Enerji Verimliliğinin Sürdürülebilir Kalkınmadaki Rolü: Türkiye Değerlendirmesi

Yıl 2016, Cilt: 14 Sayı: 28, 409 - 441, 01.12.2016

Murat Aydın

Öz

Gündelik yaşantının ayrılmaz bir parçasını oluşturan enerjiye, gerek yaşam standartlarındaki artış, gerekse artan nüfus ve sanayileşme ile birlikte her geçen gün daha fazla gereksinim duyulmaktadır. Enerjiye duyulan gereksinimdeki artış, başta ekolojik dengede bozulma olmak üzere, fiyat artışı, rekabette sapmalar, kaynakların azalması, bütçe ve cari dengede bozulma, dışa bağımlılık gibi birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Artan enerji gereksinimi ve bunun ortaya çıkardığı sorunlarsa; ekonomiyi, çevreyi ve sosyal yaşamı yani sürdürülebilir kalkınmanın her safhasını olumlu ve/veya olumsuz bir şekilde etkilemektedir.Bu çalışmanın amacı, yazın taraması kapsamında enerji verimliliğinin sürdürülebilir kalkınmadaki önemini Türkiye gerçeğinde ortaya koyarak, sadece bugünkü nesilleri değil, gelecek nesilleri de koruyacak önlemler sunmak olmuştur. Bunun için çalışmada öncelikle enerji verimliliği için genel bazda yapılanlara ve yapılması gerekenlere yer verilmiş, ardından Türkiye’de sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasında başta bilinçlenme olmak üzere dağıtımda, ulaştırmada, aydınlatmada, sanayide yapılması gerekenler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Konunun önemi, enerji verimliliğinin dünyanın korunmasında ciddi bir adım olmasından dolayı artmaktadır

Anahtar Kelimeler

Enerji Verimliliği, Enerji Tasarrufu, Sürdürülebilir Kalkınma, Türkiye

The Role of Energy Efficiency on Sustainable Development: Evaluation of Turkey

Öz

Energy forms an indispensible part of daily life and increased levels of its requirement are seen due to higher levels of life standards, growing population and industrialization. The increase of energy need brings together several adverse affects such as; environmental degradation, price increases, diversion of competition, decrease of resources and dependency to foreign resources. These overall problems also affect every element of sustainable development like the economy, environment and social life.This study aims to put forward the significance of energy efficiency over sustainable development in the realm of Turkey by using literature review methods. The study also stresses policies that will help protect not only the current generations but also future generations as well. Therefore the study discusses what has been done and what should have been done so far about energy efficiency in general and then Turkey case with respect to what should be done in the areas of transportation, lightening and industry. The significance of the subject comes from the ideal that energy efficiency serves for world’s protection for the next generations to a great extent

Anahtar Kelimeler

Energy Efficiency, Energy Saving, Sustainable Development, Turkey

Kaynakça

• Akgül Urungu, ‘Sürdürülebilir Kalkınma: Uygulamalı Antropolojinin Eylem Ala- nı’, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Dergisi, Sayı 24, 2010, 133-164.
• Balık-Sutclife Ela, ‘Ulaşım Sektörü Mevcut Durum Değerlendirmesi Raporu’, Türkiye’nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı’nın Geliştirilmesi Projesi, Taslak, Eylül 2010.
• Bayerisches Landesamt für Umwelt, Nachhaltigkeit als Leitbild: Global denken- lokal handeln, Bayerisches Landesamt für Umwelt, Augsburg, August 2014.
• Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), ‘Türkiye İklim Değişikliği Birinci Ulusal Bildirimi’ (Editör: Günay Apak, Bahar Ubay), Ankara: Çevre Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ocak 2007.
• Bolay Sebastian, Becker Mark, Flechtner Jakob, Imgart Gernot, Bullmann Till und Philipp Andree, Faktenpapier Energieeffizienz 2014, Stand/Trends/Forderung, Berlin/Brüssel: Deutscher Industrie- und Handelskammertag (DIHK) August 2014.
• Bründel Adrian, Deutsch Nicolas, Bornholdt Martin und Charlotte Ruhbaum, ‘Branchenmonitor Energieeffizienz 2015’, Deutsche Unternehmensinitiative Energieeffizienz e.V. (DENEFFF), Berlin, April 2015.
• Bundesministerium für wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklung, Nach- haltige Energie für Entwicklung, Die Deutsche Entwicklungszusammenarbeit im Energiesektor, BMZ Informationsbroschüre 1/2014.
• Büchner Frank, Niehage Udo und Maria Reinisch, Zukunft gemeinsam gestalten Erfolgsfaktor Energieeffizienz Der Schlüssel zu Wettbewerbsfӓhigkeit und In- novation (Herausgeber), Management Summary, (Berlin und München: 2014 Siemens AG).
• Canan Perdahçı ve Uğur Hanlı, Verimli Aydınlatma Yöntemleri, 3E Electrotech, Mart 2010, 323-327, http://www.3eelectrotech.com.tr/arsiv/yazi/verimli-aydy- nlatma-yontemleri, (Erişim Tarihi: 20 Mart 2016).
• Co-funded by the Intelligent Energy Europe Programme of the European Union (2015), Energy Efficiency Trends and Policies in the Household and Tertiary Sectors, An Analysis Based on the ODYSSEE and MURE Databeses, June 2015.
• Davey Edward, ‘Ministeial Foreword’, Department of Energy & Climate Chan- ge, The Energy Efficiency Strategy: The Energy Efficiency Oppurtunity in the UK, Energy Efficiency Deployment Office Department of Energy and Climate Change, London, November 2012.
• Department of Energy & Climate Change, The Energy Efficiency Strategy: The Energy Efficiency Oppurtunity in the UK, Energy Efficiency Deployment Offi- ce Department of Energy and Climate Change, London, November 2012.
• Doğan Beşir Fatih, ‘Elektrik Piyasasında Tüketicilerden Kayıp-Kaçak ve Sayaç Okuma Bedeli Alınmasının Hukuka Uygun Olup Olmadığı ve Tüketici So- runları Hakem Heyetinin Görev Alanına Girip Girmediği’, Enerji, Piyasa ve Düzenleme, Cilt: 2, 2011, 74-88.
• Duru H. Tarık, ‘Asansör Sistemlerinde Enerji Tüketiminin Analizi’, 1-7, http:// www.emo.org.tr/ekler/86 adcf5918a920d ek.pdf (Erişim Tarihi: 15 Nisan 2016).
• Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi , ‘Enerji Verimliliği Mevzuatı’ (Mayıs 2013 itibari ile), İl İl Enerji Verimliliği, Ankara, 2013.
• Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD), Enerji Tüketiminde Dönü- şüm İçin Binalarda Enerji Verimliliği, Sürdürülebilir Bir Dünya İçin Kurumsal Çözümler, İstanbul: SKD Türkiye, Haziran 2009.
• Elektrik Piyasası Kanunu (4628 Sayılı Kanun), Kayıp Kaçak Bedeline İlişkin Duyu- ru, http://www.omur okur.com/pdf/elektrik piyasasi/kkbedelihk.pdf, (Erişim Tarihi: 02 Şubat 2016).
• Enerji Verimliliği Derneği, Ulaşım, http://www.enver.org.tr/tr/icerik/ulasim/15, (Erişim Tarihi: 06 Şubat 2016).
• Ergün Turan ve Nesrin Çobanoğlu, ‘Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Etiği’, An- kara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 2012, 97-123.
• Harris, Jonathan M., ‘Basic Principles of Sustainable Development’, Tufts Univer- sity USA, Global Development and Environment Institute Working Paper: 000-04, 2000, ‘Sürdürülebilir Kalkınmanın Temel Prensipleri’ (Çeviren: Emine Özmete), 1-24, http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/makaleler/EmineOzmet2e- viri.pdf (Erişim Tarihi: 15 Şubat 2016).
• Heinrich Böll Stiftung Derneği, ‘Enerji Verimliliği Farkındalık Broşürü’, İstanbul: Artpres, Eylül 2008.
• Hensel Matthias, “Energieeffiziente Gebäude”, Energieeffizienz bei Gebäuden - Zentraler Baustein einer modernen Energie- und Klimapolitik, Energieeffizi- ente Gebäude BDI initiativ, BDI-Publikations-Nr.: 0013, Oktober 2014, Indust- rie-Förderung GmbH, Berlin, 14-18.
• International Energy Agency (IEA), ‘Capturing the Multiple Benefits of Energy Efficiency’, Exucutive Summary, 2014, https://www.iea.org/Textbase/npsum/ MultipleBenefits2014SUM.pdf, (Erişim Tarihi: 28 Ocak 2016).
• Isı Su Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği (İZODER), Binalarda Enerji Verimliliği Stratejiler ve Türkiye’de Yapılması Gerekenler, 2010-2023 Isı Yalıtımı Planlama Raporu, (İstanbul: İZODER, Haziran 2010).
• Kadir İsa, Bulgurcu Hüseyin ve Murat Adaköy, ‘Soğutma Sistemlerinde Ölçme ve Değerlendirme Enerji Verimliliği Açısından Önemi’, Tesisat Dergisi, Sayı: 187, Ağustos 2011, 1-8.
• Kavak Kubilay, ‘Dünyada ve Türkiye’de Enerji Verimliliği ve Türk Sanayiinde Enerji Verimliliğinin İncelenmesi’, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, DPT Yayın No: 2689, Uzmanlık Tezi, ISBN 975-19-3782-5 (Basılı Nüsha), Eylül 2005.
• Kıvılcım İlge, Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sisteminde Son Durum-Havacılık Sektörü, İKV Değerlendirme Notu, 53, Mayıs 2012, http://ikv.org.tr/images/ upload/data/files/degerlendirme_notu_-_53.pdf, (Erişim Tarihi: 10 Nisan 2016).
• Koç Üniversitesi, Türkiye’de Enerji Verimliliği Haritası ve Hedefler, http://www. enver.org.tr/UserFiles/ Article/90 dfee6d-4004-4165-99c0-5642a4e90ed0.pdf, (Erişim Tarihi: 11 Şubat 2016).
• Konya Ticaret Odası (KTO), ‘Sanayide Enerji Verimliliği’, http://www.kto.org.tr/d/ file/enerji_verim_rapor.pdf, (Erişim Tarihi: 11 Şubat 2016).
• Kreller Jürgen, Nachhaltige Entwicklung in einem Entwicklungsland -Das Fallbe- ispiel Costa Rica während der Regierung Figueres (1994-1998), Trier, 2000.
• Lehr Ulrike und Christian Lutz, ‘Volkwirtschaftliche Effekte der Energiewende: Erneuerbare Energien und Energieeffizienz’, Gesellschaft für Wirtschaftliche Strukturforschung GmbH, Osnabrück, Heidelberg, 2012.
• Lösch Holger, “Energieeffiziente Gebäude” Energieeffizienz bei Gebäuden - Zent- raler Baustein einer modernen Energie- und Klimapolitik, Energieeffiziente Gebäude BDI initiativ, BDI-Publikations-Nr.: 0013, Oktober 2014, Industrie- Förderung GmbH, Berlin7-10.
• Makine Mühendisleri Odası, Ulaştırma Sektöründe Enerji Verimliliği, Mühendis ve Makine, Cilt: 49, Sayı 581, 2008, 30-32.
• Meral M. Emin, Teke Ahmet ve Mehmet Tümay, ‘Elektrik Tesislerinde Enerji Ve- rimliliği’, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 1, 2009.
• Munlafalıoğlu İsmet ve R. Barış Canpolat, ‘Avrupa Birliği Emisyon Ticareti Siste- mi (AB ETS) Revizyonu’, http://www.enofis.com.tr/yayinlar/Avrupa%20Bir- ligi%20Emisyon%20Ticaret%20Sistemi%20 (AB%20 ETS)%20Revizyonu.pdf, (Erişim Tarihi: 15 Nisan 2016).
• Mutlu Mustafa, Kaynaklı Ömer ve Muhsin Kılıç, ‘Elektrikli Ev Aletlerinin Ener- ji Etiketlemesinin İncelenmesi’, http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ ekler/728306c33e38495_ek.pdf?tipi (Erişim Tarihi: 27 Ağustos 2015).
• Nükleer Teknoloji Bilgi Platformu, ‘Elektrikte Kayıp ve Kaçak’, http://www.nukte. org/kayipkacakmeselesi, (Erişim Tarihi: 20 Şubat 2016).
• Onaygil Sermin, Enerji Verimliliği Çalışmalarında Aydınlatmanın Yeri, Aydınlat- ma Türk Milli Komitesi, 23 Haziran 2011.
• Özyurt Gülizar ve Kutluay Karabalık, Enerji Verimliliği, Binalarda Enerji Perfor- mansı ve Türkiye’deki Durum, TMH-457, (5), 2009, 32-34.
• Pehnt Martin (ed), ‘Energieeffizienz-Definition, Indikatoren, Wirkung’, Springer- Verlag Berlin, Heidelberg, 2010.
• Perdahçı Canan ve Uğur Hanlı, Verimli Aydınlatma Yöntemleri, 3E Electrotech, Mart 2010, ss. 323-327, http://www.3 eelectrotech.com.tr/arsiv/yazi/verimli- aydynlatma-yontemleri, (Erişim Tarihi: 20 Mart 2016).
• Posch Dieter, Praxisleitfaden Energieeffizienz in der Produktion (Herausgeber: Carsten Ott), Eine Veröffentlichung im Rahmen der Schriftenreihe der Akti- onslinie Hessen-Unwelttech des Hessischen Menisteriums für Wirtschaft, Ver- kehr und Landesentwicklung, Mai 2009.
• Rumeli Ahmet, ‘Elektrik Enerjisi ve Türkiye, Perşembe Konferansları’, 311-333, http://www.rekabet.gov.tr/ File/?path=ROOT%2F1%2FDocuments%2FPer%2 5c5%259fembe%2BKonferans%25c4%25b1%2BYay%25c4%25b1n%2Fperskon fyyn138.pdf (Erişim Tarihi: 02 Şubat 2016).
• Salman Banu ve Kahraman Yapıcı , ‘Kayıp ve Kaçak Hedefleri Tepetaklak’, Elektrik Mühendisliği, Sayı 453, Nisan 2015, 34-41.
• Schneider Electric, ‘Enerji Verimliliği Çözüm Kataloğu’, EECAT201101TR/01/2011, http://www.schneider-electric. com.tr/documents/solutions/EV-cozum-EEC AT201101TR.pdf, (Erişim Tarihi: 21 Şubat 2016).
• Schneidewind Uwe, ‘Nachhaltige Entwicklung - wo stehen wir?’, Nachhalige Ent- wicklung, Deutsche Unesco-Kommission e.V., Magazin der Deutschen UNES- CO-Kommission, Nr. 2, 2011, 7-11.
• Selici Tülay, Utlu Zafer ve Nadir İlten, Enerji Kullanımının Çevresel Etkileri ve Sürdürülebilir Gelişme Açısından Değerlendirilmesi, 1-5, http://www.solar- academy.com/menuis/Enerji-Kullanimi-Cevresel-Etkiler-Surdurulebilir-Ener- ji. 005428.pdf, (Erişim Tarihi: 01 Ocak 2016).
• Siemens AG, Zukunft gemeinsam gestalten Erfolgsfaktor Energieeffizienz Der Schlüssel zu Wettbewerbsfӓhigkeit und Innovation (Herausgeber), Berlin und München: 2014 Siemens AG, 2014.
• Statistisches Bundesamt, ‘Nachhaltige Entwicklung in Deutschland Indikatoren- bericht 2014’, Statistisches Bundesamt, Wiesbaden, Juni 2014.
• Strange Tracey and Anne Bayley, ‘Sustainable Development: Linking Economy, Society, environment’, OECD Insights, 2008.
• Swiss Federal Statistical Office (SFSO), Measuring Sustainable Development In- sights into MONET-the Swiss monitoring system, Neuchâtel, August 2002.
• T.C. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığının (ETKB), 2014 Faaliyet Raporu, Ankara: T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Şubat 2015.
• T.C. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (ETKB), Enerjini Boşa Harcama-Enerji Verimliliği, T.C. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Elektrik İşleri Etüt İda- resi Genel Müdürlüğü, http://ordu.tarim.gov.tr/ unye/Belgeler/SLOGANLAR/ enerji%20 verimliligi%20kitabi%20.pdf, (Erişim Tarihi: 23 Ocak 2016).
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB), ‘2015 Faaliyet Raporu’, Ankara: T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Şubat 2016.
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB), ‘Dünya ve Ülkemiz Enerji ve Tabii Kaynaklar Görünümü’, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Sayı 11, 01 Ocak 2016.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı, ‘Enerji Güvenliği ve Verimliliği’, Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı Özel İhtisas Komisyonu Raporu 2014.
• TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası, ‘Enerji Verimliliği Raporu’, Ankara: Elekt- rik Mühendisleri Odası, EMO Yayın No: GY/2012/3, 2012.
• TMMOB EMO İzmir Şubesi Enerji Komisyonu (2013), Kent İçi Dağıtım Şebekele- rinde Yaşanan Sorunlar ve Daha İyi Bir Dağıtım Sistemi İçin Öneriler, TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu, 28-30 Kasım 2013.
• Türk Dil Kurumu (TDK), “Enerji”, T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil ve Ta- rih Yüksek Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index. php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.571b43821 17ff7.33179028, (Erişim Tarihi: 23 Nisan 2016).
• Wei Julika und Siegmar Otto, ‘Aktiv werden für Energieeffizienz- Ein Leitfaden für Betriebsräte und Beschäftigte’, Institut für Ökologische Wirtschafsforschung (İÖW), (Berlin: Hans Böckler Stiftung, November 2011).
• Worldbank, Türkiye’de Enerji Tasarrufu Potansiyelini Kullanmak, Ocak 2011, 13-17, http://siteresources.World bank.org/TURKEYEXTN/Resour- ces/361711-1294661147811/TurkeyEE-tr.pdf, (Erişim Tarihi: 11 Şubat 2016).
• Yavuz Veli Alpagut, ‘Sürdürülebilirlik Kavramı ve İşletmeler Açısından Sürdürü- lebilir Üretim Stratejileri’, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 14, 2010, 63-86.