Tongue-twister Translations Based on Jiří Levý's Game Theory in Translation Studies

Yıl 2023, Sayı: 34, 131 - 155, 30.07.2023

Dilber Zeytinkaya

https://doi.org/10.37599/ceviri.1283584

Öz

Tongue twisters, which are created regardless of whether words consisting of similar sounds are meaningful or not, can be considered as a type of game that involves pronouncing difficult sentence patterns. Tongue twisters can be utilized as teaching materials in foreign language teaching and translation studies. In the "Introduction to Translation I" course, which is compulsory for first-year students studying translation at Marmara University at the undergraduate level, the main objective is to develop translation competence. The course focuses on providing instructive translation practices and concrete suggestions that can contribute to the advancement of the field of translation studies. Throughout the course, tongue twisters are used to enhance students' translation skills and proficiency. The source used in the present study is the book titled “100 unpronounceable sentences” written in French by Paul Jampert (2020). The study is limited to 30 French tongue twisters randomly compiled from the respective work. A total of 28 students, 12 in the fall semester of the 2021-2022 academic year and 16 in the fall semester of the 2022-2023 academic year, voluntarily participated in the study. The tongue twister translations were evaluated critically on the basis of Jiří Levý's (1967) game theory, which embodies the principle of the search for reasonable solutions. Through such an evaluation, the study aimed to contribute to the advancement of the field of translation studies in practice. Tongue twisters are also analyzed in terms of transcreation and untranslatability. The present study is an attempt to present a pioneering research that will enable the advancement of both the theoretical and practical fields of translation studies. The study concludes that the translator candidates are able to create new tongue twisters in the target language, make conscious translation decisions in this regard. The tongue twister translations improved learners’ problem-solving skills.

Anahtar Kelimeler

game theory, tongue twister, transcreation, unstranslatability, Levý

Çeviribilimde Jiří Levý’nin Oyun Kuramı Temelinde Yanıltmaca Çevirileri

Öz

Söylenişleri birbirine yakın seslerden oluşan sözcüklerin anlamlı olup olmadığına bakılmaksızın yaratılan yanıltmacalar, zor cümle kalıplarını telaffuz etmeyi kapsayan bir oyun çeşidi olarak değerlendirilebilir. Yanıltmacalar, yabancı dil öğretiminde ve çeviri eğitiminde öğretim materyali olarak kullanılabilir. Marmara Üniversitesi’nde lisans düzeyinde çeviri eğitimi alan birinci sınıf öğrencilerinin zorunlu olarak aldığı çeviri edincinin gelişmesini hedefleyen “Çeviriye Giriş I” dersinde yanıltmacaların çevirisi öğretici bir çeviri uygulaması ile örneklendirilmiş ve çeviribilim alanının ilerlemesine katkı sağlayabilecek somut öneriler ortaya konmaya çalışılmıştır. Araştırma kapsamında kullanılan kaynak, Paul Jampert (2020) tarafından Fransızca yazılan “telaffuzu imkânsız 100 cümle” adlı eserdir. Araştırma ilgili eserden tesadüfi olarak derlenen 30 adet Fransızca yanıltmaca ile sınırlıdır. 2021-2022 eğitim-öğretim yılı güz yarıyılında 12 ve 2022-2023 eğitim-öğretim yılı güz yarıyılında 16 olmak üzere toplam 28 öğrenci araştırmaya gönüllü olarak katılmıştır. Yanıltmaca çevirileri makul çözüm arayışı ilkesini barındıran Jiří Levý’nin (1967) oyun kuramı temelinde eleştirel bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. Bu yönde bir değerlendirme ile çeviribilimin uygulama alanının da gelişmesine katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Yanıltmacalar yaratıcı çeviri ve çevrilemezlik bağlamında da irdelenmiştir. Bu araştırmayla çeviribilimin hem kuramsal hem de uygulamalı alanının gelişmesine imkân tanıyan öncül bir çalışma sunma gayreti gösterilmiştir. Araştırma sonucunda çevirmen adaylarının hedef dilde yeni yanıltmacalar yaratabildikleri, bu doğrultuda bilinçli çeviri kararları aldıkları görülmüştür. Yanıltmaca çevirilerinin öğrenenlerin problem çözme ve çözüm bulma becerilerini geliştirdiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

oyun kuramı, yanıltmaca, yaratıcı çeviri, çevrilemezlik, Levý

Kaynakça

• Baschera, M. (2021). Une lecture théâtrale du concept de «jeu de langage» de Ludwig Wittgenstein. Études de lettres, 313, 121-136. https://doi.org/10.4000/edl.3173
• Birkan Baydan, E. (2013). Çeviri eğitiminde çeviri / çevirmenlik edinci: problem çözme ve karar verme konusunda bir farkındalık uygulaması. İ.Ü. Çeviribilim Dergisi, Sayı: 7, 103-125. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/157322
• Boratav, P. N. (2000). Tekerleme. Tarih Vakfı Yayınları.
• Borges, J. L. (2007). Ficciones. (Çev. T. Uyar, & F. Özgüven). İletişim Yayınları.
• Bulut, S. (2012). 101 yanıltmaca. Can Yayınları.
• Coşkun, O. (2020). Çeviribilimde gelgitler. Kesit Yayınları.
• Çalcı, S. (2012). Felsefi soruşturmalar’da oyun kavramının kuruluşu üzerine Wittgenstein. Mediterranean Journal of Humanities mjh.akdeniz.edu.tr II/2, 35-43. http://mjh.akdeniz.edu.tr/_dinamik/201/399.pdf
• Derrida, J. (1967). De la grammatologie. Minuit.
• D’hulst, L. (1995). Pour une historiographie des théories de la traduction: questions de méthode. TTR, 8(1), 13-33. https://doi.org/10.7202/037195ar
• Dudai, Y., & Carruthers, M. (2005). The Janus face of mnemosyne. Nature, 434(7033), 567-567. https://www.nature.com/articles/434567a
• Eraslan, E. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde yanıltmaca tekerlemelerinin faydaları. A. Okur, İ. Güleç & B. İnce (Ed.), 6. Uluslararası Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Kongresi içinde (ss. 66-78). Beşiz Yayınları. http://www.icotfl.sakarya.edu.tr/wp- content/uploads/2020/10/T%C3%BCrk%C3%A7enin-Yabanc%C4%B1- Dil-Olarak-%C3%96%C4%9Fretiminde-Yeni-Y%C3%B6nelimler-2.pdf
• Etkind, E. (1982). Un art en crise: Essai de poétique de la traduction poétique. L’âge d'homme.
• Damaso, E. (2013). Le traducteur face à un domaine spécialisé, ASp [En ligne], 11-14, 1996, mis en ligne le 07 mai 2013. http://doi.org/10.4000/asp.3497
• Gentzler, E. (2010). Teorie della traduzione. Tendenze contemporanee (Çev. M. T. Musacchio) De Agostini Scuola Srl. (Eserin orijinali 1993’te yayınlandı.)
• Gheorghita, E. (2013). La sémiotique et le jeu de traduction. La Francopolyphonie 8/2013, 1, 260-268.
• Gorlée, D. L. (1993). Semiotics and the problem of translation: With special reference to the semiotics of Charles S. Peirce. Academisch Proefschrift.
• Gorlée, D. L. (2012). Wittgenstein’s extraterritoriality. 20(1-2), 309-312.
• Gökkaya, H. (2008). Konuşma becerisinin sağaltılmasında tekerlemelerin kullanımı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Guidère, M. (2008). Introduction à la traduction. De Boeck.
• Güneş, F. (2020). Çocuk tekerlemeleri. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 5(1), 1-21. https://doi.org/10.29250/sead.685541
• İlgün, K. (2015). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde telaffuz becerisini geliştirmeye yönelik tekerleme ve ninnilerin kullanımı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Jampert, P. (2020). 100 phrases impossibles à prononcer - Pour toute la famille, dès 8 ans: 100 virelangues impossibles à prononcer pour s'amuser en famille et améliorer. Poland.
• Von Neumann, J., & Morgenstern, O. (1953). Theory of games and economic behavior. Princeton University Press.
• Karadağ, A. B. (2011). Çeviri eğitiminde “çeviri”yi sorunsallaştırmanın önemi. İ. Öztürk, F. Şan, E. Akkan, S. K. Koca & Ş. Köktürk (Ed.), XI. Uluslararası Dil, Yazın, Deyişbilim Sempozyumu, Sakarya içinde (ss. 100- 108). Sakarya Üniversitesi.
• Kaya, M., & Gündüz, N. (2021). İngilizce ve Türkçe kelimelerin fonolojik ve semantik benzerliklerinin kelime öğretimine katkısı: S.Ü. Silifke-Taşucu MYO, Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı Örneği, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(1), 737-753. http://doi.org/10.26677/TR1010.2021.690
• Keser, S. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde konuşma becerisinin geliştirilmesinde karşılaşılan güçlükler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Kurudayıoğlu, M., & Potur, Ö. (2015). Temel dil becerilerinin kazandırılması açısından tekerlemeler. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, (15), 40-62. http://doi.org/10.12973/jlle.11.285
• Kussmaul, P. (1991). Creativity in the translation process: empirical approaches. K. M. van Leuven-Zwart and T. Naaijkens (Ed.), Translation Studies: The state of the art içinde (ss. 91-101). Rodopi.
• Levý, J. (1967). Translation as a decision process. B. Berlin (Ed.), To honor Roman Jakobson: Essays on the occasion of his seventieth birthday içinde (ss. 1171-1182). De Gruyter Mouton. https://doi.org/10.1515/9783111349121-031
• Levý, J. (2000). Translation as a decision process. L. Venuti (Ed.), The translation studies reader içinde (ss. 148-159). Taylor & Francis. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429280641
• Luce, R. D., & Raiffa, H. (1954). A survey of the theory of game, Technical report, no. 5. Defence Technical Information Center. https://apps.dtic.mil/sti/citations/AD0032467
• Luviana, F. D., Sukirno, & Gumilang, W. A. (2018). The effect of tongue twister toward students’ pronunciation ability. LinguA-LiterA: Journal of English Language Teaching Learning and Literature, 1(2), 13-26. https://jurnal.stkippgritrenggalek.ac.id/index.php/lingua/article/view/7 9/48
• Öktem, A. E. (2017). Dil çevirmece sayışmaca tekerleme (Çev. Y. Ural). Kopernik Kitap.
• Pressley, M., Levin, J. R., & Delaney, H. D. (1982). The mnemonic keyword method. Review of Educational Research, 52(1), 61-91. https://doi.org/10.2307/1170273
• Rakova, Z. (2016). Çeviri kuramları (Çev. Y. Polat). Çevirmen Yayını.
• Sarıca, N. (2013). Fransızca öğrenirken tekerlemeler ve saymacalar. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/10 Fall, 611-617. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5125
• Sevilla Munoz, J., Garcia Yelo, M., & Martinez, B. (2010). Formes mnémotechniques ou culture peu explorée dans la didactique des langues. G. Alao, H. Medhat-Lecocq, S. Yun-Roger & T. Szende (Ed.), Implicites, stéréotypes, imaginaires: la composante culturelle en langue. Editions des archives contemporaines. 133-142.
• Sevindik, A. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde halkbilimsel unsurların kullanımı. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2020 Sonbahar Özel Sayı I/I, 12-21. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1254677
• Sitoresmi, U. (2015). Tongue twisters in pronunciation class. International Conference on Teacher Training and Education içinde (ss. 589-592). Sebelas Maret University. https://jurnal.fkip.uns.ac.id/index.php/ictte
• Stolze, R. (2013). Çeviri kuramları (Çev. E. Durukan). Değişim Yayınları.
• Şahin, S., & Eren, E. (2012). Oyun teorisinin gelişimi ve günümüz iktisat paradigmasının oluşumuna etkileri. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(1), 265-274. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/85276
• Şenyiğit, Y., & Okur, A. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde konuşma becerisi ve telaffuz eğitimi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 52, 519-549. https://doi.org/10.21764/maeuefd.544528
• Toker, S. (2011). Türkçe’nin anadili olarak öğretiminde ninni ve tekerlemelerin yeri. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 1(1), 25-29. https://ijses.org/index.php/ijses/article/view/16/17
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlüğü. (t.y). Yanıltmaca. Türk Dil Kurumu sözlükleri. Erişim: 24 Ekim 2021, https://sozluk.gov.tr
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlüğü. (t.y). Yanıltmaç. Türk Dil Kurumu sözlükleri. Erişim: 24 Ekim 2021, https://sozluk.gov.tr
• Ungan, S. (2009). Dil gelişim aracı olarak tekerlemeler. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 217-225. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/410952
• Ünsal, G. (2020). Mizahî ögelerin çevirisi üzerine bir inceleme: Bir Noel gecesi örneği. Litera, 30 (2), 663-682. https://doi.org/10.26650/LITERA2020-0058
• Wittgenstein, L. (2007). Felsefi soruşturmalar (Çev. H. Barışcan). Metis Yayınları.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü (2.baskı). Multilingual.