Different Roles Played by Translators While Recontextualizing Turkish Literature: Navigating Contextual Voices

Yıl 2024, Sayı: 37, 45 - 62, 30.12.2024

Halise Gülmüş Sırkıntı

https://doi.org/10.37599/ceviri.1566782

Öz

National literature can only gain recognition in other languages through translation, which places an important responsibility on the translator, especially in the process of recontextualization. This study examines the multiple roles translators play in the internationalization of Turkish literature. Focusing on The Turkish Theatre, Tales Alive in Turkey, and Yunus Emre: Selected Poems, different roles assumed by translators are explored within the framework of textual and contextual voices in translation. The works analyzed in this study are characterized by a large number of contextual materials such as prefaces, introductions, notes, and introductory chapters most of which are written by the translators themselves. Therefore, the concept of textual and contextual voices is used as a framework to analyze the different roles of translators in the re-contextualization of Turkish literature. By examining all these contextual voices, it is assumed that the role of translators as agents with different responsibilities in the recontextualization of Turkish literary products for English-speaking audiences can be better understood. The analysis has shown that by writing introductory parts, selecting specific plays, tales, and poems, and framing them for foreign audiences, the translators contribute to the recontextualization, transmission, and reception of Turkish literature in ways that go beyond mere linguistic translation and shape its reception in the English-speaking world. In doing so, they assumed roles not only as translators but also as authors, cultural mediators, informants, facilitators of cross-cultural understanding, and even editors, which may reveal the multifaceted responsibilities of translators in the recontextualization of national literature for a foreign audience.

Anahtar Kelimeler

literary translation, recontextualization, Turkish literature, contextual voices in translation, translators as cultural mediators.

Türk Edebiyatının Yeniden Bağlamsallaştırılmasında Çevirmenlerin Üstlendiği Farklı Roller: Bağlamsal Sesler Odağında Bir İnceleme

Öz

Ulusal edebiyatın diğer dillerde tanınması ancak çeviri yoluyla mümkün olabilmekte, bu durum özellikle yeniden bağlamsallaştırma sürecinde çevirmene önemli sorumluluklar yüklemektedir. Bu çalışma, çevirmenlerin Türk edebiyatının uluslararasılaşmasında üstlendikleri rolleri incelemeyi amaçlamaktadır. The Turkish Theatre, Tales Alive in Turkey ve Yunus Emre: Selected Poems başlıklı eserlerde çevirmenlerin üstlendikleri farklı roller, çeviride metinsel ve bağlamsal sesler çerçevesinde incelenmektedir. Çalışmada incelenen eserlerde, çoğunluğu çevirmenlerin kendileri tarafından kaleme alınmış olan açıklayıcı kısımlar, önsözler, giriş yazıları ve notlar gibi bağlamsal materyallerin çokluğu göze çarpmaktadır. Bu nedenle çalışmada, Türk edebiyatının yeniden bağlamsallaştırılmasında çevirmenlerin farklı rollerini analiz etmek için metinsel ve bağlamsal sesler kavramı kavramsal çerçeve olarak kullanılmaktadır. Tüm bu bağlamsal seslerin incelenmesiyle, Türk edebiyatı ürünlerinin İngilizce konuşan kitleler için yeniden bağlamsallaştırılmasında farklı sorumlulukları olan aracılar olarak çevirmenlerin rolünün daha iyi anlaşılabileceği varsayılmaktadır. İnceleme sonuçları, çevirmenlerin giriş bölümleri yazarak, belirli oyunları, hikayeleri ve şiirleri seçerek ve bunları yabancı okurlar için şekillendirerek sunmalarıyla Türk edebiyatının uluslararası alanda tanınırlığına dilsel aktarımın çok daha ötesine geçen şekillerde katkıda bulunduklarını göstermiştir. Yeniden bağlamsallaştırma sürecinde Çevirmenlerin sadece çevirmen olarak değil, aynı zamanda yazar, kültürel aracı, bilgi sağlayıcı, kültürler arası iletişimi kolaylaştırıcı ve dahası editör rolleri üstlendikleri görülmüştür. Tüm bunlar, ulusal edebiyatın yeni bir okur kitlesi için yeniden bağlamsallaştırılmasında çevirmenlere düşen çok yönlü sorumlulukları gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

edebi çeviri, yeniden bağlamlaştırma, Türk edebiyatı, çeviride bağlamsal sesler, kültürel aracı olarak çevirmenler.

Kaynakça

• Aksoy Arıkan, R., & Temür, N. (2019). Talât Sait Halman’ın Yunus Emre şiirlerinin İngilizce çevirileri üzerine bir inceleme. Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, 2(4), 148-161. https://doi.org/10.35235/uicd.565461
• Alan, C. (2021). Dini kurgu eserlerin çevirisine postyapısalcı bir yaklaşım. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 31, 1-19. https://doi.org/10.37599/ceviri.1032811
• Alvstad, C. & Assis Rosa, A. (2015). Voice in retranslation: An overview and some trends. Target 27(1): 3-24. https://10.1075/target.27.1.00int
• Alvstad, C., Greenall, A. K., Jansen, H. & Taivalkoski-Shilov, K. (2017). Introduction: Textual and contextual voices of translation. In C. Alvstad, A. K. Greenall, H. Jansen & K. Taivalkoski-Shilov (Eds.), Textual and contextual voices of translation (pp. 3-17), Benjamins Translation Library. https://doi.org/10.1075/btl.137
• Bakhtin, M. (1981). The dialogic imagination (Caryl Emerson & Michael Holquist, Trans.) (Michael Holquist Ed.). University of Texas Press.
• Bakhtin, M. (2008). The dialogic imagination (17th edition) (C. Emerson & M. Holquist, Trans.) (Michael Holquist Ed.). University of Texas Press.
• Bauman, R., & Briggs, C. (1990). Poetics and performance as critical perspectives on language and social life. Annual Review of Anthropology, 19, 59-88. https://doi.org/10.1146/annurev.an.19.100190.000423
• Demirkol Ertürk, Ş. (2019). Retranslating and repackaging a literary masterpiece from a peripheral language: The functions of paratexts in recontextualizing literary translations. In Ö. Berk Albachten, Ş. Tahir Gürçağlar (Eds.), Studies from a retranslation culture: the Turkish context (pp.137-154), Springer.
• Erkazanci Durmus, H. (2023). The construction of the Turkish woman author’s image through translation: the image of Suat Derviş in The Shadow of the Yalı. Perspectives, 32(3), 554-568. https://doi.org/10.1080/0907676X.2023.2166853
• Erkul Yağcı, A. S. (2019). Retranslation, paratext, and recontextualization: Le Comte de Monte Cristo and The Hound of Baskervilles in Turkish (Re) translations. In Ö. Berk Albachten & Ş. Tahir Gürçağlar (Eds.), Studies from a retranslation culture: the Turkish context (pp.155-175), Springer.
• Farah, C. E. (1992). Tales alive in Turkey. Digest of Middle East Studies, 1(2), 55-59. https://doi.org/10.1111/j.1949- 3606.1992.tb00220.x
• Greenall, A.K., & Løfaldli, E. (2019). Translation and adaptation as recontextualization: The case of the snowman. Adaptation, 12(3), 240-256. https://doi.org/10.1093/adaptation/apz002
• Halman, T. S. (1990). Yunus Emre: Selected poems. Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Türkiye.
• Hermans, T. (1996). The translator’s voice in translated narrative. Target, 8(1): 23-48. https://doi.org/10.1075/target.8.1.03her
• Hermans, T. (2014). Positioning translators: Voices, views and values in translation. Language and Literature, 23(3), 285-301. https://doi.org/10.1177/0963947014536508
• Horzum, Ş., & Ağın, B. (2021). A Chronological bibliography of Turkish literature in English translation: 2004-2020. Translation Review, 110(1), 39-47. https://doi.org/10.1080/07374836.2021.1939214
• Kansu Yetkiner, N. (2009). Çeviride kültürlerarası aktarım ve yeniden bağlamlaştırma: Hollandacadan Türkçeye ergenlere yönelik bilgilendirici bir halk sağlığı kitapçığı çevirisi örneği. Translation Studies In The New Millennium, 7.
• Kansu Yetkiner, N., Duman, D., & Avşaroğlu, M. (2018). Çevirmen neredesin? Çocuk edebiyatı yanmetinlerinde çevirmenin kılıcı rolü ve görünürlüğüne artsüremli bir yaklaşım: 1929- 2013. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 24, 17-34.
• Kansu-Yetkiner, N., Aktener, I., Bozok, N., Danış, P., Soylu, A. M., & Uslu Korkmaz, A. (2023). A transitivity analysis of prefaces written for modernist novel (re)translations: Understanding paratexts as a tool of recontextualization. English Studies at NBU, 9(1), 81–106. https://doi.org/10.33919/esnbu.23.1.5
• Karadağ, A. B. (2013). Tanzimat Dönemi’nden İkinci Meşrutiyet Dönemi’ne kadin çevirmenlerin çeviri tarihimizdeki “dişil” izleri. HUMANITAS - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 105-126. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87007
• Kıran, A. (2020). Recontextualising Ece Temelkuran in the UK: A paratextual look at the English translations of her works. Litera: Journal of Language, Literature and Culture Studies, 30(2), 621-643. https://doi.org/10.26650/LITERA2020-0046
• Koskinen, K., & Paloposki, O. (2015). Anxieties of influence: The voice of the first translator in retranslation. Target, 27(1), 25-39. https://doi.org/10.1075/target.27.1.01kos
• Linell, P. (2004). Recontextualizing non-Bakhtinian theories of language: A Bakhtinian analysis. In F. Bostad, C. Brandist, L. S. Evensen and H. C. Faber (Eds.) Bakhtinian perspectives on language and culture meaning in language, art and new media (pp. 114-132), Palgrave Macmillan.
• Linell, P. (1998). Approaching dialogue: Talk, interaction and contexts in dialogical perspectives. John Benjamins. https://doi.org/10.1075/impact.3
• Martinovitch, N. N. (1933). The Turkish theatre. Theatre Arts Inc.
• Munday, J. (2008). Style and ideology in translation: Latin American writing in English. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203873953
• Okyayuz, A. Ş. (2016). Türkçeden İngilizceye şiir çevirisi: Orhan Veli Kanık ve şair çevirmenleri. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 24, 193-218. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/587157
• Paker, S. & Yılmaz, M. (2012). A Chronological bibliography of Turkish literature in English translation: 1949-2004. Translation Review, 68(1), 15-18. http://dx.doi.org/10.1080/07374836.2004.10523860
• Schäffner, C., & Bassnett, S. (2010). Introduction. In C. Schäffner and S. Bassnett (Eds.), Political Discourse, Media and Translation (pp. 1-31), Cambridge Scholars Publishing.
• Simon, S. (2006.) Translating Montreal: Episodes in the Life of a Divided City. McGill-Queen's University Press.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2002). What texts don’t tell: the uses of paratext in translation research. In T. Hermans (Ed.), Crosscultural transgressions. Research models in translation studies II Historical and ideological issues (pp. 44- 60). St. Jerome.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2013). Agency in allographic prefaces to translated books: An initial exploration of the Turkish context. In H. Jansen & A. Wegener (Eds.), Authorial and editorial voices in translation 2 – editorial and publishing practices (pp. 89–108), Montreal: Éditions québécoises de l’oeuvre.
• Taivalkoski-Shilov, K. (2015). Friday in Finnish: A character’s and (Re)translators’ voices in six Finnish retranslations of Daniel Defoe’s Robinson Crusoe. Target, 27(1), 58-74. https://doi.org/10.1075/target.27.1.03tai
• Walker, W. S. & Uysal, A. E. (1966). Tales alive in Turkey. Harvard University Press.
• Walker, W. S. & Uysal, A. E. (1990). Tales alive in Turkey. Texas Tech University Press.
• Wolf, M. (2007). The emergence of a sociology of translation. In M. Wolf and A. Fukari (Eds.), Constructing a sociology of translation (pp. 1-36), John Benjamins Publishing. https://doi.org/10.1075/btl.74