Öz Çevirinin Gücü: Insomnia Café Örneği

Yıl 2022, Sayı: 32, 105 - 120, 31.07.2022

Halise Gülmüş Sırkıntı

https://doi.org/10.37599/ceviri.1089128

Öz

Bu makalenin amacı bir vaka çalışması üzerinden öz çeviri kavramını güç odağında ele almaktır. Çalışmanın bütüncesini Kutlukhan Perker'in yazıp çizdiği, 2004-2005 yılları arasında Türk çizgi roman dergisi L-Manyak'ta yayımlanan Uykusuz adlı çizgi roman serisi ve çevirileri oluşturmak-tadır. 2009 yılında, Perker eserini İngilizceye çevirir ve eser Dark Horse Comics tarafından ABD'de Insomnia Café başlığıyla yayımlanır. Eser ilk olarak Türkçe yazılmış olmasına rağmen, 2017 yılında İngilizce öz çeviri versiyonu Emre Yavuz tarafından tekrar Türkçeye aktarılır. Çalışmada ilk olarak Perker'in Türkçe olarak kaleme aldığı özgün eser ile öz çevirisi karşılaştırılmakta, sonrasında ise özgün Türkçe eser ve İngilizce öz çeviriden Türkçeye geri çevrilen eser karşılaştırmalı olarak okunmaktadır. Karşılaştırmalı analizler Javier Franco Aixe-la’nın ‘değiştirme’ ve ‘koruma’ kavramları odağında gerçekleştirilmektedir. Bulgular, Perker'in öz çevirisinde Türk kültürüne özgü tüm öğeleri Amerikan okurun aşina olduğu kültürel öğelerle değiştirdiğini, dolayısıyla ‘bağımsız yaratım’ stratejisini uyguladığını ortaya koymaktadır. İde-olojik müdahaleye uğramış olan öz çeviri üzerinden gerçekleştirilen geri çeviride ise Emre Ya-vuz’un metni koruduğu ve en çok ‘yineleme’ stratejisini kullandığı görülmüştür. Özgün hali Tü-rkçe olan bir metnin Türkçeye geri çevirisinin bir Amerikan eser gibi görünmesi, öz çevirinin ideolojik gücünü ve öz çevirmenin yetki alanının genişliğini gözler önüne sermekte, öz çeviriler üzerine daha fazla vaka çalışmasına duyulan ihtiyaç vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

öz çeviri, yeniden yazım, ideoloji, geri çeviri

The Power of Self-Translation: Insomnia Café As a Case Study

Öz

This present article aims to contextualize the power of self-translation through a case study. The subject of this case study is a comic series called Uykusuz, written and drawn by Kutlukhan Perker and published in the Turkish comics magazine L-Manyak between 2004-2005. In 2009, the English self-translation of this series was published by Dark Horse Comics in the USA with the title Insomnia Café. Although the series was written in Turkish first, in 2017 the self-translated English version of the series was translated back to Turkish by a translator, Emre Yavuz. In this study firstly, Perker's Turkish text and his self-translation are compared; then, the original Turkish text and the Turkish back translation from the English self-translation are examined within Javier Franco Aixela’s conceptual framework of ‘conservation’ and ‘substitution’. The findings elucidate that while self-translating Perker has changed all Turkish culture-specific items to American ones, showing that he has adopted ‘autonomous creation’ strategy for substitution. In the back translation performed over the self-translation, which has undergone ideological manipulation, the translator, Emre Yavuz has conserved the text and adopted 'repetition' strategy the most. Because of Perker’s manipulation, when the self-translated version is translated back into Turkish the series looks like a product of American culture instead of a Turkish one. This shows the power of self-translation and highlights the self-translator’s authority; so, the need for further case studies on self-translation is emphasized.

Anahtar Kelimeler

self-translation, rewriting, ideology, back translation

Kaynakça

• Agirrezabalaga, E. M. (2017). Collaborative self-translation in a minority language: Power implications in the process, the actors and the literary systems involved. In O. Castro, S. Mainer, S. Page (Eds.), Self-translation and power: Negotiating identities in multilingual European contexts (pp. 191-217). Palgrave Macmillan.
• Aixela, J.-F. (1996). Culture-specific items in translation. In R. Alvarez and M. C. Vidal (Ed.). Translation, Power, Subversion (pp. 52-79). Multilingual Matters.
• Bassnett, S. (1996). The meek or the mighty: Reappraising the role of the translator. In R. Álvarez & Á. Vidal (Eds.), Translation, power, subversion (pp. 10–24). Multilingual Matters.
• Bassnett, S. (2013). Self-translator as rewriter. In A. Cordingley (Ed.), Self-translation brokering originality in hybrid culture (pp. 13–26). Continuum.
• Bassnett, S. & Lefevere, A. (1990). Introduction: Proust’s grandmother and the thousand and one nights: The cultural turn in translation studies. In S. Bassnett & A. Lefevere (Eds.), Translation, history and culture (pp. 1-13). Pinter.
• Bassnett, S. & Lefevere, A. (1992). Translation, rewriting and the manipulation of literary fame. Routledge.
• Castro, O., Mainer, S. & Page, S. (Eds.). (2017). Self-translation and power: Negotiating identities in multilingual European contexts. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/978-1-137-50781-5
• Cordingley, A. (2013). Introduction: Self-translation, going global. In A. Cordingley (Ed.), Self-translation: Brokering originality in hybrid culture (pp. 1–10). Continuum.
• Dasilva, X. M. (2011). La autotraducción transparente y la autotraducción opaca. In X. M. Dasilva & H. Tanqueiro (Eds.), Aproximaciones a la autotraducción (pp. 45–68). Editorial Academia del Hispanismo.
• Fitch, B. T. (1988). Beckett and babel: An investigation into the status of the bilingual. Toronto University Press.
• Genette, G. (1997). Paratexts: Thresholds of interpretation. Cambridge University Press.
• Gentzler, E. (2017). Foreword. In O. Castro, S. Mainer, S. Page (Eds.), Self-translation and power: negotiating identities in multilingual European contexts (pp. v-viii). Palgrave Macmillan.
• Grutman, R. (1998). Auto-translation. In M. Baker (Ed.), Routledge encyclopedia of translation studies (pp. 17-20). Routledge.
• Grutman, R. (2009). Self-translation. In M. Baker (Ed.), Routledge encyclopedia of translation studies (pp. 257–260). Routledge.
• Gürçağlar, Ş. T. (2002). What texts don’t tell: The uses of paratexts in translation research. In Crosscultural transgressions (pp. 44-60). St. Jerome Publishing.
• Hokenson, J. W. & Munson, M. (2007). The bilingual text: History and theory of self-translation. St Jerome.
• Lefevere, A. (1982). Mother courage’s cucumbers: Text, system and refraction in a theory of literature. In Lawrence Venuti (ed.), The translation studies reader (pp. 233-249). Routledge.
• Munday, J. (Ed.). (2009). The Routledge companion to translation studies. Routledge.
• Perker, M.K. (Jan. 2004-December 2005). Uykusuz. L-Manyak.
• Perker, M.K. (2009). Insomnia café. Dark Horse Comics.
• Perker, M.K. (2017). Insomnia café. (E. Yavuz, Trans). Karakarga Yayınları.
• Santoyo, J. C. (2013). On mirrors, dynamics and self-translations. In A. Cordingley (Ed.), Self-translation: brokering originality in hybrid culture (pp. 27–38). Bloomsbury Academic.
• Shuttleworth M. & Cowie, M. (2004). Dictionary of translation studies. Routledge.
• Tymoczko, M. (2010). Enlarging translation, empowering translators. Routledge.
• Tymoczko, M. (2014). Translation in a postcolonial context. Routledge.
• Tymoczko, M. & Gentzler, E. (Eds.). (2002). Translation and power. University of Massachusetts Press.
• Venuti, L. (2008). The translator's invisibility: A history of translation. Routledge.
• Whyte, C. (2002). Against self-translation. Translation and literature, 11(1), 64–71. https://doi.org/10.3366/tal.2002.11.1.64