‘Kaplan Gözü Maceraları’ Çeviri Çocuk Kitaplarında Çevirmen Kararları

Yıl 2022, Sayı: 33, 99 - 118, 31.12.2022

Recep Özbay

https://doi.org/10.37599/ceviri.1204247

Öz

Çeviri hizmetlerinin küresel ölçekte yaygınlaşması ve neredeyse tüm alanları kapsaması neticesinde, çocuk edebiyatı çevirilerinin hacminde ve çeşitliliğinde de son yıllarda bir genişleme yaşanmaktadır. Gelinen noktada artık yakın veya uzak coğrafya, kültür ve dillere bakılmaksızın birçok yabancı dilden çocuk edebiyatı eserinin ülkemizde çevirileri yapılmaktadır. Bu gelişme doğrultusunda sadece çocuk edebiyatı çevirisi alanında çalışan çevirmenlerin sayısında da artışlar gözlemlenmektedir. Diğer edebiyat eserlerinin çevirilerine göre çocuk edebiyatı çevirilerinin daha kolay olabileceğini düşünmek büyük bir yanılgıdır. Bu alanda çalışmayı düşünen çevirmenlerin üstleneceği sorumluluk, çocukların gelişimi ve eğitimi için anne babaların veya eğiticilerin taşıması gereken sorumluluk gibidir. Çocuk edebiyatı eserlerinde görece olarak söz varlığının kısıtlı oluşundan veya cümle yapılarının kısalığından hareketle çevirmenin işinin kolay olacağı düşünülemez. Tam aksine, erek kültürde çevirmenin oluşturduğu metinde tercih edeceği her bir sözcüğün veya her bir ifadenin çocuklar üzerinde yaratabileceği etkinin boyutları dikkate alındığında, çevirmenin ne denli ağır bir sorumlulukla karşı karşıya olduğu anlaşılacaktır. Çevirmenin çeviri sürecini yönetmede yararlanabileceği çeviri-kuramsal olasılıklarının yanı sıra böylesi bir sorumluluğun üstesinden gelebilmesi için özellikle kültüre özgü ögelerin çevrilmesinde alacağı stratejik kararlarla erek metnin çocuk okur tarafından doğru alımlanması açısından belirleyici konumda olacaktır. Bu çalışmada Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından ‘Kaplan Gözü Maceraları’ başlığı altında çalışmanın yazarı tarafından Almancadan Türkçeye çevirisi yapılan çocuk kitapları esas alınarak, özellikle kültüre özgü ögelerin çevirisinde çevirmenin hangi kararları aldığı ve hangi stratejileri kullandığı örnekler eşliğinde irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

çeviri çocuk edebiyatı, çeviri stratejileri, kültüre özgü ögeler, çevirmen kararları

Teşekkür

Dergi sorumlularına başarılar ve teşekkürler.

Translator Decisions in Translating Children’s Books 'Tiger Eye Adventures'

Öz

As translation services become widespread on a global scale and cover almost any field, there has been an expansion in the volume and diversity of children's literature translation in recent years. At this point, many foreign works in children's literature are translated in our country, regardless of near or far geography, culture and languages. Accordingly, an increase is observed in the number of translators working only in the field of children's literature translation. It might be false to think that translations of children's literature can be easier than translations of other literary works. The responsibility of translators who intend to work in this field is similar to the responsibility of parents or educators for the development and education of children. Considering the relatively limited vocabulary in children's literature or the shortness of sentence structures, it cannot be thought that the job of a translator will be easy. On the contrary, it will be understood how heavy a responsibility the translator faces when the dimensions of the effect that each word or each expression that the translator prefers in the text in the target culture can have on the children. In addition to the translation-theoretical possibilities that the translator can benefit from in managing the translation process, the strategic decisions they will take especially in the translation of culture-specific elements in order to overcome such a responsibility will be in a decisive position in terms of the correct reception of the target text by the child reader. In this study, it has been tried to examine which decisions the translator made and which strategies he used in the translation of culture-specific items, in the light of experiential analyses and examples through the children's books translated from German to Turkish by the author of this study under the title of 'Tiger Eye Adventures' by Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Anahtar Kelimeler

translation of children’s literature, translation strategies, culture-specific elements, translator decisions

Kaynakça

• Bekker, A. (2016). Viking gemileri (R. Özbay, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eser yayın yılı 2009)
• Cornelia, F. (2018). Kuzey denizi korsanları (R. Özbay, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eser yayın yılı 2009)
• Erten, A. (2014). Çeviri çocuk edebiyatının temel sorunları ve çözüm önerileri. Türk Dili, 107(756), 354-355.
• Gehm, F. (2017). Mamutun ayak izleri (Çev. R. Özbay). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eser yayın yılı 2008)
• Hartmann, L. (2016). Antarktika’da isyan (R. Özbay, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eser yayın yılı 2008)
• Hartmann, L. (2017). Fokların Peşinde (R. Özbay, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eser yayın yılı 2009)
• Holtei, C. (2017). Firavunun sandığı (R. Özbay, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları (Orijinal eser yayın yılı 2008)
• Klingberg, G. (1986). Children’s fiction in the hands of the translators. CWK Gleerup.
• Koller, W. (2004). Einführung in die Übersetzungswissenschaft (7. Baskı). Quelle u. Meyer.
• Kurultay, T. (1994). Probleme und Strategien bei der kinderliterarischen Übersetzung im Rahmen der interkulturellen Kommunikation. H. H. Ewers, G. Lehnert, & E. O’Sullivan (Ed.). Kinderliteratur im interkulturellen Prozess içinde (ss. 191-201). J.B. Metzler Verlag.
• Lilienthal, R. (2017). Dağda acil durum (R. Özbay, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eser yayın yılı 2011)
• Newmark, P. (1988). Textbook of translation. Pergamon Press.
• Neydim, N. (2003). 80 sonrası paradigma değişimi açısından çeviri çocuk edebiyatı. Bu Yayınevi.
• Neydim, N. (2006, Haziran 1). Çeviribilim. Çeviri çocuk edebiyatı ve çocuk edebiyatı çevirisi üzerine.https://ceviribilim.com/2006/06/01/ceviri-cocuk-edebiyati-ve-cocuk-edebiyati-cevirisi-uzerine/.
• Neydim, N. (2020). Çocuk edebiyatı klasiklerinde çeviri yaklaşımları: Uyarlama, yeniden yazma, kültürel müdahale. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırma Dergisi, 19, 851-858. http://10.29000/rumeli.752864.
• Nord, C. (1991). Text analysis in translation. Theory, methodology and didactic application of a model for translation-oriented text analysis. Rodopi.
• Nord, C. (2011). Funktionsgerechtigkeit und Loyalität: Theorie, Methode und Didaktik des funktionalen Übersetzens. Frank & Timme.
• Oittinen, R. (2000) Translating for children. Children's Literature and Culture, 11. Garland Publishing.
• Poppe, G. (2016). Dinozor Adası’nın Gizemi (R. Özbay, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eser yayın yılı 2012)
• Reiß, K. (1982). Zur Übersetzung von Kinder- und Jugendbüchern. Theorie und Praxis. A. Lane, G. Haensch, & F. Krollmann (Ed.), Lebende Sprachen içinde (ss. 7-13). Langenscheidt.
• Schweiger, F. (2016). Büyük keşif gezisi (R. Özbay, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eser yayın yılı 2009).
• Stolze, R. (2003). Translating for children: World view or pedagogics. Meta, 48(1-2), 208- 221. https://doi.org/10.7202/006968ar
• Stolze, R. (2005). Übersetzungstheorien. Eine Einführung. Gunter Narr Verlag.
• Tielmann, C. (2018). Karayipler’de hazine avı (R. Özbay, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal eser yayın yılı 2008)
• Toury, G. (1995). Descriptive translation studies and beyond. John Benjamins.
• Venuti, L. (1995). Translator’s invisibility: A history of translation. Routledge.
• Yücel, F. (2006). Alımlama estetiği açısından çeviri. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 489-504. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/4373/59884