Türk Hava Yollarının Kurumsal Sürdürülebilirlik Performansının Entropi ve TOPSIS Yöntemleriyle İncelenmesi

Year 2024, Volume: 22 Issue: 52, 597 - 628, 20.03.2024

İbrahim Rençber

https://doi.org/10.35408/comuybd.1397485

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Borsa İstanbul Sürdürülebilirlik 25 endeksinde işlem gören tek hava yolu işletmesi olan Türk Hava Yollarının kurumsal sürdürülebilirlik performansını ekonomik, sosyal ve çevresel boyutları kapsamında incelemektir. Araştırma kapsamındaki verilere işletmenin 2014-2022 yılları arasında yayımladığı sürdürülebilirlik raporları, faaliyet raporları ile mali ve operasyonel sunumlardan ulaşılmıştır. Söz konusu verilerin analizi çok kriterli karar verme yöntemlerinden entropi ve TOPSIS yöntemleriyle yapılmıştır. Entropi yöntemi analiz sonuçlarına göre ekonomik sürdürülebilirlik kapsamında en yüksek önem ağırlığına sahip kriter EBITDAR iken Arz Edilen Koltuk Kilometre Başına Maliyet en düşük önem ağırlığına sahip kriter olmuştur. Çevresel sürdürülebilirlik kapsamında en yüksek önem ağırlığına sahip kriter Geri Dönüşüme Gönderilen Tehlikesiz Atık iken en düşük önem ağırlığına sahip kriter Uçak Yakıtı Tüketimi olmuştur. Sosyal sürdürülebilirlik kapsamında en yüksek önem ağırlığına sahip kriter Afet ve Acil Durum Tatbikat Sayısı iken en düşük önem ağırlığına sahip kriter ise çalışan Müşteri Memnuniyeti Oranı olmuştur. TOPSIS yöntemi analiz sonuçlarına göre işletmenin ekonomik sürdürülebilirlik performansının en yüksek olduğu yıl 2022 olmuşken 2020 yılı en başarısız yıl olmuştur. Çevresel sürdürülebilirlik performansı açısından 2019 yılı en başarılı yıl olmuşken 2017 yılı en başarısız yıl olmuştur. İşletmenin sosyal sürdürülebilirlik performansının en başarılı olduğu yıl 2021, en kötü olduğu yıl ise 2020 yılı olmuştur. Sonuçlar, 2020 yılında tüm dünyada yaşanan COVID-19 pandemisinin havacılık sektörüne olan olumsuz etkilerini göstermektedir. Ayrıca işletmenin sürdürülebilirliğin ekonomik, çevresel ve sosyal boyutlarını içselleştirerek işletme stratejilerine entegre ettiği anlaşılmaktadır.

Keywords

Kurumsal Sürdürülebilirlik, Ekonomik Sürdürülebilirlik, Çevresel Sürdürülebilirlik, Sosyal Sürdürülebilirlik, Entropi ve TOPSIS Yöntemi.

Ethical Statement

Bu çalışma yayın etiğine uygun olarak hazırlamıştır. Bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

Supporting Institution

Bu çalışmada herhangi bir kurumdan destek alınmamıştır.

Thanks

Kıymetli görüşleri nedeniyle Dr.Öğr.Üyesi Yeşim KURT'a teşekkür ederim.

An Examination of Turkish Airlines' Corporate Sustainability Performance Using Entropy and TOPSIS Methods

Abstract

This research aims to examine the corporate sustainability performance of Turkish Airlines, the only airline listed in the Borsa Istanbul Sustainability 25 index, within the scope of economic, social, and environmental dimensions. The data has been obtained from the sustainability reports, activity reports, and financial and operational presentations published by the company between 2014 and 2022. Entropy and TOPSIS methods, which are multi-criteria decision-making methods, have been used to analyze the data. The findings of the entropy method analysis show that, in terms of economic sustainability, EBITDAR is the highest important weight, and Cost per Available Seat Kilometer is the lowest important weight. Regarding environmental sustainability, Recycled Non-hazardous Wastes is the most important criterion, whereas Aviation Fuel Consumption is the least important criterion. Number of Disaster and Emergency Drills is the least important criterion in terms of social sustainability, whereas Employee Customer Satisfaction Rate is the most important. According to the TOPSIS method analysis results, 2022 is the year in which the economic sustainability performance of the business is highest, while 2020 is the least successful year. While 2019 is the most successful year in terms of environmental sustainability performance, 2017 is the least successful year. The year in which the company's social sustainability performance is most successful is 2021, and the year in which it was worst is 2020. The results show the negative effects of the COVID-19 pandemic experienced all over the world in 2020 on the aviation industry. It is also understood that the business internalizes the economic, environmental and social dimensions of sustainability and integrates them into its business strategies.

Keywords

Corporate Sustainability, Economic Sustainability, Environmental Sustainability, Social Sustainability, Entropy and TOPSIS Method.

References

• Aksoylu, S. ve Taşdemir, B. (2020). Kurumsal Sürdürülebilirlik Performans Değerlendirmesi: BİST Sürdürülebilirlik Endeksinde Bir Araştırma. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 95-106.
• Apan, M. ve Öztel, A. (2020). Bütünleşik Entropi-EDAS Yöntemi ile Nakit Akım Odaklı Finansal Performans Analizi: BİST Orman, Kâğıt, Basım Endeksinde İşlem Gören Firmaların 2011-2018 Dönem Verisinden Kanıtlar. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 22(1), 170-184.
• Aras, G. ve Crowther, D. (2008). Governance and Sustainability: An Investigation into The Relationship Between Corporate Governance and Corporate Sustainability. Management Decision, 46(3), 433-448.
• Aras, G. ve Crowther, D. (2009). Corporate Sustainability Reporting: A Study in Disingenuity?”. Journal of Business Ethics, 87(1), 279-288.
• Aras, G., Tezcan, N., Kutlu Furtuna, O. ve Hacioglu Kazak, E. (2017). Corporate Sustainability Measurement Based on Entropy Weight and TOPSIS: A Turkish Banking Case Study. Meditari Accountancy Research, 25(3), 391-413.
• Artiach, T., Lee, D., Nelson, D. ve Walker, J. (2010). The Determinants of Corporate Sustainability Performance. Accounting & Finance, 50(1), 31-51.
• Asker, V. (2023). Kovid-19 Salgınında Düşük Maliyetli Havayolu İşletmelerinin Finansal Performansı. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 25(44), 87-102.
• Bakır, M. ve Akan, Ş. (2018). Havaalanlarında Hizmet Kalitesinin Entropi ve TOPSIS Yöntemleri ile Değerlendirilmesi: Avrupa’nın En Yoğun Havaalanları Üzerine Bir Uygulama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 632-65.
• Bansal, P. (2005). Evolving Sustainably: A Longitudinal Study of Corporate Sustainable Development. Strategic Management Journal, 26(3), 197-218.
• Becchetti, L., Di Giacomo, S. ve Pinnacchio, D. (2008). Corporate Social Responsibility and Corporate Performance: Evidence From A Panel of Us Listed Companies. Applied Economics, 40(5), 541-567.
• Bekmezci, M. (2014). Strategies For Corporate Sustainability. Journal of Management Marketing and Logistics, 1(3), 218-240.
• BM, (1987). Report of The World Commission On Environment and Development: Our Common Future. Oxford University Press, Oxford. Erişim: 07 Ağustos 2023, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf
• Borsa İstanbul. (2020). Şirketler İçin Sürdürülebilirlik Rehberi. Erişim: 06 Ağustos 2023, https://www.borsaistanbul.com/tr/duyuru/3037/borsa-istanbuldan-sirketler-icin-surdurulebilirlik-rehberi.
• Bramley, G. ve Power, S. (2009). Urban form and social sustainability: The Role of Density and Housing Type. Environment and Planning B. Planning and Design, 36(1), 30-48.
• Caniato, F., Caridi, M., Crippa, L. ve Moretto, A. (2012). Environmental Sustainability in Fashion Supply Chains: An Exploratory Case Based Research. International journal of Production Economics, 135(2), 659-670.
• Dağlı, D. (2021). Havayolu İşletmelerinin Covid-19 Öncesi ve Covid-19 Sürecindeki Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(3), 2242-2255.
• Danso, A., Adomako, S., Lartey, T., Amankwah‐Amoah, J. ve Owusu-Yirenkyi, D. (2020). Stakeholder Integration, Environmental Sustainability Orientation and Financial Performance. Journal of Business Research, 119, 652-662.
• Devlet Hava Meydanları İşletmesi. (2022). Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Havayolu Sektör Raporu. Erişim: 15 Mayıs 2023, https://www.dhmi.gov.tr/Lists/HavaYoluSektorRaporlari/Attachments/16/2022-Havayolu-Sektor-Raporu.pdf.
• Dillard, J., Dujon, V. ve King, M. C. (2008). Understanding the Social Dimension of Sustainability. New York: Routledge.
• Doane, D. ve MacGillivray, A. (2001). Economic Sustainability: The Business of Staying in Business. New Economics Foundation, 1-52.
• Doğan, B. ve Kılıç, M. B. (2022). Kurumsal Sürdürülebilirlik Performansının Entropi ve Gri İlişkisel Analizi ile Değerlendirilmesi: Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 2027-2057.
• Donaldson, T. ve Preston, L. E. (1995). The Stakeholder Theory of The Corporation: Concepts, Evidence, and Implications. Academy of Management Review, 20(1), 65-91.
• Dyllick, T. ve Hockerts, K. (2002). Beyond The Business Case For Corporate Sustainability. Business Strategy and The Environment, 11(2), 130-141.
• Eccles, R. G., Ioannou, I. ve Serafeim, G. (2012). The Impact of A Corporate Culture of Sustainability on Corporate Behavior and Performance, No. W17950, National Bureau of Economic Research, Cambridge, MA, Erişim: 15 Ağustos 2023, https://www.nber.org/system/files/working_papers/w17950/revisions/ w17950.rev0.pdf
• Elkington, J. (2004). Enter The Triple Bottom Line. A. Henriques, J. Richardson (Ed.), The triple bottom line, Does it all add up? Assessing the sustainability of business and CSR içinde, (s. 1-16). Earths can Publications Ltd.
• Fernando, S. ve Lawrence, S. (2014). A Theoretical Framework For CSR Practices: Integrating Legitimacy Theory, Stakeholder Theory and Institutional Theory. Journal of Theoretical Accounting Research, 10(1), 149-178.
• Freeman, R. (1984). Strategic Management: A Stakeholder Approach, Boston: Ballinger.
• Gedik, Y. (2020). Sosyal, Ekonomik ve Çevresel Boyutlarla Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilir Kalkınma. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 3(3), 196-215.
• Gerede, E. (2015). Havayolu Taşımacılığındaki Ekonomik Düzenlemeler. E. Gerede (Ed.), Havayolu Taşımacılığı ve Ekonomik Düzenlemeler: Teori ve Türkiye Uygulaması içinde, (s. 47-80). Ankara: Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Gladwin, T. N., Kennelly, J. J. ve Krause, T. S. (1995). Shifting Paradigms For Sustainable Development: Implications For Management Theory and Research. Academy of Management Review, 20(4), 874-907.
• Global Reporting Initiative. (2005). Global Reporting Initiative Industry Supplement For Public Sector Organizations: Pilot Version 1.0”, Global Reporting Initiative.
• Goodland, R. (2002). The Biophysical Basis of Environmental Sustainability. Handbook of Environmental and Resource Economics, 11(4), 709-721.
• Guthrie, J. ve Parker, L. D. (1989). Corporate Social Reporting: A Rebuttal Of Legitimacy Theory. Accounting and Business Research, 19(76), 343-352.
• Haniffa, R. M. ve Cooke, T. E. (2002). Culture, Corporate Governance and Disclosure in Malaysian Corporation, Abacus, 38(3), 317-349.
• Hwang, C. L. ve Yoon, K. (1981). Multiple attribute decision making: Methods and applications, New York: Springer-Verlag.
• Jamali, D. (2008). A Stakeholder Approach to Corporate Social Responsibility: A Fresh Perspective into Theory and Practice. Journal of Business Ethics, 82(1), 213-231.
• Jensen, M. C. ve Smith, C. W. (2000). Stockholder, Manager, and Creditor Interests: Applications of Agency Theory, Theory of the Firm (Book), 1(1), 1-45. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.173461
• Karaman, A. S. ve Akman, E. (2018). Taking-off Corporate Social Responsibility Programs: An AHP Application in Airline Industry. Journal of Air Transport Management, 68, 187–197.
• Khan, M., Serafeim, G. ve Yoon, A. (2016). Corporate Sustainability: First Evidence on Materiality. The Accounting Review, 91(6), 1697-1724.
• Kiracı, K. ve Bakır, M. (2019). Critic Temelli EDAS Yöntemi ile Havayolu İşletmelerinde Performans Ölçümü Uygulaması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 157-174.
• Kobal, H. Y. ve Ataman, G. (2018). Vekâlet ve Kaynak Bağımlılığı Teorisi Bağlamında, Yönetim Kurulunun Yapısal Özellikleri ile Finansal Kaldıraç ve Karlılık Oranları Arasındaki İlişki: Halka Açık Gıda Şirketleri Üzerinde Bir Araştırma (2005-2016 Dönemi). Öneri Dergisi, 13(50), 187-210.
• Küçük Yılmaz, A. (2016). Ulaştırma Sistemi, A. Küçük Yılmaz (Ed.), Hava Taşımacılığı içinde, (s. 2-26). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 3349, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 2204.
• Küçükbay, F. ve Sürücü, E. (2019). Corporate Sustainability Performance Measurement Based on A New Multicriteria Sorting Method. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 26(3), 664–680.
• Landrum, N. E. ve Ohsowski, B. (2018). Identifying Worldviews on Corporate Sustainability: A Content Analysis of Corporate Sustainability Reports. Business Strategy and the Environment, 27, 128–151.
• Leaniz, P. M. G. ve Bosque, I. R. (2013). Intellectual Capital and Relational Capital: The Role of Sustainability in Developing Corporate Reputation. Intangible Capital, 9(1), 262-280.
• Lozano, R. (2015). A Holistic Perspective on Corporate Sustainability Drivers. Corporate Social Responsibility Environmental Management, 22(1), 32-44.
• Meuer, J., Koelbel, J. ve Hoffmann, V. H. (2020). On The Nature of Corporate Sustainability. Organization & Environment, 33(3), 319-341.
• Montiel, I. ve Delgado-Ceballos, J. (2014). Defining and Measuring Corporate Sustainability: Are We There Yet?”, Organization & Environment, 27(2), 113-139.
• Morelli, J. (2011). Environmental Sustainability: A Definition for Environmental Professionals. Journal of Environmental Sustainability, 1(1), 1-10.
• Mousa, G. A. (2004). The Auditor's Role and Responsibilities Towards Auditing Environmental Performance of Firms. (Doctoral dissertation). University of Durham, Business School, UK.
• Omran, M. A. ve Ramdhony, D. (2015). Theoretical Perspectives on Corporate Social Responsibility Disclosure: A Critical Review. International Journal of Accounting and Financial Reporting, 5(2), 38-55.
• Osnabrugge, M. V. (2000). A Comparison of Business Angel and Venture Capitalist Investment Procedures: An Agency Theory-Based Analysis. Venture Capital, 2(2), 91-109.
• Özevin, O. (2022). Kurumsal Sürdürülebilirlik Performansının Entropi ve TOPSIS Yöntemleriyle Ölçülmesi: BİST Şirketleri Üzerine Bir Uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 95, 75-98.
• Patten, D. M. (2019). Seeking Legitimacy. Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 11(6), 1009-1021.
• Pettinger, C. (2018). Sustainable Eating: Opportunities For Nutrition Professionals. Nutrition Bulletin, 43(3), 226-237.
• Quick, R. ve Inwinkl, P. (2020). Assurance on CSR Reports: Impact on The Credibility Perceptions of Non-Financial Information by Bank Directors. Meditari Accountancy Research, 28(5), 833-862.
• Schaper, M. (2002). Small Firms and Environmental Management: Predictors of Green Purchasing in Western Australian Pharmacies. International Small Business Journal, 20(3), 235-251. Semtrio, Sosyal Sürdürülebilirlik Nedir ve Hangi Kriterleri Kapsar?, Erişim: 27 Mayıs 2022. https://www.semtrio.com/blog/sosyal-surdurulebilirlik-nedir-ve-hangi-kriterleri-kapsar.
• Steurer, R., Langer, M. E., Konrad, A. ve Martinuzzi, A. (2005). Corporations, Stakeholders and Sustainable Development I: A Theoretical Exploration of Business–Society Relations. Journal of Business Ethics, 61, 263-281.
• Taiwo, O. J. ve Owolabi, B. A. (2019). Environmental Sustainability and Corporate Performance: The Shareholders` Perception. International Journal of Scientific and Research Publications, 9(10), 482-496.
• Taştan, S. (2021). Kurumsal Sürdürülebilirlik. M. Kaplan (Ed.), Strateji: Yönetsel Bağlam Çerçevesinde Güncel Okumalar içinde, (ss.48-78). Eğitim Yayınevi.
• Temiz, H., Şeker, Y. ve Özdemir, F. S. (2022). Sürdürülebilirlik Raporlaması ve Bağımsız Güvence Kararlarının Belirleyicileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 17(3), 862-892.
• Tsalis, T. A., Malamateniou, K. E., Koulouriotis, D. ve Nikolaou, I. E. (2020). New Challenges For Corporate Sustainability Reporting: United Nations' 2030 Agenda For Sustainable Development and The Sustainable Development Goals. Corporate Social Responsibility Environmental Management, 27, 1617-1629.
• Tzeng, G. H. ve Huang, J. J. (2011). Multiple attribute decision making: Methods and applications. Chapman and Hall/CRC.
• Tuna, Ö. ve Besler, S. (2015). Kurumsal Sürdürülebilirlik Anlayışı ve Uygulamaları: Örnek Olay Çalışması. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 52, 173-199.
• Tutkavul, K. (2020). Kurumsal Sürdürülebilirlik Bağlamında Sürdürülebilirlik Raporları ve Sürdürülebilirlik Performansının Ölçümü: Arçelik AŞ’de Bir Uygulama. Mali Çözüm Dergisi, 30(158), 141-169.
• Türk Dil Kurumu, Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlüğü. Erişim: 08 Temmuz 2023, https://sozluk.gov.tr/
• Türk Hava Yolları. (2023), Kurumsal Yönetim-Sürdürülebilirlik. Erişim: 10 Ağustos 2023, https://investor.turkishairlines.com/tr
• Wang, T. C. ve Lee, H. D. (2009). Developing A Fuzzy TOPSIS Approach Based on Subjective Weights and Objective Weights. Expert Systems with Applications, 36(5), 8980-8985.
• Wijethilake, C. (2017). Proactive Sustainability Strategy and Corporate Sustainability Performance: The Mediating Effect of Sustainability Control Systems. Journal of Environmental Management, 196, 569-582.
• Yıldırım, M., Karakaya, Ö. ve Altan, İ. M. (2019). TOPSIS Yönteminde Maliyet ve Karlılık Oranlarının Kullanılmasıyla Finansal Performansın Ölçümü: Ana Metal Sanayi Sektöründen Bir Şirket Örneği. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 5(3), 170-181.
• Yıldız Kaya, P. ve Öztel, A. (2018). Kurumsal Sürdürülebilirlik Performansının Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Değerlendirilmesi: Otokar Örneği. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 2(2), 98-130.