Kaunos’tan Erken Bizans Dönemine Ait Bir Yaşam Haçı Kabartması

Year 2018, Volume: 6 , 453 - 463, 29.06.2018

Nilüfer Peker

https://doi.org/10.13113/CEDRUS.201821

Abstract

Bir Karia kenti olan Kaunos Muğla’ya bağlı Köy-ceğiz yakınlarında Dalyan Çayı’nın kıyısındadır. Antik kaynaklara ve birkaç konsil belgesine göre erken bir tarihte Hıristiyanlaşan Kaunos’un adı bu dönemde Hagia-Kaunos olarak değiştirilmiştir. Bugün, kentin farklı yerlerinde bulunan beş kilise Kaunos kazıları sayesinde ortaya çıkarılmıştır. Bunlardan biri olan Palaestra terasında yer alan kubbeli kilisenin VI. yüzyılın ilk yarısı ile VII. yüzyılın ortalarında yapılmış olduğu düşünülür. Kuşkusuz kilisenin çevresindeki buluntular kentin Doğu Roma Dönemi’ne ışık tutmaktadır. Kazı-larda Palaestra terasındaki kubbeli kilisenin içinde ve etrafında pek çok dikkate değer mimari plastik parça ele geçmiştir. Bu örneklerden biri 1998 kazı sezonunda bulunmuştur. Sözü edilen örnek olasılıkla mimari bir yapının parçası olarak kullanılmıştır. Örneğin ön yüzünde kabartma tekniğinde bir haç motifi ile stilize yapraklar ve haçın kollarından sarkan alpha (A) ve omega (ω) harfleri görülür. Doğu Roma sanatında haç İsa’nın çektiklerini, kurban edilişini ve kurtuluş umudunu sembolize etmek için kullanılır. Bunun yanı sıra Hıristiyan inancında başlangıç ve son anlamına gelen alpha (A) ve omega (ω) Tanrı’nın ezeli doğasına işaret eder. Haçın çeşitleri Doğu Roma tasvir sanatında yaygın olarak kullanılır. Bu makalede, sözü edilen kompozisyonun anlamını tartışmayı ve haç betimli bloğun kilisedeki kullanımını değer-lendirerek betimin önemini Doğu Roma sanatının bölgesel (Kaunos ve Karia) ve genel kültürel bağlamlarında tartışmayı deniyoruz.

Keywords

Kaunos, • Mimari Kabartma, Yaşam Haçı, Erken Doğu Roma Dönemi, Alfa ve Omega

An Early Byzantine Living Cross Relief from Caunus

Abstract

Caunus is known as a city in Caria which is located coast of Dalyan (Calbis) bay near Köyceğiz in Muğla. According to ancient sources and several ecclesiastical documents Caunus was christianized at an early date and when the Roman Empire officially adopted the Christian faith, its name changed into Hagia-Caunus. Today, there are five churches in different places of the city which come to light thanks to the excavations. It is argued that a domed church on Palaestra Terrace which has been constructed between the first half of VIth century and the mid. VIIth centuries. Undoubtedly findings of around the church shed light on the Byzantine period of the city. There are a lot of remarkable architec-tural sculptures at the around and inside of domed church on Palaestra Terrace. One of these examples is found at the 1998 excavation season. The front face of the marble block is carved relief technique which is a cross motive with stylized leaves and the alpha (Α) and omega (ω) that de-pends from arms of the cross. As it is known in Byzantine Art, cross is used to symbolize the Christ’s sufferings, his sacrifice and the hope of salvation. Besides the alpha (Α) and omega (ω) means beginning and end in Christian belief refer to the eternal nature of God. Cross varieties are commonly used in Byzantine depiction art. It seems that the carved marble block must have been used as an architectural stone in the church. Thus in this paper I have tried to examine meaning of the composition and to give careful consideration to a series of questions linked to the context of use of the cross carved block in the church as well as discuss its significance within regional (Caunus ve Caria) and broader cultural contexts of Early Byzantine art.

Keywords

Early Byzantine Period, Arc¬hitectu¬ral Relief, Living Cross, Alpha and Omega

References

• Aydın 2011 A. Aydın, “Das Fussbodenmosaik des Annexbaus in der Kuppelkirche in Kaunos”. Ed. M. Şahin, 11th. International Colloquium on Ancient Mosaics. İstanbul (2011) 31-42.
• Brock 1992 S. P. Brock, The Luminous Eye: The Spiritual World Vision of Saint Ephrem. Michigan 1992.
• Cameron 1979 A. Cameron, “Images of Authority: Elites and Icons in late sixth-century Byzantium”. Past & Present 84 (1979) 3-35.
• Clem. Clement of Alexandria, The Stromata, or Miscellanies: Ante-Nicene Fathers Translations of The Writings of the Fathers down to A.D. 325. Eds. A. Roberts, J. Donaldson – A. C. Coxe. Edinburg 2001.
• Const. Constantine Porphyrogenitus, De Thematibus. Ed. A. Pertusi. Vatican 1952.
• Cotsonis 1994 J. A. Cotsonis, Byzantine Figural Processional Crosses. Washington 1994.
• Cruikshank-Dodd 1987 E. Cruikshank Dodd, “Three Early Byzantine Silver Crosses”. Dumbarton Oaks Papers 41 (1987) 165-179.
• Çizmeli-Öğün 2007 Z. Çizmeli Öğün, “Kaunos Kentinin Bizans Donemi Sikke Buluntuları (1965-2002)”. Eds. C. Işık – Z. Çizmeli Öğün, Calbis, Baki Öğün’e Armağan. Ankara (2007) 39-63.
• Darrouzès 1981 J. Darrouzès, Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae / texte critique, introduction et notes. Paris 1981.
• Eph. 1 Ephrem the Syrian, Hymns. Trasl. K. E. McVey. New York 1989.
• Eph. 2 Saint Ephrem the Syrian, Hymns on Paradise. Trasl. S. Brock. New York 1990.
• Evans et al. 2001 H. Evans, M. Holcomb – R. Hallman, “The Arts of Byzantium”. The Metropolitan Museum of Art Bulletin 58 (2001) 4-68.
• Ferguson 2003 E. Ferguson, Backgrounds of early Christianity. Michigan 2003.
• Gador-Whyte 2017 S. Gador-Whyte, Theology and Poetry in Early Byzantium, the Kontakia of Romanos Melodist. Cambridge 2017.
• Gençler-Güray 2010 Ç. Gençler Güray, “Kaunos’un Erken Bizans Dönemi Cam Buluntuları”. Anadolu 36 (2010) 215-226.
• Grabar 1980 A. Grabar, Christian Iconography: A study of Its Origins. Princeton 1980.
• Güzererler-Sağman 2007 N. Güzererler Sağman, Kaunos Palaestra Terası Kubbeli Bazilikası Restorasyon Projesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi. İstanbul 2007.
• Harrison 1963 R. M. Harrison, “Churches and chapels of central Lycia”. Anatolian Studies 13 (1963) 117-151.
• İşler 2009 B. İşler, Likya Bölgesindeki Karabel Asarcık’taki Erken Bizans Dönemi Yerleşimi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Ankara 2009.
• İşler 2017 B. İşler, “Karabel Asarcık’taki Sion Manastırı Mezar Odası ve Bizans Lahitleri”. Seleucia 7 (2017) 161-185.
• Le Quien 1740 M. Le Quien, Oriens christianus, in quatuor patriarchatus digestus, quo exhibentur Ecclesiae, patriarchae, caeterique praesules totius Orientis, 1. Paris 1740.
• Leont. Leontius Presbyter of Constantinople, Fourteen Homilies. Trans. P. Allen – C. Datema. Leiden – Boston 1991.
• Mendel 1914 G. Mendel, Catalogue des Sculptures Grecques, Romaines et Byzantines, vol. 2. İstanbul 1914.
• Nedungatt – Featherstone 1995
• G. Nedungatt – M. Featherstone, The Council in Trullo Revisited. Rome 1995.
• Niewöhner 2006 P. Niewöhner, “Frühbyzantinische Steinmetzarbeiten in Kütahya Zu Topographie, Steinmetzwesen und Siedlungsgeschichte einer zentralanatolischen Region”. Istanbuler Mitteilungen 56 (2006) 407-473.
• Osborn 2005 E. Osborn, Clement of Alexandria. Cambridge 2005.
• Ötüken 2007 S. Y. Ötüken, “Işık-Yaşam PWC-ZWH”. Eds. C. Işık – Z. Çizmeli Öğün, Calbis, Baki Öğün’e Armağan. Ankara (2007) 131-136.
• Özyurt-Özcan 2011 H. Özyurt Özcan, “Muğla, Milas ve Bodrum Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Erken Hıristiyanlık ve Bizans Dönemi’ne Ait Taş Eserler Üzerine İncelemeler”. AST XXVIII/1 (2011) 389-400.
• Podskalsky 1991 G. Podskalsky, “Cross”. The Oxford Dictionary of Byzantium I (1991) 549-550.
• Rom. Romanos, Kontakia of Romanos, Byzantine Melodist: On the Person of Christ. Trans. M. Carpenter. Columbia 1970.
• Ruggieri 2005 V. Ruggieri, La Caria Bizantina: Topografia, Archeologia ed Arte: Mylasa, Stratonikeia, Bargylia, Myndus, Halicarnassus. Rubbettino 2005.
• Schmaltz 2000 B. Schmaltz, “Die sogenannte Palästraterasse in Kaunos”. Archäologischer Anzeiger (2000) 17-54.
• Sheppard 1969 C. D. Sheppard, “Byzantine Carved Marble Slabs”. The Art Bulletin 51/1 (1969) 65-71.
• Spitzing 1989 G. Spitzing, Lexikon Byzantinisch-Christlicher Symbole: die Bilderwelt Griechenlands und Kleinasiens. Diederichs 1989.
• Steph. Stephani Byzantii, Ethnikon, Quae Supersunt. Ed. A. Westermann. Leipzig 1839.
• Talbot-Rice 1950 D. Talbot-Rice, “The Leaved Cross”. Byzantinoslavica 11 (1950) 69-81.
• Teteriatnikov 1995 N. Teteriatnikov, “The Hidden Cross and Tree Program in the Brickwork of Hagia Sophia”. Byzantinoslavica 56 (1995) 689-699.
• Tsuji 1995 S. Tsuji, The Survey of Early Byzantine Sites in Ölüdeniz Area (Lycia, Turkey): The First Preliminary Report. Osaka 1995.
• Wilpert 1903 J. Wilpert, Die Malereien der Katakomben Roms. Freiburg 1903.
• Zäh 2001 A. Zäh, “Das Spätantike und Byzantische Kaunos”. Istanbuler Mitteilungen 51 (2001) 403-413.
• Zäh 2003 A. Zäh, Zur Typologie Kirchlicher Architektur im Südwestlichen Kleinasien. Maintal 2003.
• Zolt 1994 T. Zollt, Kapitellplastik Konstantinopels vom 4. bis 6. Jahrhundert n. Chr.: mit einem Beitrag zur Untersuchung des ionischen Kämpferkapitells. Habelt 1994.