Translator's Visibility in the Context of Turkish Diplomacy: The Period of the League of Nations (1919-1939)

Yıl 2021, Sayı: 30, 87 - 107, 16.07.2021

Ensa Filazi

https://doi.org/10.37599/ceviri.880319

Öz

The translation profession has an important role in providing international communication and cooperation, and has always shown itself effectively in the international arena. In this study, in the context of diplomacy as an important area in the historical development of the translation profession, some determinations have been made regarding the process of understanding and visibility of translation profession gained by the translator. Translation plays an effective role in diplomacy. Conducting international relations requires the diplomats of countries who speak different languages to come together. In this respect, the history of diplomacy constitutes an important stage in the history of translation. The best example of this is the League of Nations, which was the first universal organization established in the early 20th century. It is known that diplomatic negotiations have intensified after the First World War. It is possible to say that with the increase of international relations, “translatorship” has developed as a profession and the activity of translation has come to the fore in the field of diplomacy. In this study, the translator’s position, visibility, and professional development are evaluated specifically under the framework of the League of Nations. In order to explain the reason for the lack of interest in the area of translation profession in these days, the history of translation studies between the years of 1919-1939 has been analyzed in chronological order, and it has been determined that enough resources for diplomatic translation have been lacking. At the same time, a few historical recourses on international relations have been examined, and it has been found that these recourses did not contain adequate information on translatorship. In this context, it is important for diplomatic history researchers to conduct new researches on the history of translation and to collaborate with the historians and translators of diplomacy. It is considered that the study will contribute to the increase of the visibility of the translation profession in Turkey. 

Anahtar Kelimeler

History of translation, diplomatic translation, League of Nations, visibility

Türkiye Diplomasisi Bağlamında Çevirmenin Görünürlüğü: Milletler Cemiyeti Dönemi (1919 - 1939)

Öz

Çevirmenlik mesleği, uluslararası iletişim ve işbirliği sağlamada önemli bir konuma sahiptir ve uluslararası sahada her zaman etkili bir biçimde var olmuştur. Bu çalışmada çevirmenlik mesleğinin tarihsel gelişiminde mühim bir alan olan diplomasi bağlamında çevirmenin kazandığı anlama ve çevirmenlik mesleğinin görünürlük sürecine yönelik saptamalar yapılmıştır. Diplomaside, çevirmenlik etkili bir rol oynamaktadır. Uluslararası ilişkilerin yürütülmesi farklı dilleri konuşan ülkelerin diplomatlarının bir araya gelmesini gerekli kılmaktadır. Bu itibarla diplomasi tarihi, çeviri tarihinin önemli bir aşamasını oluşturmaktadır. Bunun en iyi örneği 20. yüzyılın başlarında ilk evrensel örgüt olan Milletler Cemiyeti dönemidir. I. Dünya Savaşı’ndan sonra diplomatik görüşmelerin yoğunluk kazandığı bilinmektedir. Uluslararası ilişkilerin artmasıyla birlikte “çevirmenliğin” bir meslek olarak geliştiği ve diplomasi alanında da çeviri etkinliğinin ön plana çıktığı söylenebilir. Bu çalışmada, çevirmenin konumu, görünürlüğü ve mesleki gelişimi Milletler Cemiyeti özelinde değerlendirilmiştir. Günümüzde çevirmenlik mesleğinin Türkiye’de gereken ilgiye ulaşamamasının sebebini açıklayabilmek için 1919-1939 yılları arasındaki çeviri tarihi çalışmaları kronolojik biçimde ele alınmış ve diplomatik çeviriye yönelik yeterli kaynağın olmadığı saptanmıştır. Aynı zamanda uluslararası ilişkiler konulu bazı tarih kaynakları incelenmiş ve bu kaynaklarda çevirmenlikle ilgili yeterli bilgiye yer verilmediği tespit edilmiştir. Bu bağlamda diplomasi tarihi araştırmacılarının çeviri tarihine yönelik yeni araştırmalar yapması, diplomasi tarihçileriyle çeviri tarihçilerinin işbirliği içinde bulunması önem arz etmektedir. Çalışmanın Türkiye’de çevirmenlik mesleğinin somut görünürlüğünün artmasına katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

çeviri tarihi, diplomatik çeviri, Milletler Cemiyeti, görünürlük

Kaynakça

• Ahmann, H. (2012). Das Trügerische am Berufsbild des Übersetzers. Logos Verlag.
• Ahrens, B. (2016). Konsekutiv Dolmetschen. M. Kadrić & K. Kaindl (Ed.), Berufsziel Übersetzen Und Dolmetschen (ss. 84-102). A. Franke Verlag.
• Aigner, K. (2014). Ausbildungssituation und Berufszufriedenheit von AbsolventInnen des Masterstudiums Dolmetschen an der Universität Wien mit Arbeitssprache Spanisch [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Viyana Üniversitesi.
• Altay, A. (2002). Osmanlılardan günümüze Türkiye’de çeviri etkinliği. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (12), 1-11.
• Arı, T. (2006). Uluslararası ilişkiler ve dış politika. Alfa Yayınevi.
• Aral, B. (1998). Atatürk döneminde Türkiye ve uluslararası hukuk. Yeni Türkiye, 2(23-24), 1368-1374.
• Ataseven, B. & Çetin Ö. (2017). Görünürlük; ne-neden-nasıl-nerede-ne zaman-kim? Çevirmenin görünürlüğü 5N1K. O. Köksal, E. Hamarta, C. Arslan, S. Çiftçi, S. Avşaroğlu & M. Uslu (Ed.), International Academic Research Congress (ss. 633-640). Çizgi Kitabevi.
• Belen, F. (1973). 20. yüzyılda Osmanlı Devleti. Remzi Kitabevi.
• Berk, Ö. (2001). Ulusların ve ulusal kimliklerin oluşturulmasında çeviri yöntemlerinin rol ve işlevi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (4), 49-66.
• Doğan, A. (2011). Sözlü çeviri çalışmaları ve uygulamaları (3. bs.). Siyasal Kitabevi.
• Ertan, E. (2013). Uzmanlık alanları çevirilerinin tarihsel süreci, eğitimi, önemi ve çeviri uygulamalarındaki konumu. Efe Akademi Yayınları.
• Eruz, F. S. (2003). Çeviriden çeviribilime. Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Eruz, F. S. (2014). Osmanlı Devleti’nde çeviri ve çevirmenin işlevi ve Türkiye’de çevirmenlik mesleği Belgrad Antlaşması sonucunda sınır çekilirken yaşanan çeviri sorunları, İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, (8), 15-39.
• Feyzioğlu, A. (1995). Türkiye ile Milletler Cemiyeti (Cemiyet-İ Akvam) ilişkileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Günyol, V. (1983). Türkiye’de çeviri. M. Belge (Haz.), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi 2 (ss. 324-330). İletişim Yayınları.
• Gürsel, N. (1983). Uygarlık ve çeviri. M. Belge (Haz.), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi 2 (ss. 320- 322). İletişim Yayınları.
• Hasgüler, M. & Uludağı B. M. (2007). Devletlerarası ve hükümetler dışı uluslararası örgütler tarihçe -organlar-belgeler-politikalar. Alfa Basım Yayım.
• Haleva, B. & Kıvanç A. Z. (2015). Türkiye’de çeviri politikaları ve yayınevleri üzerine dönemsel bir kesit incelemesi, Turkish Studies, 10(8), 1325-1344.
• İskit, T. (2007). Diplomasi tarih, teorisi, kurumları ve uygulaması. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• İskit, T. (2011). Diplomasi tarih, teorisi, kurumları ve uygulaması (3. bs.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• İskit, T. (2018). Diplomasi tarih, teorisi, kurumları ve uygulaması (6. bs.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kadrić, M. & Kaindl K. (2016). Berufsziel Übersetzen und Dolmetschen Grundlagen. A. Francke Verlag
• Kahraman, R. (2010). Göç ve çeviri: İltica başvurularında sözlü çeviri uygulamaları ve toplum çevirmeninin rolü [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Kayaoğlu, T. (1998). Türkiye’de tercüme müesseseleri. Kitabevi Yayınları.
• Kırdar, Ü. (1971, November). Atatürk ve Milletler Cemiyeti. Milliyet, A5.
• Kırdar, Ü. (2003). Türkiye Cumhuriyeti, tüm üyelerin daveti üzerine Milletler Cemiyeti’nde. Bütün Dünya 2000, (11), 20-27.
• Kutz, W. (2010). Dolmetschkompetenz Was muss der Dolmetscher wissen und können?. European University Press. Kurultay, T. (1999). Cumhuriyet Türkiye’sinde çevirinin ağır yükü ve Türk hümanizması. İstanbul Üniversitesi Alman Dili Edebiyatı Dergisi, (9), 71-82.
• Odacıoğlu, M. C., Köktürk Ş. & Aytaş G. (2016). Çevirmen bir simülatör mü yoksa “gerçek” bir yazar mı? Çevirmenin çeviri sürecindeki konumunun Venutici bakış açısından bir analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(7), 619-634.
• Özakıncı, C. (2000). Atatürk’ün 1932 Milletler Cemiyeti zaferi, Bütün Dünya 2000, (12), 42-58.
• Pym, A. (1998). Method in translation history. Routledge.
• Sakin, S. (2011). Siyasi karikatürlerde emperyalizm, Milletler Cemiyeti ve Türkiye. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Salevsky H. & Müller I. (2015). Beiträge zu einer Geschichte der Translation Vom Wirken Bedeutender Dolmetscher und Übersetzer. Peter Lang Edition.
• Schlesiger, A. (2018). Berufsschutz für Übersetzer und Dolmetscher in Deutschland. Vergangenheit - Gegenwart und Zukunft?. Frank & Timme.
• Schmitt, P. (1964). Statist auf diplomatischer Bühne 1923-45, Erlebnisse des Chefdolmetschers im Auswärtigen Amt mit den Staatsmännern Europas. Athenäum Verlag.
• Sosyal, İ. (1998). Türkiye Cumhuriyeti’nin 75 yıllık dış politikası, Yeni Türkiye, 2(23-24), 1361-1367
• Şimşir, B. N. (1998). Dış ilişkiler bakımından Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı. Türkiye Bilimler Akademisi (Haz.), Bilanço 1923-1998: Türkiye Cumhuriyeti’nin 74 yılına toplu bakış uluslararası kongresi (ss. 367-379). Tarih Vakfı.
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2005). Kapılar: Çeviri tarihine yaklaşımlar. Scala Yayıncılık.
• Tahir-Gürçağlar, Ş. (2018). Türkiye’de çevirinin politikası ve poetikası 1923–1960 (çev. Tansel Demirel). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tosun, M. & Mutlu, S. (2019). Tanzimat dönemi ve cumhuriyet sonrası çeviri çalışmaları örneğinde çevirinin toplumsal sistemin dönüşmesindeki etkisi, Akademik Dergi, 2(1), 41-51.
• Venuti, L. (1998). The scandals of translation. Routledge.
• Vural Kara, S. (2010). Tarihsel değerlendirmeler ışığında Türkiye’de çeviri etkinliği, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 94-102.
• Wallner, G. (2009). Sichtbarkeit und Unsichbarkeit der ÜbersetzerIn [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Viyana Üniversitesi.
• Wills, W. (2005). Dolmetschen und Übersetzen im 20. Jahrhundert Schwerpunkt deutscher Sprachraum. BDÜ Fachverlag.
• Wills, W. (1999). Die Entwicklung der Sprachmittlerberufe im 20. Jahrhundert. M. Snell Hornby, H. G. Hönig, P. Kußmaul & P.A. Schmitt (Haz.), Handbuch Translation (ss. 21- 25). Stauffenburg Verlag.
• Yazıcı, M. (2001). Çeviribilime giriş. İstanbul Üniversitesi Yayınları
• Yazıcı, M. (2006). Türkiye’de çevirmen profili, Translation Studies in the New Millenium, 4, 123-132.
• Yetkin - Karakoç, N. (2015). Çeviri ve diplomasi. Çeviribilim Yayınları.
• Yıldırım, C. (2017). Çeviri belleği sistemlerinde gerçekleştirilen çevirilerde çevirinin kalitesi ve çevirmenin görünürlüğü/görünmezliği hususlarının değerlendirilmesi. H. Kahya (Haz.), Proceedings book of 2nd international scientific researches congress on humanities and social sciences (ss. 119- 127). IBAD.
• Yücel, F. (2006). Türkiye’nin aydınlanma sürecinde çevirinin rolü, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 23(2), 207-220.
• Yücel, E. B. (2018). Mahkeme çevirmeninin rolü ve görünürlüğü [Yayımlanmamış doktora tezi], İstanbul Üniversitesi.