TÜRKİYE'DE BÜTÇE AÇIĞININ CARİ AÇIK ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİ YENİDEN DÜŞÜNMEK: 1990'DAN 2023'E AMPİRİK KANITLAR

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 57, 1885 - 1909, 23.07.2025

Burak Doğangün , Yasin Karadeniz

https://doi.org/10.35408/comuybd.1661988

Öz

Bütçe açığının ekonomik büyüme, enflasyon ve cari açık gibi çeşitli makroekonomik göstergeler üzerindeki etkisi literatürde güncelliğini koruyan bir tartışmadır. Bu makroekonomik göstergelerden cari açık üzerinde bütçe açığının etkisi genelde Geleneksel (Keynesyen) ve Ricardocu Görüş çerçevesinde ele alınmaktadır. Geleneksel görüş bütçe açığındaki artışın cari açığı artırıcı etkisi olduğunu ileri sürerken, Ricardocu Görüş bütçe açığının cari açık üzerinde etkili olmadığını iddia eder. Bu tartışma bağlamında bu çalışma da Türkiye’de bütçe açığının cari işlemler açığı üzerindeki etkisini araştırmayı amaçlar. Bu amaçla çalışma, 1990-2023 dönemine ilişkin yıllık verileri ARDL Sınır Testi, Maki Eşbütünleşme Testi ve FMOLS Katsayı Tahmincisi yöntemleriyle analiz eder. Sonuçlar, bütçe açığındaki 1 birimlik bir artış karşısında cari açıkta 0.41birimlik bir azalmanın ortaya çıktığını göstermektedir. Bir başka ifadeyle çalışmanın bulguları bütçe açığının cari açığa neden olacağını ileri süren geleneksel görüş ile bütçe açığının cari açığı etkilemeyeceğini iddia eden Ricardocu yaklaşımı desteklememektedir. Ayrıca sonuçlar, literatürdeki ampirik çalışmaların ortaya koyduğu bulguları da büyük ölçüde desteklememektedir. Türkiye için 1990-2023 dönemi için elde edilen bu sonucun büyük ölçüde reel döviz kuru ve özel tasarruflar kanalıyla ortaya çıkmış olması muhtemeldir. Çünkü gerçekleştirilen ek analizler sonucunda, bütçe açığının ulusal parayı reel olarak değersizleştirdiği ve özel tasarrufları ise artırdığı görülmektedir. Bu ek analizin sonuçlarına göre, bütçe açığındaki 1 birimlik artışa karşılık reel döviz kurunda 0.10’luk; özel tasarruflarda ise yaklaşık 1.03’lük bir artış meydana gelmektedir. Bu ekonometrik sonuçlar özetle, bütçe açığının reel döviz kuru ve özel tasarruflar kanalıyla cari dengeyi iyileştirdiğini ortaya koymaktadır. Son olarak, Türkiye’de bütçe açığı, cari açık, özel tasarruf ve reel döviz kuru göstergelerinin çalışmanın kapsadığı dönemdeki seyrine bakıldığında da elde edilen ekonometrik bulgularla paralellik gösterdiğini söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Bütçe açığı , cari açık , reel döviz kuru , ARDL sınır testi , Maki eşbütünleşme testi

REVISITING THE EFFECT OF BUDGET DEFICIT ON THE CURRENT ACCOUNT DEFICIT IN TÜRKİYE: EMPIRICAL EVIDENCE FROM 1990 TO 2023

Öz

The effect of the budget deficit on various macroeconomic indicators, including economic growth, inflation, and the current account deficit, continues to be a subject of ongoing debate in the literature. Among these indicators, the relationship between the budget deficit and the current account deficit is typically analyzed within the frameworks of the Traditional (Keynesian) and Ricardian perspectives. The Traditional view suggests that an increase in the budget deficit leads to a widening of the current account deficit, whereas the Ricardian perspective argues that the budget deficit has no significant effect on the current account deficit. In this context, the present study aims to investigate the impact of the budget deficit on the current account deficit in Türkiye. To achieve this objective, annual data from 1990 to 2023 are analyzed using the ARDL Bounds Test, the Maki Cointegration Test, and the FMOLS Coefficient Estimator methods. The results reveal that a one-unit increase in the budget deficit corresponds to a 0.41-unit decrease in the current account deficit. In other words, the findings of this study do not support the Traditional view, which posits that a budget deficit leads to a widening current account deficit, nor do they align with the Ricardian perspective, which asserts that the budget deficit has no effect on the current account deficit. Moreover, the results largely contrast with those of previous empirical studies in the existing literature. It is likely that the results for Türkiye during the 1990–2023 period are primarily driven by the real exchange rate and private savings channels. Additional analyses suggest that the budget deficit induces a real depreciation of the national currency and an increase in private savings. Specifically, for every one-unit increase in the budget deficit, the real exchange rate rises by 0.10 units, while private savings increase by approximately 1.03 units. In conclusion, these econometric findings indicate that the budget deficit improves the current account balance through the real exchange rate and private savings channels. Finally, when examining the trends in the budget deficit, current account deficit, private savings, and real exchange rate indicators in Türkiye over the study period, the observed patterns appear to be consistent with the econometric findings.

Anahtar Kelimeler

Budget Deficit , Current Account Deficit , Real Exchange Rate , ARDL Bounds Test , Maki Cointegration Test

Kaynakça

• Akan, R. (2024). Türkiye’de İkiz Açık Hipotezinin Nedensellik Analizi. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 9(2), 148-157.
• Aksu, H. ve Başar, S. (2009). Türkiye için ikiz açıklar hipotezi'nin tahmini: Bir sınır testi yaklaşımı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(4), 1-14.
• Aloryito, G., Senadza, B. ve Nketiah-Amponsah, E. (2016) Testing the Twin Deficits Hypothesis: Effect of Fiscal Balance on Current Account Balance—A Panel Analysis of Sub-Saharan Africa. Modern Economy, 7, 945-954.
• Ay, A., Karaçor, Z., Mucuk, M. ve Erdoğan, S. (2004). Bütçe Açığı- Cari İşlemler Açığı Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği 1992-2003. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(12): 75-82.
• Aydın, B. ve Afsal, M. Ş. (2018). Türkiye’de İkiz Açık Hipotezi: Toda-Yamamoto Nedensellik Yaklaşımı / The Twin Deficit Hypothesis In Türkiye: Toda-Yamamoto Causality Approach. Uluslararası Ekonomi İşletme Ve Politika Dergisi, 2(2), 231-240.
• Barro, R. J. (1989). The Ricardian Approach to Budget Deficits. Journal of Economic Perspectives, 3(2), 37-54.
• Bilman, M. E. (2021), “Are Budget and Current Account Deficits Twins in Türkiye? Evidence From Residual-Based Fourier Cointegration and Fourier Causality Analyses”, Sosyoekonomi, 29(49): 199-215.
• Bolat, S., Belke, M. ve Aras, O. (2011). Türkiye’de ikiz açık hipotezinin geçerliliği: Sınır testi yaklaşımı. Maliye Dergisi, 161, 347-364.
• Çil, A. B. ve Dülger, F. (2017). İstikrarlılık ve Eşbütünleşme Testleri ile Satın Alma Gücü Paritesi Hipotezinin Türkiye Ekonomisi için Sınanması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (3), 998-1020.
• Erceg C.J., Guerrieri, L. and Gust, C. (2005) Expansionary Fiscal Shocks and the Current Account. International Finance Discussion Papers 825, Board of Governors of the Federal Reserve System, Washington DC.
• Erer, E. (2022). İkiz açık hipotezi Türkiye’de geçerliliği: Zamanla değişen nedensellik analizi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 1291-1326.
• Fleming, J. M. (1962). Domestic Financial Policies Under Fixed and Under Floating Exchange Rates. International Monetary Fund Staff Papers, 9(3), 369-379.
• Hacker, R. S., & Hatemi-J, A. (2006). Tests for causality between integrated variables using asymptotic and bootstrap distributions: theory and application. Applied Economics, 38(13), 1489–1500.
• İnançlı, S. ve Torusdağ, M. (2021). Cari açık - bütçe açığı ve faiz oranı ilişkisi bağlamında ikiz açık ve üçüz açık hipotezinin geçerliliği: 1990-2019 Dönemi Türkiye örneği. Sosyoekonomi, 29(50), 299-315.
• İpek, E. ve Kızılgöl, Ö. A. (2016). Türkiye Ekonomisinde Üçüz Açık. Ege Akademik Bakış, 16(3), 425-442.
• İyidoğan, P. V. ve Erkam, S. (2013). İkiz açıklar hipotezi: Türkiye için ampirik bir inceleme (1987-2005). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 39-48.
• Kâhiloğulları, A. ve Akça, İ. E. (2021). Cari Açık ve Bütçe Açığı İlişkisi: Türkiye Örneği. Gaziantep Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 137-151.
• Karaş, G. (2024). Bütçe Açığı ve Cari Açık Arasındaki İlişkinin Analizi: Türkiye Örneği (1975-2020), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 79, 276- 288.
• Kılavuz, E. ve Dumrul, Y. (2012). İkiz Açıklar Hipotezinin Geçerliliği: Teori ve Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 26(3-4), 239-258.
• Kim, S. and Roubini, N. (2008). Twin Deficit or Twin Divergence? Fiscal Policy, Current Account, and Real Exchange Rate in the U.S. Journal of International Economics, 74, 362-383.
• Lee, J. ve Strazicich, M. C. (2003). Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test with Two Structural Breaks. The Review of Economics and Statistics, 85(4): 1082–1089.
• MacKinnon, J. G. (1996). Numerical Distribution Functions for Unit Root and Cointegration Tests. Journal of Applied Econometrics, 11(6), 601–618.
• Maki, D. (2012). Tests for Cointegration Allowing for an Unknown Number of Breaks. Economic Modelling, 29(5), 2011-2015.
• Mangır, F. (2012). Türkiye İçin İkiz Açıklar Hipotezi Testi (1980-2011). Niğde Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 136-149.
• Mert, M. ve Çağlar, A. E. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi, Ankara, Detay Yayıncılık.
• Miller, S. M., ve Russek, F. S. (1989). Are The Twin Deficits Really Related? Contemporary Economic Policy, 7(4), 91–115.
• Mundell, R. A. (1963). Capital Mobility and Stabilization Policy under Fixed and Flexible Exchange Rates. The Canadian Journal of Economics and Political Science / Revue Canadienne d’Economique et de Science Politique, 29(4), 475–485.
• Özmen, M. ve Biçer, B. (2015). Türkiye için İkiz Açıkların Ekonometrik Analizi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2): 279-294.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., ve Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289–326.
• Phillips, P.C. (1995). Fully Modified Least Squares and Vector Autoregression. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 63(5), 1023-1078.
• Sever E. ve Demir M. (2007). Türkiye’de Bütçe Açığı ile Cari Açık Arasındaki İlişkilerin VAR Analizi ile İncelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1), 47-63.
• Şahin, D. (2015). İkiz açık hipotezinin geçerliliği: Türkiye örneği (1995-2013). Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(1), 49-59.
• Şen, S. (2024). Cari İşlemler Dengesi ve Maliye Politikası İlişkisi: Türkiye için Vektör Otoregresif Bir Analiz. Mali Çözüm 34(183): 791-814.
• Taş, S. ve Yılmaz, T. (2015). İkiz Açık Teoremi ve Türkiye Uygulaması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 73-94.
• Uysal, D. ve Topallı, N. (2014). İkiz Açık Hipotezi: Türkiye. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 10(1-2), 201-214.
• Ümit Ö. A. ve Yıldırım K. (2008). İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye Analizi, İktisat İşletme ve Finans, 23(267), ss.116-132.
• Üzümcü, A. ve Kanca, O. C. (2013). İkiz açık hipotezi: Türkiye üzerine bir uygulama (1980- 2012). İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 17-42.
• Yılmaz, H. ve Tütüncü, A. (2020), Türkiye’de Bütçe Açığı – Cari Açık İlişkisi: Zamanla Değişen Nedensellik Testi (1975-2017), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 15(1): 47-60.