CRIMEAN WAR (1853-1856) AND TURKISH STRAITS PASSAGE REGIME’S TRANSFORMATION AS AN INTERNATIONAL LAW NORM

Year 2024, Volume: 24 Issue: 49, 425 - 456, 31.12.2024

İsmail Köse

https://doi.org/10.18244/cttad.1488801

Abstract

Civilizations which ruled Turkish Stratis throughout historical span had numerous favors as well as they are strong and based on that feature the Straits also offered many strategical and militaristic benefits to the controlling powers. Nevertheless, when the powers controlling Turkish Straits got weak or became weaker than their enemies the Straits became auxiliary leverages easing enemy threats. Main center of the nineteenth century power struggle were Eastern Mediterranean and inevitably Turkish Straits. Crimean War was a natural consequence of the respective developments triggered by the 1841 dated London Straits Convention (LS Convention) another reason of the war were the grave disagreements regarding the passage regime of the Turkish Straits and status of the Black Sea. LS Convention which guaranteed Ancient Rule in the Turkish Straits with a multiparty consensus was a serious setback for Tsarist Russia who due a long-lasting foreign policy aimed to annex Turkish Straits if that was not possible establish a passage free regime for Russian Naval ships. All in all, Tsarist Russia never put aside its plans on Straits and Ottoman Empire, soon after London Convention Tsar Nicholas I, accelerated diplomatic initiatives for invading Turkish Straits and peaceful distribution of Ottoman legacy. In this paper, light will be shed on process after Crimean War in a redesigned balance of pawer status ratification of Turkish Straits passage regime as an international law norm and Tsarist Russia’s Straits policy during that period will be analyzed.

Keywords

Crimean War, Ancient Rule, London Straits Convention, International Law Norm, Passage Regime

KIRIM SAVAŞI (1853-1856) VE TÜRK BOĞAZLARI KAİDE-İ KADİM GEÇİŞ REJİMİNİN DEVLETLER HUKUKU NORMU OLARAK YERLEŞMESİ

Abstract

Türk Boğazları tarih boyunca, idaresinde bulundukları uygarlıklara güçlü oldukları süre içinde çok sayıda vazgeçilemez savunma kolaylığı, bu özelliğe bağlı çok sayıda askeri ve idari avantajlar sağlamışlardır. Buna karşın, Boğazlara sahip olan devletler güç kaybettiklerinde ya da düşmanlarından daha güçsüz hale geldiklerinde Boğazlar, düşman saldırı ve tehdidini kolaylaştıran bir yardımcı araca dönüşebilmişlerdir. On dokuzuncu yüzyıl güç mücadelesinin ana merkez üssü Doğu Akdeniz ve buna bağlı olarak Türk Boğazları’dır. Kırım Savaşı 1841 tarihli Londra Boğazlar Sözleşmesi’nin (LBS/Londra Sözleşmesi) tetiklediği olaylar zincirinin doğal bir sonucu olmakla birlikte Boğazlar geçiş rejimiyle Karadeniz’in statüsünün belirlenmesinde yaşanan anlaşmazlıkların da etkisiyle ortaya çıkmıştır. Türk Boğazları’nda Kaide-i Kadim geçiş rejimini çok taraflı bir uluslararası metinle garanti altına alan belge Londra Sözleşmesi uzun süredir Boğazlara sahip olmak, bu mümkün değilse savaş gemilerini serbestçe geçirmek isteyen Çarlık Rusyası için önemli bir geri adımdır. Buna karşın Osmanlı Devleti ve Boğazlar üzerindeki emellerden vazgeçilmemiş, LBS sonrasında Çar I. Nikola, Boğazlara sahiplik başta gelmek üzere Osmanlı mirasının paylaşılması için uzlaşı arayışlarına hız vermiştir. Bu çalışmada Türk Boğazları geçiş rejiminin Kırım Savaşı sonrasında yeniden şekillenen güç dengesinde bir uluslararası hukuk normu olarak kabul görmesi incelenerek, Çarlık Rusyası’nın söz konusu dönemdeki Boğazlar politikası analiz edilecektir.

Keywords

Kırım Savaşı, Kaide-i Kadim, Londra Boğazlar Sözleşmesi, Uluslararası Hukuk Normu, Geçiş Rejimi

Ethical Statement

Destekleyen kurum yoktur

Thanks

teşekkür yoktur

References

• BOA, A.}AMD. 66/36/1 (H) 29 Zilhicce 1233 [30/10/1818].
• BOA, A.}AMD. 77/65/1/1 (H) 29 Zilhicce 1273 [20/08/1857].
• BOA, A.}DVN.DVE. 15/34/1 (H) 29 Zilhicce 1270 [22/09/1854].
• BOA, HR.SFR.3/45; 11/1 (M) 08/06/1859.
• BOA, İ.DUİT.141/6 (H) 03 Şaban 1272 [09/04/1856].
• BOA, İ.HR.77/3785 (H) 14 Şaban 1267 [14/06/1851].
• BOA, İ.HR.88/4329/1 (H) 04 Şevval 1268 [22/07/1852].
• BOA. HR.SYS.0887/18 (M) 06/02/1852.
• FO, 404/09, Correspondence respecting Christian Privileges [in Turkey] 1851-1856, Momerandum of Repairs and Improvements to Batteries at the entrance of the Black Sea and the Bosphorus and Dardanelles, July 15, 1851. II. Resmi Yayınlar
• Conversation Between Tsar Nicholas I and Sir George Hamilton Seymour, The British Minister to Russia, 22 January - 21 February 1853.
• Russian (Nesseldrode) Memorandum to British Government Recommending Joint Policy Toward the Ottoman Empire, 3 December 1844. Charles and Barbara Jelavich, Russia in the East 1876-1880, Leiden E. J. Brill: Netherlands, 1959.
• Great Britain Parliamentary Papers, 1854. Vol. 71/5.
• Great Britain Parliamentary Papers, 1854. Vol. 71/6.
• Great Britain Parliamentary Papers, 1854. Vol. 72.
• New York Times, “Turkish Fleet Destroyed ”, 27 Decemb. 1853.
• Ahmet Lütfi Efendî, Vak’a-Nüvis Ahmed Lütfî Efendi Tarihi, C. IX, haz. Münir Aktepe, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Ed. Fakültesi Matbaası,1984.
• Badem, Candan, The Ottoman Crimean War, Brill, 2010.
• Baxter R. R. and Triska, Jan F., The Law of International Waterways, Massachusetts: Harward University Press: 1964.
• Demiray, Sami, “Kırım Savaşı ve Sonrası Osmanlı-Rusya İlişkileri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 71 (2021), 617-634.
• Duran, Alev, Köse, İsmail, “Lajos Kossuth ve Macar Mülteciler”, Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 6 (Bahar 2017), 291-314.
• Erim, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1953.
• Figes, Orlando, Kırım Son Haçlı Seferi, çev. Nurettin Elhüseyni, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012. Goryanof, Sergey, Rus Arşiv Belgelerine Göre Boğazlar ve Şark Meselesi, çev. Macar İskender ve Ali Reşad, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2006.
• Harold Temperley, “The Alleged Violations of the Straits Convention by Stratford de Redcliffe between June and September, 1853”, The English Historical Review, 49, 196 (October 1934), 658-660.
• Hassall, Arthur, The History of British Foreign Policy, Edinburg: William Blackwood and Sons,1912.
• Hatip, Salih Murad, Çanakkale Boğazı (Bahr-i Sefid Boğazı) Savunma Sistemleri 1770-1918, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi SBE: Ankara, 2013.
• Hayit, Baymirza, Türkistan Devletleri’nin Millî Mücadeleleri Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2004. James T. Shotwell, A Short History of the Question of Constantinople and Straits, New York: American Association for International Conciliation, 1922.
• Karasu, Cezmi, “Kırım Savaşı Sırasında Sonuçsuz Bir Barış Girişimi Olarak Viyana Kongresi (15 Mart-4 Haziran 1855)”, Celal Bayar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, ed. Muzaffer Tepekaya, 1,1, (1997), 116-130.
• Karasu, Cezmi, Kırım Savaşı Sırasında Osmanlı Diplomasisi (1853-1856), Ankara Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, 1998.
• Keleş, Erdoğan, “Kırım Savaşı’nda (1853-1856) Karadeniz ve Boğazlar Meselesi (1853-1856)”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 23, 23, ( 2008), 149-194.
• Keleş, Erdoğan, “Rusların Kırım Savaşı Öncesinde İstanbul ve Boğazları İşgal Planları ve Alınan Güvenlik Önlemleri”, Geçmişten Günümüze Türkiye’de Sahil Güvenlik, (ed. İsmail H. Demircioğlu vd.), Pegem Akademi, Ankara, 2020, 207-280.
• Köse, İsmail, “I. Dünya Savaşı’nın ilk Gizli Anlaşması: İstanbul ve Boğazlar’ın Rus Çarlığı’na Bırakılması (Mart-Nisan 1915)”, Bilig, 89 (Bahar 2019), 1-27.
• Köse, İsmail, Tarihi Akışın Değiştiği Suyolu Türk Boğazları, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2022. Kucherov, Samuel, “The Problem of Constantinople and the Straits”, The Russian Review, 8, 3, (Temmuz 1949), 205-220.
• Kurat, Akdes, Nimet, Rusya Tarihi, Başlangıçtan 1917’ye Kadar, 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1987. Lane Pole, Stanley, Lord Stratford Canning’in Türkiye Anıları, çev. Can Yücel, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Mosse, W. E., “The Triple Traty of 15 April 1856”, The English Historical Review, 67, 263 (April 1952), 204-207.
• Oreşkova, S. F., “Rusya ve Osmanlı İmparatorluğu Arasındaki Savaşlar: Sebepleri ve Kimi Tarihi Sonuçları”, Dünden Bugüne Türkiye ve Rusya, (der. Gülten Kazgan ve Natalya Ulçenko), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayını, 2003, 17-32
• Özcan, Besim, “Bir Baskının Anatomisi: Sinop Faci‘ası”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 1, 2, (2007), 7-18.
• Puryear, Vernon J., “New Light on the Origins of the Crimean War”, The Journal of Modern History, 3, 2, (Haziran 1931), 219-234.
• Seton, M. V., Williams, Britain and The Arab States, London: Luzac & Company Ltd.,1948.
• Southgate, George W., European History 189-1960, London: J. M. Dent and Sons Ltd., 1964.
• Şener, Bülent, “Türk Boğazları’nın Geçiş Rejiminin Tarihi Gelişimi ve Hukuki Statüsü”, Tarih Okulu Dergisi, 7, 17, (Mart 2014), 467-493.
• Şirokorad, A. B., Rusların Gözünden 240 Yıl Kıran Kırana Osmanlı-Rus Savaşları, Kırım-Balkanlar-93 Harbi ve Sarıkamış, İstanbul: Selenge Yayınları, 2009.
• Temperley, Harold, “The Treaty of Paris of 1856 and its Execution”, The Journal of Modern History, 4, 4 (December 1932), 523-543.
• Tukin, Cemal, Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Boğazlar Meselesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1947.
• Wood, Hugh McKinnon, “The Treaty of Paris and Turkey’s Status in International Law”, The American Jouranl of International Law, 37, 2, (April 1943), 262-274.