Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Bölgesel Kalkınmaya Etkisi

Yıl 2016, Cilt: 14 Sayı: 28, 71 - 100, 01.12.2016

Mehlika Özlem Ultan Didem Saygın

Öz

Bölgesel Kalkınma Ajansları, bölgesel politikalar geliştirerek, içsel kalkınmayı sağlamak ve geri kalmış bölgeleri iyileştirmeyi hedeflemektedir. Bu durum, bölgelerin rekabet gücünün önemini artırmış ve Avrupa Birliği’ne katılım sürecinde Türkiye’nin Birliğin bölgesel politikalarına uyumunu gerekli hale getirmiştir. Avrupa Birliği’ne katılım süreci ile birlikte Türkiye, daha önce uygulamış olduğu bölgesel politikaları terk ederek yeniden yapılanmaya başlamıştır. Türkiye, tüm aday ülkelerin uyumu için belirlenen kriterler doğrultusunda, bölgesel rekabetin ön plana çıktığı politikalara yönelmiştir. Bu amaçla öncelikle, AB uyum şartları gereklerine uygun olarak istatistiki bölgelere ayrılma sistemini (NUTS) 2002 yılında kabul etmiş; Avrupa Birliği’nin mali fonlarından yararlanmak adına Bölgesel Kalkınma Ajanslarının kurulmasına karar vermiştir. Bu çalışmada, öncelikle Bölgesel Kalkınma Ajansları hakkında genel bilgi verilecek; Türkiye’de yaşanan gelişmeler ve yasal düzenlemeler değerlendirilecektir. Bu çerçevede yasal düzenlemelerin, Avrupa Birliği bölgesel politikası ve Türkiye’nin uyum süreci ile ilişkisi irdelenecektir. Çalışma kapsamında istatistiki verilerden yararlanılarak, bölgesel kalkınma ajanslarının Türkiye’nin bölgesel kalkınmasını ne derece etkilediğine ve ajanların kuruluş amaçlarına ne oranda ulaştığına yönelik bir değerlendirme yapılmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Yerellik, Bölgeselleşme, Avrupa Birliği, Bölgesel

Regional Development Agencies in Turkey And Their Impact On Regional Development in The Process Of European Union Integration

Öz

Regional Development Agencies aims to provide internal development
and improve lagging regions by developing regional policies. This situation has increased the importance of competitiveness of regions and
Turkey’s compliance with the Union’s regional policy has become necessary
in European Union accession process.
With the accession process to the European Union, Turkey abandoned
regional policies, which have already implemented, and it began restructuring.
In accordance with the criteria which set for the integration
of all candidate countries, Turkey has shifted to policies that bring the
regional competition foreground. For this purpose, firstly it adopted statistical
regions separation system (NUTS) in 2002, in accordance with
the EU adaptation requirements, and then it has agreed to establish the
Regional Development Agencies in order to benefit from the financial
funds of the European Union.
In this study, first general information about Regional Development
Agencies will be given and regulatory developments taking place in Turkey
will be evaluated. In this context, the relation of legal arrangements
with the EU regional policy and Turkey’s harmonization process will be
discussed. In the study, an assessment on to what extent the regional
development agencies have affected Regional development in Turkey and
at what rate regional development agencies have reached their objectives
of establishment will be made by using statistical data

Anahtar Kelimeler

Localism, Regionalization, European Union, Regional Development

Kaynakça

• “Cari Fiyatlarla Bölgesel Gayri Safi Katma Değer Verileri”, Türkiye İstatistik Ku- rumu, http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2015).
• “Development Agenciesand Enterprises”, http://www.eurada.org/files/SME%20 support/RDA%20and%20enterprises_E.pdf, (Erişim Tarihi: 10 Aralık 2015).
• “Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla Büyüme Hızı”, Türkiye İstatistik Kurumu, http://www. tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2015).
• “Maastricht Antlaşması”, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, 2007.
• “Türkiye’de Bölgelere Göre 15-54 Yaş Arası İşsizlik Oranları”, Türkiye İstatistik Kurumu, https://biruni.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul, (Erişim Tarihi: 24 Ocak 2016).
• “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırım Giriş Oranı”, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, http://www.invest.gov.tr/tr-TR/investmentguide/investorsguide/Pa- ges/FDIinTurkey.aspx, (Erişim Tarihi: 18 Aralık 2015).
• Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Ka- nun, 08.02.2006 tarih ve 26074 sayılı Resmi Gazete, 2006.
• Akiş, Elife. “Küreselleşme Sürecinde Bölgesel Kalkınma Yaklaşımındaki Gelişme- ler ve Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, Sayı: 44, 2011, s. 237-256.
• Ansell, Chris. “TheNetworkedPolity: Regional Development in Western Europe”, Governance, Vol: 13, No: 3, 2000, s. 303-333.
• Apalı, Ali; et. al. “Bölgesel Kalkınma Ajansları: Fransa ve İngiltere Örnekleri”, Der- gi Karadeniz, Sayı: 23, 2014, s. 1-23.
• Arslan, Kahraman. “Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Etkin Bir Araç: Bölgesel Planlama ve Bölgesel Kalkınma Ajansları”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 7, Bahar 2005, s. 275-294.
• Asheim, Bjİrn. “Interactive Learning andLocalised Knowledge in Globalising Le- arning Economies”, GeoJournal,Vol: 49, No: 4, 1999, s. 345-352.
• Avaner, Tekin. “BKA Siyasal Rejim Sorunu Yaratır mı?”, Bölgesel Kalkınma Ajans- ları Nedir, Ne Değildir?, Der. Menaf Turan, (Ankara, 2005).
• Bakırcı, Fehim; Emine Demet Ekinci; Tuba Şahinoğlu. “Bölgesel Kalkınma Poli- tikalarının Etkinliği: Türkiye Alt Bölgeler Bazında Bir Uygulama”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Vol: 18, No: 2, 2014, s. 281-298.
• Berber, Metin; Ebru Çelepçi. “Türk Bölgesel Kalkınma Politikalarında Yeni Ara- yışlar: Kalkınma Ajansları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Karadeniz Böl- gesel Kalkınma Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Trabzon, 13–14 Ekim 2005, s. 146–155.
• Brasche, Ulrich. Avrupa Birliği’nin Bölgesel Politikası ve Türkiye’nin Uyumu, (İs- tanbul: İKV, 2001).
• Can Korkmaz, Zühal. “Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Bu Ajanslara Yö- nelik Eleştiriler”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 1, 2011, s. 113-138.
• Davuthan Günaydın, “Türkiye’de Bölgeler Arası Gelişmişlik Farkların Giderilme- sinde Kalkınma Ajansların Yeri: İzka Mali Destek Programları Örneği”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 1, 2013, s. 73-101.
• Elmas, Gülen. Küreselleşme Sürecinde Bölgesel Dengesizlikler, (Ankara: Nobel Yayın, 2001).
• Erbaş, M. Serdar. “Dünyada ve Türkiye’de Kalkınma Ajansları: Türkiye Genelinde Kalkınma Ajansları ile TR52 Bölgesi Mevlana Kalkınma Ajansının Faaliyetle- ri”, Türk İdare Dergisi, Sayı: 478, s. 65-107.
• Ercan, Fuat. “Bölgesel Kalkınmada Değişim: Devlet Merkezli Bölgesel Kalkınma- dan Piyasa Merkezli Bölgesel Birikime”, Bölgesel Kalkınma Politikalar ve Yeni Dinamikler, (der.) F. Aylan Arı, (İstanbul, Derin Yayınevi, 2006).
• Eroğlu, Müzeyyen; Melike Kum. “Türkiye’de Kalkınma Ajanslarının İdari Teşkilat İçindeki Yeri”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 35, Ocak-Temmuz 2010, s. 175-198.
• Ertugal, Ebru. “AB Bölgesel Politikalarının Üye ve Aday Ülkelere Etkileri”, 2. Böl- gesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu “Çok Düzlemli Yönetişim”, 25-26 Ekim 2007, (İzmir: Tepav Yayınları, No: 37, 2007).
• Eryılmaz, Bilal; Aziz Tuncer. “Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Bölgesel Kalkınma Politikaları: Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye Uygulaması”, Akademik İncelemeler Dergisi, Vol: 8, No: 1, 2013, s. 165-189.
• Esen, Ayla; OzenAşık Dizdar. “RegionalInnovation as Part of Regional Develop- ment Agenda in Turkey: The Role of Development Agencies”, Regionaland- SectoralEconomicStudies, Vol: 14, No: 1, 2014, s. 145-158.
• Gündüz, Ali Yılmaz.“Türkiye’de Azgelişmiş Bölgelerin Kalkındırılmasında Bölge- sel Kalkınma Ajansları ve TRB1 Bölgesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 2, 2013, s. 63-78.
• Hasanoğlu, Mürteza; Ziya Aliyev. “Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 60, 2007, s. 81-103.
• Işık, Nihat; Duygu Baysal; Onur Ceylan. “Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Gide- rilmesinde Bir Politika Aracı Olarak Kalkınma Ajansları”, Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 2, 2010, s. 1-18.
• Kayasü, Serap; et. al. “Yerel ve Bölgesel Ekonomik Kalkınma ve Rekabet Gücünün Arttırılması, Bölgesel Kalkınma Ajansları”, (İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 2003-8, 2003).
• Kazancık, Leyla Bilen. “Bölgesel Gelişme ve Sektör-Bölge Yığınlaşmaları”, 2. Böl- gesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu “Çok Düzlemli Yönetişim”, 25-26 Ekim 2007, (İzmir: Tepav Yayınları, No: 37, 2007).
• Kerman, Uysal. “Avrupa Birliği: Yerel ve Bölgesel Yönetimler”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 1, 2009, s. 273-286.
• Köse, Seyit; Fatih Konur. “Avrupa Birliği ve Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajans- larının Bölgesel Farkların Azaltılmasındaki Rolü ve Etkililiği: Ülke Deneyim- lerinin Karşılaştırılması”, Ekonomik Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7, Sayı:1, 2011, s. 95-137.
• Maç, Nazlı. “Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye”, Konya Ticaret Odası Etüd- Araştırma Servisi, Sayı: 2006-117/76, 2006.
• Mengi, Ayşegül. “Avrupa Birliği’nde Bölgeler Karşısında Yerel Yönetimler”, (An- kara: İmaj Yayıncılık, 1998).
• Oskay, Cansel Seymen; Yeşim Kubar. “Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Finansmanında Kalkınma Ajansları”, Selçuk Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi Yerel Ekonomiler Özel Sayısı, Konya, 2007.
• Özel, Mehmet. “Avrupa Birliği’nde Bölge, Bölgeselleşme, Bölge Yönetimleri Kav- ramları Üzerine”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 58, Sayı: 1, 2003, s. 98-117.
• Özer, M. Akif. “Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Sosyal Ekonomik İşlev- leri”, Kamu-İş, Cilt:12, Sayı: 2, 2012, s. 37-74.
• Özer, Yunus Emre. “Küresel Rekabet - Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye”, Review of Social, Economic& Business Studies, Vol: 9, No: 10, s. 389-408.
• Özmen, Fatma. “AB Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Karşı- laşabilecekleri Temel Sorun Alanları”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 3, 2008, s. 327-340.
• Sevinç, İsmail. “Bölgesel Kalkınmanın Yeni Aktörleri Olarak Kalkınma Ajansları: Eleştiriler ve Beklentiler”, GÜSBEED, Vol: 6, No: 13, 2015, s. 117-135.
• Şahin, Edis Yeşim. “Yeni Bölgeselleşme Yerel Yönetimler ve Kalkınma Ajansları”, İktisat Dergisi, Sayı: 500, Kasım-Aralık 2008.
• Tutar, Filiz; Mehmet Demiral. “Yerel Ekonomilerin Yerel Aktörleri: Bölgesel Kal- kınma Ajansları”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, 2007, s. 65-83.
• Young-Hyman, Trevor. “The Potential for Effective Regional Development Agen- cies in Turkey: A Comparative Analysis”, Regional& Federal Studies, Vol: 18, No: 4, 2008, s. 375-402.