18. Yüzyıl İngiliz Tarih Yazıcılığının Bir Kaynağı; Universal History, From The Earliest Account of Time to the Present Adlı Eserde Hz. Peygamber ve Anlatısı

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 31 - 44, 25.07.2025

Yunus Arifoğlu

https://doi.org/10.30804/cesmicihan.1648086

Öz

Tarih anlatısı, her millet için bir öneme sahiptir ve bunun içinde “öteki”nin tarihi de kayda değerdir. Sömürgecilikle birlikte Batı’da diğer toplumların tarihine karşı bir ilgi oluşmaya başlamış ve söz konusu çerçevede İslam ve tarihi yoğun bir ilgi odağı haline gelmiştir. Bu süreçte İngilizler, İslam dünyasıyla kurdukları ilişkiler sonucunda İslam tarihi ve kültürüne dair derin bir merak geliştirmişler ve bu hususta önemli çalışmalar yürütmüşlerdir. Mezkûr konuda öncelikle Arapça eğitimine önem vermişler ve bununla birlikte İslam tarihi kaynaklarını toplamaya ve bunları tetkike, neşre başlamışlardır. Bu çerçevede, Universal History adlı eser, önemli bir tarih yazıcılığı kaynağı olarak öne çıkmaktadır. Eserde, İslam tarihine geniş bir yer verilmekte ve Hz. Peygamber’in yaşamı ile öğretileri çeşitli bakış açılarıyla ele alınmaktadır. Bu çalışmada öncelikle Batı merkezli tarih anlatısı, tarih yazımı ve İngiliz tarih yazıcılığı ele alınmakta; ardından İngiltere’de erken dönem İslam tarihi üzerine gerçekleştirilen çalışmalar incelenmektedir. Özellikle söz konusu eserde Hz. Peygamber’in anlatımı ve algısı odak noktası yapılmakta; bu çerçevede yazarın başvurduğu kaynaklar ve bakış açısı değerlendirildikten sonra, müellifin Hz. Peygamber’e dair algısı detaylı biçimde analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tarihçilik, Şarkiyatçılık, İngilizler, Hz. Peygamber, Universal History, Modern Zaman.

THE PROPHET MUHAMMAD AND HIS NARRATIVE IN UNIVERSAL HISTORY FROM THE EARLIEST ACCOUNT OF TIME TO THE PRESENT, A SIGNIFICANT SOURCE OF 18TH CENTURY ENGLISH HISTORIOGRAPHY

Öz

The narrative of history is of significant importance to every nation. Within this context, the histories of "the other"—referring to various cultures and societies beyond one's own—are equally noteworthy. With the advent of colonialism, interest in the histories of diverse societies, particularly those of the Islamic world, surged, becoming a focal point of intense scholarly inquiry. As a result of their interactions with the Islamic world, various English intellectuals developed a profound curiosity about Islamic history and culture, leading to significant academic endeavors in this field. They prioritized the teaching of Arabic, gathered Islamic historical texts, and focused on their analysis and publication. In this context, the work titled Universal History emerges as an important source of historical writing. The text dedicates substantial space to Islamic history, actively exploring the life and teachings of the Prophet Muhammad from various perspectives. This study primarily examines Western-centric historical narratives and their writing, alongside English historiography. Subsequently, it investigates works on early Islamic history conducted in England. The portrayal of the Prophet Muhammad, as presented in this work, is also analyzed in this study. Here, the sources utilized by the author and the perspective taken will be scrutinized, followed by a detailed analysis of the author’s perception of the Prophet Muhammad.

Anahtar Kelimeler

Historiography, Orientalism, The British, The Prophet Muhammad, Universal History, Modern Part.

Destekleyen Kurum

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Kaynakça

• Akbaba, Yusuf. Britanya Tarihçiliğinde Eski Türk Bozkır Devletleri. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Akbaba, Yusuf. “Britanya Marksist Tarih Geleneğinde Konar-Göçerlerin Yeri”. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar XVII. ed. Murat Baş. 32-340. Konya: Eğitim Yayınevi, 2022.
• Alpaydın, Yusuf. Erken Modern Dönemde Osmanlı-İslam Bilimi ve Oxford Üniversitesi. PDF: İlmi Etüdler Derneği, 2019. https://www.ilem.org.tr/images/2019/10/2019-ilem-acilis-konferansi-kitapcik.pdf
• Altun, Muhsin. İngiliz Aydınlanma Düşünürlerinde “İslam” Algısı. Liberal Düşünce Dergisi 77, (2015), 133-164.
• Arslan, İhsan. “Mitolojik Anlatı: Şakku’s-Sadır”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5/10, (Aralık 2019), 120-160. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/912813
• Bozkurt, Nebi.-Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Mescid-i Nebevî”. Türkiye Diyanet Ansiklopedisi. Erişim 11 Haziran 2025. İstanbul: TDV Yayınları, 2004. https://islamansiklopedisi.org.tr/mescid-i-nebevi
• Burrow, John Wyon. Liberal Descent: Victorian Historians and the English Past. Cambridge: Cambridge University Press, 2008.
• Butterfield, Herbert. The Whig Interpretation of History. New York: The Norton Library, 1965.
• Colley, Linda. Britons: Forging the Nation 1707-1837. New Haven: Yale University Press, 2008.
• En’âm, Kur’an’ı Kerim. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/sure/6-enam-suresi; (Erişim, 09.10.2024).
• Evans, Richard. In Defence of History. New York: Granta Books, 1998.
• Fayda, Mustafa. “Arûbe”. Türkiye Diyanet Ansiklopedisi. Erişim 10 Haziran 2025. İstanbul: TDV Yayınları, 1991. https://islamansiklopedisi.org.tr/muellif/mustafa-fayda
• Foucault, Michel. Bilginin Arkeolojisi. çev. Veli Urhan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2016.
• a.mlf. Kelimeler ve Şeyler. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi, 2015.
• Fukuyama, Francis. Tarihin Sonu ve Son İnsan. çev. Zülfü Dicleli. İstanbul: Profil Yayınları, 2016.
• Garcia, Humberto. Islam and the English Enlightenment. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2012.
• Güngör, Tahsin. “Dünya Tarihini Yeniden Okumak”. Konferans Notları. haz. Fatih Doğan. İstanbul: İSİF Kulübü Etkinliği, 2018.
• Hamidullah, Muhammed. İlk İslam Devleti 1. çev. İhsan Süreyya Sırma. İstanbul: Beyan Yayınları, 2007.
• John M. Hobson. Batı Medeniyetinin Doğulu Kökenleri. çev Esra Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• Holt. Peter Malcolm. “The Background To Arabic Studies In Seventeenth-Century England”. The Arabick Interest of the Natural Philosophers of the Seventeenth Century England, ed. G.A. Russell. Leiden: E.J. Brill, 1994.
• Kazancı, Ahmet Lütfi. Çeşitli Yönleriyle Nübüvvet Kavramı. İstanbul: Marifet Yayınları, 1997.
• Işık, Emin. “En’âm”. Türkiye Diyanet Ansiklopedisi. Erişim 3 Haziran 2025. İstanbul: TDV Yayınları, 1995. https://islamansiklopedisi.org.tr/enam-suresi
• Matar, Nabil. Islam in Britain, 1558-1685. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.
• Mcneill, William. The Rise of The West: A History of Human Community. Chicago: University of Chicago Press, 2009.
• Özaydın, Aabdülkerim. “Ebü’l- Yumn el-Uleymî”. Türkiye Diyanet Ansiklopedisi. Erişim 3 Haziran 2025. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. https://islamansiklopedisi.org.tr/ebul-yumn-el-uleymi
• Pocock, John Greville Agard. The Machiavellian Moment: Florentine Political Thought and the Atlantic Republican Tradition. New Jersey: Princeton University Press, 1975.
• Russell, G.A. “The Seventeenth Century: The Age Of Arabics”. The Arabick Interest of the Natural Philosophers of the Seventeenth Century England. ed. G.A. Russell. Leiden: E.J. Brill, 1994.
• Said, Edward. Şarkiyatçılık, Batı’nın Şark Anlayışları. çev. Berna Yıldırım. İstanbul: Metis Yayınları, 2017.
• Talbot, Michael. “İngiliz Whig Tarihçiliği ve Thomas Carlyle”. Erişim 20 Eylül 2024. https://gala.gre.ac.uk/id/eprint/22009/3/22009%20TALBOT_Thomas_Carlyle_2017.pdf
• Universal History: From the Earliest Account of Time to the Present. “The Modern Part I”. London: 1730.