Türkiye’de 1980 Sonrası Liberalleşme Sürecinde Dış Ticaretteki Gelişmelerin Türkiye’nin Cari Açığına Etkisi

Yıl 2016, Cilt: 14 Sayı: 28, 511 - 532, 01.12.2016

Emine Çetin Mesut Savrul

Öz

Liberalizasyon; siyasal ve yönetsel mekanizmalar, ticaret piyasaları ve finansal piyasalar üzerindeki kontrollerin ortadan kaldırılmasını ve bu piyasaların uluslar arası bir hal almasını amaçlamaktadır. Liberalizasyonun işleyişi, birbirini takip edecek şekilde, ticari liberalizasyon, finansal liberalizasyon ve siyasal ve yönetsel liberalizasyon politikaları ile gerçekleştirilmektedir. Bu akım birçok ülkenin mal piyasalarını ve finansal piyasalarını gelişen teknolojilerin de desteğiyle önemli oranda birbirine bağlamıştır. Türkiye’de liberalizasyon süreci 24 Ocak 1980 kararları ile başlamış, İhracata Dayalı Büyüme Stratejisinin etkisiyle Türk dış ticareti yükselme eğilimine geçmiştir. Bu çalışmada 1980 ve sonrası dönemde liberalizasyon sürecinin başlamasıyla beraber Türkiye’de ithal ikameci sanayileşme yerine ihracata yönelik büyümeyi hedef alan bir değişikliğin yarattığı etkiler dış ticaret açısından ele alınmıştır. Liberalizasyon süreciyle meydana gelen bu değişimlerin Türkiye’nin ithalat ve ihracat oranları üzerindeki etkisi ve bu etkinin Türkiye’nin cari açığını ne oranda etkilediği dış ticaret açısından değerlendirilmiştir. Çalışma sonuçları, Türkiye’nin dış ticaret dengesinde meydana gelen açıkların nelerden etkilendiğini göstermesi ve geleceğe yönelik alınacak önlemlere ışık tutması açısından önemlidir

Anahtar Kelimeler

Liberalizasyon, Cari Açık, Dış Ticaret

The Effects of Developments in Foreign Trade on Turkish Current Deficint in Post 1980 Liberalization Process in Turkey

Öz

Liberalization aims abolition of controls on political and administrative mechanisms, trade markets and the financial markets and these markets to become international. Functioning of liberalization implemented with trade liberalization, financial liberalization and political and administrative liberalization policies so as to follow each other. This flow interconnected goods and financial markets of many countries with the significant support of emerging technologies. The liberalization process in Turkey began with Decisions of January 24, 1980 and Turkish foreign trade gained upward trend with the effect of export-led growth strategy.In this study, the impacts originated by the change aiming export-oriented growth rather than import-substituting industrialization with the beginning of liberalization process in Turkey in and after 1980 has been discussed. The impacts of these changes occurring in the process of liberalization on import and export rates of Turkey and how this impact affected current account deficit of Turkey has been evaluated in terms of foreign trade. The results of study are important since they reveal what affect the deficits in foreign trade balance of Turkey and shed light on measures to be taken for the future

Anahtar Kelimeler

Liberalization, Current Account Deficit, Foreign Trade

Kaynakça

• Ataç, Beyhan. “1999 Maliye Politikası”, Anadolu Üniversitesi Eğitim-Sağlık ve Bi- limsel Araştırma Vakfı Yayınları, Eskişehir, 1999.
• Boratav, Korkut. “2000-2001 Krizinde Sermaye Hareketleri”, İktisat, İşletme ve Fi- nans, Sayı: 186, 2001, 7-47.
• Çubukçu, Fatmanur; Özgür Naycı; Şeyma Akpınar; Ahmet Akyıldız. “Yerel ve Global Krizlerin Dış Ticaretimiz Üzerine Etkileri: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Ulusal Meslek Yüksekokulları Öğrenci Sempozyumu, Düzce, Ekim 2010.
• Dağdelen, İlhan. “Liberalizasyon”, İnsan Bilimleri Dergisi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2004.
• Durusoy, Serap. “Finansal Liberalleşmenin Sorgulanmasının Nedenleri”. Dış Ti- caret Müsteşarlığı Resmi İnternet sitesi, 2000. http://www.foreigntrade.gov.tr/ ead/DTDERGI/tem2000/finans.htm, (Erişim Tarihi: 21.02.2016).
• Eren, A. “Türkiye’nin ekonomik yapısı ve güncel sorunlar”, Muğla Üniversitesi Yayını, Muğla, 1999.
• Husted, Steven ve Melvin, Michael. ‘International Economics’ (9th Edition), Pear- son, England, 2012.
• Hürriyet Gazetesi. “Dış Ticaret Açığında Rusya-Çin-İran Üçgeni, 2007. (Erişim Ta- rihi: 13 Ocak 2016), www.hürriyetgazetesi.com.tr.
• İnan, Emre Alp. “Türkiye’de 2002-2005 Döneminde Tasarruf Dengeleri ve Ani Ke- sinti İhtimali”, Bankacılar Dergisi, Sayı 59, 2006.
• Karluk, R. Türkiye Ekonomisi, 2.Baskı, Beta Yayınları, Eskişehir, 1995.
• Kazgan, Gülten. “Tanzimattan 21.Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, Altın Kitaplar Yayı- nevi, İstanbul, 1999.
• Kling, Arnold. ‘Internatıonal Trade, The Concise Encyclopedia Of Economics’, 2014. < http://www.econlib.org/library/enc/internationaltrade.html>, (23.06.2014).
• Koçyiğit, Ali. Makro-Ekonomik İstikrar Politikası, 1980-2003: Türkiye’nin Dış, Eko- nomik, Sosyal ve İdari Politikaları, Siyasal Kitabevi, 2003.
• Ongun, Tuba. Türkiye’de Cari Açıklar ve Ekonomik Krizler, (ed.) Ö. F. Çolak, Al- kım Yayınevi, İstanbul, 2002.
• Orhan, Sevinç. Küresel İktisat Politikaları Olarak Liberalizasyon, Küresel Sistem- de Siyaset, Yönetim, Ekonomi. Derleyen: M. Akif Çukurçayır, Çizgi Kitabevi, 2003, 412.
• Özcan, Avni. “Dünden Bugüne Dış Ticaretimizdeki Gelişmeler”, 1999. www. Sa- karya.edu.tr, (Erişim Tarihi: 13 Şubat 2016), s. 6.
• Parasız, İlker. Türkiye Ekonomisi 1923’den Günümüze İktisat ve İstikrar Politikala- rı, Ezgi Kitapevi, Bursa, 1998.
• Saatçioğlu, Cem. “Türk Sanayinin Gelişiminde Açık Sorunu”, ISO Yayını, İstanbul, 42, 2001.
• Seyitoğlu, Halil. Uluslararası İktisat-Teori Politika ve Uygulama , Güzem Yayınla- rı, İstanbul, 1998.
• Seyitoğlu, Halil. Uluslararası İktisat”, Kurtiş Matbaası, İstanbul, 2003
• Sezer, Emek Aslı. “1995-2005 Dönemi Türkiye Ekonomisi ve Cari İşlemler Açığı”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007.
• Sezgin, Şennur. “Türkiye’de 1990-2006 Yılları Arasında Dış Ticaret - Ekonomik Bü- yüme İlişkisi”, Sosyal Bilimler Dergisi Sayı: 22, 2009, 180-184.
• Somçağ, Selim. “Türkiye’nin Ekonomik Krizi Oluşumu ve Çıkış Yolları”, Bağımsız Sosyal Bilimciler Derneği, İstanbul, 2002.
• Soyak, Altan; Bahçekapılı, Cengiz. “İktisadi Krizler, IMF Politikaları İlişkisi ve Fi- nance and Development Dergisindeki Yansımaları” İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, Yıl: 13, Sayı: 144, 1998.
• Sönmez, Sinan. “Türk İktisat Politikalarındaki ‘Çıpa’: Dış Borçlanma”. İktisat Üze- rine Yazılar II: İktisadi Kalkınma, Kriz ve İstikrar, Oktar Türel’e Armağan, Derleyenler: A.H. Köse-Fikret Şenses-Erinç Yeldan, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• Şahin, Hüseyin. Türkiye Ekonomisi, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2000.
• Şahinöz, Ahmet. Türkiye Ekonomisi, Sektörel Analiz, İmaj Yayınevi, Ankara, 2001.
• Şen, Ali. Türkiye’nin Ekonomik Entegrasyon Politikası, 1980-2003: Türkiye’nin Dış, Ekonomik, Sosyal ve İdari Poltikaları, Siyasal Kitabevi, 2003.
• Türkiye Cumhuriyeti Dış Ticaret Müsteşarlığı, “1980 Sonrası Ekonomik Politi- kalar ve Dış Ticaret Politikası”, 12 Ocak 2004, (Erişim Tarihi: 29 Şubat 2016) ÇevimiçiAdres:http://www.foreigntrade.gov.tr/Ekonomi/75yilbk/1980so.htm.
• TCMB, Internet Veri Dağıtım Sistemi, 2004, http:// www.tcmb.gov.tr, (Erişim Tari- hi: 12 Şubat 2016).
• T.C Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, 9. Kalkınma Planı, ISBN 975 – 19 – 3995- 1 “Dış Ticaret Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, Ankara, 2007, (Erişim Tarihi: 18 Şubat 2016).
• Türkiye Cumhuriyeti Dış Ticaret Müsteşarlığı. “1980 Sonrası Ekonomik Politika- lar ve Dış TicaretPolitikası”.ÇevimiçiAdres:http://www.foreigntrade.gov.tr/ Ekonomi/75yilbk/1980so.htm, (Erişim Tarihi: 15 Şubat 2016).
• Türkiye İstatistik Kurumu, Dış Ticaret İstatistikleri, 2015, http://www.tuik.gov. tr.,(Erişim Tarihi: 15 Şubat 2016).
• Yasa, M.ve Digerleri. Cumhuriyet dönemi Türkiye ekonomisi 1923-1978, Akbank Yayını, İstanbul, 1980.
• Yeldan, Erinç. “Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisinde Üretim, Birikim ve Bölüşüm İlişkilerine Toplu Bir Bakış”, Petrol-İş Yıllık 97-99, 2000, 271-293.
• Yeldan, Erinç. Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi: Bölüşüm, Birikim ve Büyüme, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001.
• Yılmaz, Şiir Erkök. “Dış Ticaret Kuramlarının Evrimi”, Gazi Üniversitesi Yayın No: 178, İ.İ.B.F., Yayın No:57, Ankara, 1992, 18.
• Yurdakul, Elif M. ve Fuat Erdal. Dış Ticaret Politikası”, 1980-2003: Türkiye’nin Dış, Ekonomik, Sosyal ve İdari Politikaları, Siyasal Kitabevi, 2003.
• Zhang, Wei-Bin. International Trade Theory: Capital, Knowledge, Economic Struc- ture, Money, and Prices over Time, Springer Berlin Heidelberg, Germany, 2008.