Avrupa Birliği Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı Fonlarının Türkiye Kırsalının Kalkındırılmasındaki Rolü: Çanakkale İli Örneği

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 44, 357 - 383, 28.03.2022

Mustafa Kara

https://doi.org/10.35408/comuybd.973357

Öz

Kalkınma olgusu, İkinci Dünya Savaşı sonrasında, başta Avrupa ülkeleri olmak üzere dünyanın en önemli gündem maddelerinden biri haline gelmiştir. Savaş nedeniyle kalkınması duran Avrupa ülkeleri, süper güç haline gelen Amerika Birleşik Devletleri’nin desteğiyle, yeniden hızlı bir kalkınma sürecine girmişlerdir. Bilim, sanayi, teknoloji ve sermaye alanlarında geçmişten gelen tecrübe ve birikime sahip Avrupa ülkeleri sanayi ve teknoloji temelli kalkınma hamlelerini kısa sürede tamamlamışlardır. Avrupa ülkelerinin sahip oldukları kalkınma altyapısından mahrum olan ve tarımsal nitelikleri ağır basan gelişmekte olan ülkeler için ise kırsal kalkınma modelleri önerilmiştir. Buna göre, gelişmiş ülkeler bilim, sanayi, teknoloji, sermaye ve finans alanlarına yatırım yapacaklar, gelişmekte olan ülkeler ise gıda, tarım ve hayvancılık yatırımlarıyla kalkınmaya katkıda bulunacaklardır. Bu çerçevede 1950’lerden itibaren Birleşmiş Milletler, Dünya Bankası ve Avrupa Birliği gibi örgütler kalkınma-kırsal kalkınma alanlarındaki girişimleriyle ve ayırdıkları fonlarla gelişmekte olan ülkelerin kırsal kalkınma faaliyetlerini desteklemektedirler. Bu kapsamda, araştırmanın amacı, Avrupa Birliği’nin kırsal kalkınma desteklerinden IPARD-Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı fonlarının Türkiye kırsalının kalkındırılmasında rolü olup olmadığının ortaya konmasıdır. Araştırma kapsamına, Türkiye’de IPARD fonlarından destek alan tüm iller ve sektörler girmekle birlikte, çalışmanın nitel bir araştırma şeklinde planlanması, zaman ve maliyet kısıtları nedeniyle araştırma Çanakkale ilindeki en fazla destek alan yedi sektör ile sınırlandırılmıştır. Araştırma verileri görüşme yöntemiyle elde edilmiş, içerik analizine tabi tutularak çözümlenmiştir. Veri analizinde MAXQDA-The Art of Data Analysis Programından yararlanılmıştır. Sonuçta, Çanakkale ili özelinde IPARD Fonlarının en önemli katkısının ekonomik olduğu görülmüştür. Fonların dağıtımında bürokratik işlemlerin fazlalığı, proje danışmanlık faaliyetlerinin yetersizliği ve proje takviminin net olmamasından kaynaklanan sorunların yaşandığı anlaşılmıştır. Proje sürecinde yaşanan sorunların IPARD fonlarından yararlanan proje sahiplerini olumsuz etkilediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, kırsal kalkınma, IPARD, Avrupa Birliği, Türkiye

Kaynakça

• Arıkan, R. (2011). Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Bakırcı, M. (2007). Türkiye’de Kırsal Kalkınma: Kavramlar-Politikalar-Uygulamalar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Balcı, A. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma. Ankara: Pegem Akademi.
• Baş, T. ve Akturan, U. (2017). Sosyal Bilimlerde Bilgisayar Destekli Nitel Araştırma Yöntemleri, (3. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Başyaka, F. (2000). Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Düşüşü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi Teknikler ve Örnek Çalışmalar. 3. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.
• BM Nüfus Fonu-UNFPA (2021). Kentleşme. https://www.unfpa.org/urbanization, (Erişim: 17.07.2021).
• Cirhinlioğlu, Z. (1999). Azgelişmişliğin Toplumsal Boyutu. Ankara: İmge Kitabevi.
• Devlet Planlama Teşkilatı-DPT (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: DPT: 2522.
• Dinler, Z. (2005). Bölgesel İktisat. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Ekiz, D. (2015). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Anı Yayıncılık.
• Ercan, F. (2006). Gelişme Yazını Açısından Modernizm, Kapitalizm ve Azgelişmişlik. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Erdoğan, İ. (2007). Pozitivist Metodoloji: Bilimsel Araştırma Tasarımı İstatistiksel Yöntemler Analiz ve Yorum. Ankara: Erk Yayınları.
• Güleç, S. ve Özkan Sancak, H. (2009). “Kırsal Kalkınmada Dönüşüm: AB’ye Uyum Sürecinde Türkiye Açısından Bir İnceleme”. U.K. Bilgin, A. Akay ve K. Ertan (ed). içinde Ulusal Kalkınma ve Yerel Yönetimler 1. (s. 1139-1157). TODAİE Yayın No: 351, Ankara.
• Gülçubuk, B. vd. (2010), “Kırsal Kalkınma Yaklaşımları ve Politika Değişimleri”. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, 11-15 Ocak 2010. Ankara https://www.zmo.org.tr/yayinlar/ kitap_goster.php?kodu=82 (Erişim: 13.07.2021).
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., Taşğın, S. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Han, E., Kaya, A. A. (2010). İktisadi Kalkınma ve Büyüme. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Han, E., Kaya, A. A. (2012). Kalkınma Ekonomisi Teori ve Politika. Ankara: Nobel Yayınları.
• Harris, J. M. (2011). Sürdürülebilir Kalkınmanın Temel Prensipleri. (Çev. Emine Özmete), Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, http://www.sdergi. hacettepe.edu.tr/makaleler/EmineOzmet2eviri.pdf, (Erişim Tarihi: 01.02.2018).
• İkin, A. (1988). Kalkınma ve Sanayi Ekonomisi. İstanbul: Yön Ajans.
• İslamoğlu, A. H. (2011). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Karakılçık, Y. (2018). Yeni Bölgesel Gelişmeler Işığında Yerel Yönetimler. 4. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kaynak, M. (2011). Kalkınma İktisadı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kızılçelik, S. (2004). Zalimler ve Mazlumlar: Küreselleşmenin İnsani Olmayan Doğası. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Koç, B., Aykut G. (2004), “Türkiye’de Kırsal Kalkınmada Köykent Yaklaşımı ve Bazı Ülkelerde Uygulanan Benzeri Modeller”, Türkiye VI. Tarım Ekonomisi Kongresi, 16-18 Eylül 2004, Tokat.
• Kozak, M. (2015). Bilimsel Araştırma: Tasarım, Yazım ve Yayım Teknikleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kuşat, N. (2014). “Sürdürülebilir Kırsal Kalkınma İçin Bir Alternatif Olarak Kırsal Turizm ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 10 (2), ss. 65-87.
• Manisalı, E. (1982). Gelişme Ekonomisi. İstanbul: Ar Yayın Dağıtım.
• Merriam, B. S. (2018). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. S. Turan (Çev. Edt.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Mıhçı, H. (1996). Kalkınma: Bir Terim Neyi Anlatır?. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 7(23), 65-86.
• Öztürk, N. (2005). Kalkınma Kuramlarına Eleştirel Bir Yaklaşım. Ankara: Roma Yayınları.
• Özden, F. (2019). Kırsal Kalkınmaya Etki Eden Başlıca Sosyo-Ekonomik ve Mekânsal Faktörlerin Analizi ve Uygun Kırsal Kalkınma Seçeneklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Palabıyık, S. (2009). Geleneksel ve Yeni Kalkınma Kuramlarının Analizi: Türkiye Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Rostow, W. W. (1980). İktisadi Gelişmenin Merhaleleri. (Çev. Erol Güngör). İstanbul: Kalem Yayınları.
• Savaş, V. (1974). Kalkınma Ekonomisi, Sermet Matbaası, İstanbul.
• Sönmez, V., Alacapınar, F. G. (2011). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Anı Yayıncılık.
• Streeten, P. (1966). Dengesiz Büyüme. (Çev. Mevlüt Çağlar), (Der. Metin Berk, Fikret Görün, Selim İlkin), İktisadi Kalkınma, Ankara: Güzel İstanbul Matbaası.
• Şahin, H. (2007). Türkiye Ekonomisi-Tarihsel Gelişimi-Bugünkü Durumu. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Şahin, Y. (2019), Kentleşme Politikası, 8. Baskı, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (2015). Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma (IPARD II) Programı (2014-2020). Ankara.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2018). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/Kirsal KalkinmaOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf (Erişim, 08.07.2021).
• T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (2004). II. Tarım Şurası Kırsal Kalkınma Politikaları Komisyonu Raporu. Ankara, https://www.turktob.org.tr/uploads/plugo/TARIM %20%C5%9EURASI/II.TARIM%20ORMAN%20%C5%9EURASI/II.%20TARIM%20%C5%9EURASI%208)%20KOM%C4%B0SYON%20RAPORU,%20K%C4%B1rsal%20Kalk%C4%B1nma%20Politikalar%C4%B1.pdf, (Erişim, 08.07.2021).
• Todaro, M. (2000). Economic Development. Seventh Edition, Essex: Pearson Education Limited.
• TKDK Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (2021). Çanakkale İl Koordinatörlüğü Brifing Raporu, Çanakkale.
• TKDK Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (2021). Çanakkale İlinde Desteklenen Sektörler, https://canakkale.tkdk.gov.tr/Tedbirler.aspx, (Erişim: 17.07.2021).
• Tolunay, A., Akyol, A. (2006). “Kalkınma ve Kırsal Kalkınma: Temel Kavramlar ve Tanımlar”, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Sayı 2, ss. 116-127.
• TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu (2021). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2020, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/ Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2020-37210&dil=1 (Erişim: 13.07.2021).
• Tüylüoğlu, Ş., Ceştepe, H. (2004). Kalkınma Teorilerinin Temelleri ve Gelişimi. (Ed. Sami Taban, Muhsin Kar), Kalkınma Ekonomisi Seçme Konular, Bursa: Ekin Kitabevi.
• Ülgüray, M. (1974). Teknoloji Çağında Kalkınma Sorunu. Ankara: Varlık Yayınevi.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 11. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmazer, M. (2002). İnsani Kalkınma Politikaları ve Türkiye Üzerine Bir Deneme. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Aydın.
• Yücel, F. (2003). Sürdürülebilir Kalkınmanın Sağlanmasında Çevre Korumanın ve Ekonomik Kalkınmanın Birlikteliği ve Karşıtlığı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(11), 100-120.
• Yüksel, F., Dicle, M. (2009), “Türkiye’de Ulusal Kalkınma Modeli Olarak Kırsal Kalkınma”. U.K. Bilgin, A. Akay ve K. Ertan (ed). içinde Ulusal Kalkınma ve Yerel Yönetimler 1. (s. 199-212). TODAİE Yayın No: 351, Ankara.
• 2006 Tarih ve 5449 Sayılı Kırsal Kalkınma Ajanslarının Hizmetlerine İlişkin Kanun, RG: 08/02/2006-26074.
• 2007 tarih ve 5648 sayılı Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Hizmetleri Hakkında Kanun, (RG: 18/05/2007-26526).
• 2018 Tarih ve 703 Sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, RG: 09/07/2018-30473-Mükerrer.
• https://www.ab.gov.tr/muzakere-fasillari_62.html, (Erişim, 15.07.2021).
• https://www.tkdk.gov.tr/#, (Erişim: 17/07/2021).
• https://www.tarimorman.gov.tr/TRGM/Lists/KutuMenu/Attachments/1/ulusal_kirsal_kalkinma_stratejisi.pdf (Erişim tarihi:11/06/2021).