Women Centered Change On The Axis Of Modernization/Westernization And The Look At Women In Ahmet Mithat Efendi's Novel “Vah”

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 1, 77 - 106, 26.03.2019

Esra Soy

https://doi.org/10.18026/cbayarsos.471588

Öz

There have
been major changes in the Ottoman Empire’s social life due to the effect of
Westernization/modernization attempts that started with Tanzimat and the
influence of newspapers and magazines supporting this initiative. The topic of
woman, the role of woman and the perception of woman in society that will gain
a different dimension with the Republic have started to change for the first
time in this period. In parallel with the Westernization/modernization
attempts, ever-increasing freedom in female-male relations, the change in
family life and house layout have become the topics of Turkish narrative (story
and novel) beginning from Tanzimat.

Ahmet Mithat
Efendi, who has a significant role in the settlement of novel in Turkish
literature as a genre, often included in his novels the negativities of
superficial modernization in social life (conflicts and funniness, unnatural
and parvenu characters etc.) and their everyday reflections. His novel Vah,
published in 1882, is one his novels in which moral degeneration that emerged
as a result of false Westernization was dealt with, in the context of
male-female relations and around a female hero.

In this article, in the
axis of westernization/modernization, the woman-centered change in the Turkish
novel will be evaluated on the line of novel elements in the example of Ahmet
Mithat Efendi's novel “Vah” (such as case, person, time, space and narrator),
and in the novel the topics such as the approach to woman, the handling of
woman issues, values and definitions for woman will be examined through
feminist literature criticism.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat, woman, feminist literature criticism, feminism

MODERNLEŞME EKSENİNDE TÜRK ROMANINDA KADIN MERKEZLİ DEĞİŞİM VE FEMİNİST EDEBİYAT KURAMIYLA AHMET MİTHAT EFENDİ’NİN “VAH” İSİMLİ ROMANININ İNCELENMESİ

Öz

Tanzimat ile başlayan
Batılılaşma/modernleşme girişimlerinin ve bu girişimi destekleyici yayınlar
yapan gazete ve dergilerin etkisiyle Osmanlı Devleti’nin sosyal yaşamında büyük
değişimler yaşanmış; Cumhuriyet’le birlikte farklı bir boyut kazanacak olan
kadın konusu, kadının rolleri ve toplumda kadına yönelik algı ilk kez bu
dönemde değişmeye başlamıştır. Batılılaşma/modernleşme girişimlerine paralel
olarak kadın-erkek ilişkilerinde giderek artan serbestlik, aile hayatı ve ev
düzenindeki değişim de Tanzimat’tan itibaren Türk anlatısının (hikâye ve
romanın) konuları arasına girmiştir.

Romanın bir tür olarak
Türk edebiyatında yerleşmesinde önemli payı bulunan Ahmet Mithat Efendi,
yüzeysel batılılaşma/modernleşme anlayışının toplum yaşamında ortaya çıkardığı
olumsuzluklara (çatışma ve gülünçlükler, yapay ve sonradan görme tipler... vs.)
ve bunların gündelik hayattaki yansımalarına sıklıkla romanlarında yer
vermiştir. Yazarın 1882 yılında neşrettiği Vah adlı romanı, yanlış Batılılaşma
sonucunda ortaya çıkan ahlakî dejenerasyonu, kadın-erkek ilişkileri
çerçevesinde ve bir kadın kahraman etrafında ele aldığı romanlarından biridir.

 Bu makalede
Batılılaşma/modernleşme ekseninde Türk romanında kadın merkezli değişime bir
örnek olarak Ahmet Mithat Efendi’nin “Vah” adlı romanı (vaka, kişi, zaman,
mekân ve anlatıcı gibi) roman unsurları ekseninde değerlendirilecek; romanda
kadına bakış, kadın meselesinin ele alınışı, kadına yönelik değer ve
tanımlamalar gibi konular feminist edebiyat eleştirisi yöntemiyle
incelenecektir

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat, kadın, feminist edebiyat eleştirisi, feminizm

Kaynakça

• AKI, Niyazi (1963). XIX. Yüzyıl Türk Tiyatrosu, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• AKTAŞ, Gül (2013). “Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Bir Toplumda Kadın Olmak”, EFD/JFL Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 30, Sayı 1, Haziran, s.53-72.
• ÇONOĞLU, Salim (2012). “Ahmet Mithat’ın Letaif-i Rivayat Adlı Eserinde Kadın”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Mart, s. 221-242.
• ERDEN, Aysu (2011), Türk Edebiyatında Kadın Yazarlar (Kötücüllük-Cinsellik-Erotizm), Hayâl Yayınları, İstanbul
• ERTOP, Konur (1997). “Prof. Dr. Mehmet Kaplan İle…”, Röportajlar, Editör: İsmail Parlatır. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları. s.256–271.
• ESEN, Nükhet (1997). Türk Romanında Aile Kurumu 1870-1870, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• ESEN, Nükhet (2006). Modern Türk Edebiyatı Üzerine Okumalar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• FINDIKOĞLU, Ziyaeddin Fahri (1999). “Tanzimat’ta İçtimai Hayat: Aile ve Kadın Telâkkisinde Tebeddül”, Tanzimat 2, Komisyon, MEB, İstanbul.
• HUMM, Maggie (2002). Feminist Edebiyat Eleştirisi, (Yay. Haz. Gönül Bakay), Say Yayınları, İstanbul.
• KAPLAN, Mehmet (1999). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• KARA, Esra (2009). Ercüment Ekrem Talu’nun Hikâyelerinde Kadın-Erkek İlişkilerinin Mizahi Dille Eleştirisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• KAVCAR, Cahit (1985). Batılılaşma Açısından Servet-i Fünun Romanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• MİTHAT, Ahmet (2000). Karnaval-Vah, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• MİYASOĞLU, Mustafa (1999). “Türk Romanında Aile ve Özgün Romancılar”, Sanat ve Edebiyat Konuşmaları, Akçağ Yayınları, Ankara.
• MORAN, Berna (2014). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları. İstanbul.
• ÖZDEMİR, Ufuk (2003). “Türkiye'de Kadın Kıyafetinde Modernleşme Süreci ve Medyanın Etkisi-Moda, Reklam, Medya Üçgeni”, Köprü Dergisi, Güz, Sayı 84. http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goster=Yazi&YaziNo=570, 20 Mart 2018’de erişildi.
• ÖZDİŞ, Hamdi (2004). Tanzimat Devri Mizah Gazetelerinde Batılılaşma ve Toplumsal-Siyasal Eleştiri: Diyojen (1870–1873) ve Çaylak (1876–1877) Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• ŞENYİĞİT, Yunus. ÖZDEMİR, Mehmet (2015). A. Mithat Efendi’nin Kadın Konusundaki Çelişkileri ya da Adam İçinde Adam, Route Educational and Social Science Journal, Volume 2(2), April, s. 447-464.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (1997). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi, İstanbul.
• TAŞ, Gün (2016). “Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri”, Akademik Hassasiyetler, Cilt 3, Sayı 5, s.163-175.
• YILMAZ, Betül S. (2015). “Feminist Eleştiri Kuramının Mary Cassatt’nın Yapıtlarına Uygulanması”, Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt 8, Sayı 8, Haziran, s.75-91