTECİLERİN İSTANBUL’DAKİ EKONOMİK UĞRAŞILARI VE MESLEKLERİ (1920’Lİ YILLARIN BAŞLARI)

Year 2018, Volume: 16 Issue: 4, 479 - 496, 30.12.2018

Kezban Acar Kaplan

Abstract

1917 Ekiminde
iktidara gelen Bolşeviklerle, onlara muhalif olanlar veya eski çarlık rejimi
yanlıları arasında yaşanan iç savaştan Bolşeviklerin galip çıkmasıyla birlikte
Güney Rusya’dan, İstanbul’a Nisan 1919’dan Kasım 1920’ye kadar yaklaşık
145,000-150,000 kadar mülteci gelmiştir. Bu mülteciler, İstanbul’un
sosyo-ekonomik yapısını gözle görülür biçimde değiştirmiştir. Bu mülteciler, ekonomik olarak şehirdeki ekonomik krizi hem derinleştirmişler; hem
de açtıkları fabrika, dükkân, kafe ve restoran gibi işletmelerle ve iş
yerleriyle şehrin ekonomisine can katmışlardır. Türkiye’de yapılan çalışmaların
hemen hepsinde Rus mültecilerin ekonomik durumları bağlamında en çok ele alınan
konu özellikle İstanbul’daki gece hayatına katkılarına ve etkilerine dair olup,
açtıkları fabrikalar hakkında da malumat veren çalışmalar vardır.

Bu makale ise
bizzat Rusça kaynaklara, özellikle de Rusya Federasyonu Devlet Arşivinden
(GARF) temin edilen belgeler ışığında, Rus mültecilerin İstanbul’daki ekonomik
uğraşıları ve durumları hakkında bazı yeni ve daha ayrıntılı bilgiler sunmayı
amaçlamaktadır.

Keywords

Rus Mülteciler, Vrangel Mültecileri, İstanbul, 1920’ler

References

• GARF, f. 5809, op. 1, d. 4. GARF, f. 5923, op. 1, d. 7. GARF, f. 6425, op. 1, d. 7. GARF, f. 9145, op. 1. d. 449. İkdam, 19 Kasım 1921. Peyam-ı Sabah, 9 Mart 1920. Peyam-ı Sabah, 23 Mart 1920. Russkii Emigrant, no 6, Dekabr, 1-14, 1920. The Orient News, 30 Mart 1920. The Orient News, 7 Temmuz 1921. The Orient News, 8 Temmuz 1921. The Orient News, 18 Ekim 1921. The Orient News, 28 Ocak 1922. The Orient News, 10 Şubat 1922. The Orient News, 12 Şubat 1922. The Orient News, 16 Şubat 1922. The Orient News, 11 Mart 1922. The Orient News, 16 Mart 1922. The Orient News, 19 Mart 1922 The Orient News, 5 Nisan 1922. Zarnitsy, no 25, 23 Ekim 1921.
• BAKAR, Bülent (2012), Esir Şehrin Misafirleri: Beyaz Ruslar, Tarihçi Kitabevi, İstanbul. BARAN, Tülay Alim (2006), “Mütareke Döneminde İstanbul’daki Rus Mültecilerin Yaşamı,” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 22, S. 64-65-66, Mart-Temmuz-Kasım, 2006, ss. 127-128. CRİSS, Nur Bilge Criss (1999), Istanbul under Allied Occupation: 1918-1923, E.J. Brill, Leiden, Boston. DAVATS, V. H. ve N. N. L’vov (1985), Russkaya Armiya na Çujbine, Possev, New York. DAVİS, Claflin C. (2000), “İstanbul’da Mültecilerin Durumu”, İstanbul 1920. Editör Clarence Richard Johnson; çeviri Sönmez Taner, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul, ss. 175-195. DELEON, Jak (2003), Beyoğlu’nda Beyaz Ruslar, Remzi Kitabevi, İstanbul. DUMONT, Paul (1997), “Beyaz Yıllar”, İstanbul 1914- 1923. Kaybolup Giden bir Dünyanın Başkenti ya da Yaşlı İmparatorlukların Can Çekişmesi. Hazırlayan Stefanos Yerasimos, Çeviren Cüneyt Akalın, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 176-195. DUMESNİl, Vera (1993), İşgal İstanbul’u (Le Bosphore Tant Aimé), çeviren Emre Öktem, İstanbul Kitaplığı, İstanbul. GÜNÇIKAN, Berat (1995), Haraşo’dan Nataşa’ya, Arion Yayınevi, İstanbul. İPPOLİTOV, S. S. V. M. Nedbayevskii ve Yu. I. Rudentsova (1999), Tri Stolitsy izgnaniya. Konstantinopol’, Berlin, Parij. Tsentry zarubejnoy Rossii 1920x-1930x gg., Spac, Moskva. JOHNSON, Clarence R. ed., (1922), Constantinople Today: The Pathfinder Survey, Macmillan, New York. Kazaki v Çataldje i na Lemnose v 1920-1921 gg. (1924), Belgrad. KODZİS, Bronisław (2002), Literaturnye Tsentry Russkogo Zarubej’ya 1918-1939: Pisateli, Tvorçeskie Ob’yedneniya. Periodika. Knigopeçatie, München. MACAR, Oya Dağlar ve Elçin Macar (2010), Beyaz Rus Ordusu Türkiye’de, Libra, İstanbul. PİVOVAR, Efim Yosifoviç (1994), Rossiiskaya Emigratsiya v Turtsii, Yugo-Vostoçnoy Sentral’noy Evrope 20-x godov (grajdanskie bejentsy, armiya, uçebnye zavedeniya). Uçebnoe posobie dlya studentov, Moskva. SARAK, Müslim (1974), 1921-1922 Yılları Arasında Tasvir-i Efkâr Gazetesi’nde Göçmen Meselelerine Ait Yazılmış Olan Haber-İstatistik Üzerine bir Araştırma (Yayımlanmamış Master Tezi), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü. SLOBODSKOY, A. (1925), Sredi Emigratsii, Khar’kov. SPARATİS, Haris (2004), Biz İstanbullular Böyleyiz: Fener’den Anılar: 1906- 1922, çeviren İro Kaplangı, Kitap Yayınevi, İstanbul. ŞAHİNER, Kerime (2001), Vrangel Ordusunun İstanbul’a Gelişi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara. TİMUÇİN, Tümay (1999), White Russians in Istanbul: The Plight of the Russian Emigrees during the Years 1919-1924 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bilkent Üniversitesi, Ankara. TOPAL, Coşkun (2008), "Mütareke İstanbul’unda Ruslar.” Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 176: ss. 173-182. URAVELLİ, Orhan (2005), İstanbul’dan Geçen Ruslar, Ümit Yayıncılık, Ankara. UTURGAURİ, S. N. (2015), Boğaz'daki Beyaz Ruslar 1919-1929, Çeviren Uğur Büke, hazırlayan Hülya Arslan, Tarihçi Kitabevi, İstanbul.
• VLADİMİROV, L. (1924), Vozvratite ih n Rodiny! Zhizn’ Vrangelevtsev v Gallipoli i Bolgarii, M.
• YOVANOVIÇ, Miroslav (2005), Russkaya Emigratsiya na Balkanakh 1920-1940, Russkii Put’, Moskva.