Türkiye'de S/sağır ve İşitme Engelli Çocukların Televizyon Programlarına Engelsiz Erişiminde İşaret Dili Çevirisi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2021, Sayı: 31, 220 - 250, 30.12.2021

Zeynep Oral

https://doi.org/10.37599/ceviri.1028428

Cited By: 1

Öz

Engelsiz dünya ve toplum bilinciyle artık engellilerin yaşama her alanda dahil edil-mesini amaçlayan uluslararası ve ulusal düzenlemeler, yalnızca fiziki koşulların iyileştirilmesi ve elverişli hale getirilmesinin de ötesine geçerek bilgi, eğlence, haber vb. içeriklere de erişim sürecini kapsamaktadır. Teknolojik gelişmelerle haberleşme ve iletişim kaynaklarının giderek çeşitlendiği günümüz koşullarında erişim hayatın her alanında hem gerekli hem de kaçınılmaz bir ihtiyaç haline gelmiştir. Bu bağlam-da toplumun yerel-alt kültürünün önemli bir parçası olan S/sağır ve işitme engellile-rin ihtiyaçları göz önünde bulundurularak, akademi, devlet kurumları ve ilgili STK’ların eşgüdümüyle çevirinin bir alt alanı olan görsel işitsel çeviri ve “engelsiz eri-şim” alanında gözle görülür somut adımlar atılmıştır. Bu döngüyle Türkiye’de S/sağır ve işitme engellilere yönelik projeler giderek artarak, çeşitli alıcı gruplarına göre eri-şim konusunda saptanan eksiklikleri, işaret dili çevirmenlerinin karşılaştıkları zorlukları, çeviri süreçlerini ve türlerini ele alarak sistematik yapılar ortaya koymayı hedeflemektedir. Söz konusu gruplara yönelik yenilikçi girişimler arasında S/sağır ve işit-me engelli çocuklara odaklanan projeler bulunmaktadır. Aldıkları eğitimin kalitesi ve kültürel farklılıkları nedeniyle işiten ve konuşan çocuklara oranla daha zorlu koşul-larda yetişen bu çocukların dil edinimi, sosyalleşme, bilinç gelişimi için önemli ve tamamlayıcı olan projelerden bir tanesi de Sesli Betimleme Derneği (SEBEDER) ta-rafından 25 Ağustos-09 Ekim 2020 tarihleri arasında yürütülen ve tamamlanan ‘Sağır, İşitme Engelli ve Görme Engelli Çocukların Televizyon Programlarına Engelsiz Erişimi Projesi’dir (bkz. http://sebeder.org/Projelerimiz-17.html). Bu çalışma söz konusu projenin işaret dili çevirisi bileşeninden elde edilen çıktılardan hareketle hazırlanmıştır. Proje kapsamında tamamlanan, çeviri teknikleri, yaklaşımları, zorluk-larına çeşitli öneriler ve çözüm yolları sunan çevirmen kılavuzunun bir bölümü bu çalışmanın odağını oluşturmaktadır. Söz konusu kılavuz çocuk programlarında işaret dili çevrisi uygulamalarını düzenlemek ve kalite yönetimini sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Hem çevirmen hem de editörler için yol gösterici olan proje çıktısından hareketle, elde edilen verilerin belli bir sistem çerçevesinde sürekliliğinin ve iyileştirilmesinin sağlanması için medya sağlayıcıların S/sağır ve işitme engelli çocuklara yönelik görsel-işitsel ürünlere yönelik tercih çalışmaları yapmalarının önemi vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

işaret dili çevirisi, S/sağır ve işitme engelli çocuklar, çocuklar için engelsiz erişim, görsel-işitsel çeviri

Accessibilty to Television Programs for the D/Deaf and Hard of Hearing Child Audience in Turkey: A research on Sign Language Interpreting

Öz

International and national regulations aiming the integration of the disabled persons in every field of life through recognizing their rights and creating a better understanding of their needs and appreciation of their capabilities not only includes creating a physically barrier-free world but also includes providing accessible audio-visual content. Currently, communication and communication resources are increasingly diversified due to technological developments. Thus accessibility has become both a necessary and an inevitable need in all areas of life. In this context, considering the needs of the D/deaf and Hard of Hearing people necessary steps have been taken in the field of Audio-Visual Translation and “accesibility” with the coordination of academia, government institutions and relevant NGOs. As a result, projects for the D/deaf and Hard of Hearing in Turkey have gradually increased. These projects are also diversified and address the deficiencies in audio-visual accessibility, the difficulties faced by sign language interpreters, interpreting processes and types. “Project for Accessibility to Television Programs for Blind, D/Deaf and Hard of Hearing Children”, completed by the the Audio Description Association (SEBEDER) in August 25-October 9, 2020, is one of these innovative initiatives for D/deaf and Hard of Hearing people. This project can be accepted as one of the important projects for the language acquisition, socialization and awareness development of the disabled children, who grow up in more difficult conditions than the children who hear and speak. This study has been prepared based on the findings obtained from the sign language interpreting module of the project mentioned above, and it focuses on the translator guideline which gives information about approaches, methods, and practices concerning sign language interpreting process for D/deaf and Hard of Hearing child audience. The guideline also suggests recommendations and solutions for problems encountered by sign language interpreters, and it has been prepared in order to regulate sign language interpreting practices in children's programs and to ensure quality management. Based on the project output, the importance of the practices appreciated by media providers within the field of audio-visual products for D/deaf and Hard of Hearing for child audience is emhasized in order to ensure the continuity and improvement of the data obtained in light of the project carried out.

Anahtar Kelimeler

sign language interpreting, D/Deaf and Hard-of-Hearing children, media accesibility for D/deaf and hard-of-hearing children

Kaynakça

• AB Engellilik Stratejisi. (2010). https://www.turged.org.tr/Hukuk-Engelli- Mevzuati/Avrupa_Engellilik_Stratejisi_2010_2020.doc
• Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme: https://www.unicef.org/turkey/%C3%A7ocuk- haklar%C4%B1na-dair-s%C3%B6zle%C5%9Fme
• Cómitre Narváez I., & Ruiz, E. S. (2019). Sous-titrage créatif pour enfants sourds et malentendants: les contes au cinéma. Palimpsestes, 32, 203-222. https://doi.org/10.4000/palimpsestes.3635
• Curio, S. (2020). Le métier d’interprète en langue des signes [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aix-Marseille Üniversitesi.
• Cuxac, C. (1992). Iconicité des langues des signes. Faits de langue-l’iconicité. PUF.
• Dikyuva, H., Makaroğlu, B., & Arık, E. (2015). Türk İşaret Dili dilbilgisi kitabı. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları.
• Gaucher, C., & Vibert, S. (2010). Les sourds aux origines d’une identité plurielle. Peter Lang
• Lorenzo Garcia, L., & Pereira Rodriguez, A. (2011). Deaf children and their access to audiovisual texts: Educational failure and the helplessness of the subtitler. E. di Giavonni (Ed.), Diálogos intertextuales 5: Between text and receiver: Translation and accesibility. Entre texto y receptor: Traducción y accesibilidad içinde (ss. 185-202). Peter Lang .
• Napier, J. (2015). Comparing signed and spoken language interpreting. H. Mikkelson, & R. Jourdinais (Ed.), The Routledge Handbook of Interpreting içinde (ss. 129-143). Routledge.
• Neves, J. (2008). Le sous-titrage pour sourds et malentendants. J. M. Lavour, & A. Şerbane (Ed.), La Traduction Audiovisuelle içinde (ss. 43-54). De Boeck.
• Okyayuz, A. Ş. (2019a). Görsel-işitsel çeviri ve engelsiz erişim. Siyasal Kitabevi.
• Okyayuz, A. Ş. (2019b). Ayrıntılı altyazı çevirisi. Siyasal Kitabevi.
• Oral, A. Z. (2016). Türk İşaret Dili çevirisi. Siyasal Kitabevi.
• Pöchhacker, F. (1999). Getting organized, the evolution of community interpreting. Interpreting, 4(1), 125–140.
• RTÜK (2019a). Sağırların, İşitme ve Görme Engellilerin Medya Hizmetlerine Erişiminin İyileştirilmesi Çalıştayı. https://www.rtuk.gov.tr /assets/Galeri/Haberler/sagirlarin-isitme-vegorme-engellilerin-gorsel-isitsel-medya- hizmetlerineerisiminin-iyilestirilmesi-calistayi-sonuc-bildirisi.pdf
• RTÜK. (2019b). Sağırların, işitme ve görme engellilerin yayın hizmetlerine erişiminin iyileştirilmesine ilişkin usul ve esaslar hakkında yönetmelik. Resmî Gazete (11 Ekim 2019). https://www.resmi gazete.gov.tr/eskiler/2019/10/20191011-15.htm.
• Sancaktaroğlu Bozkurt, S., & Okyayuz, A. Ş. (2020). Türkiye’de Sağır ve işitme engelli çocuklar için ayrıntılı altyazı çevirisi hakkında bir araştırma: Uygulamada sadeleştirme. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (29), 139-160. http://10.37599/ceviri.824787
• SEBEDER. http://sebeder.org/Projelerimiz-17.html
• Wirth, F. (2008). Interprètes en langue des signes : autour de l’intervention de Marie-Thérèse L’Huillier à la Journée Mondiale de la Traduction, Traduire, 221, 33-38. https://doi.org/10.4000/traduire.344