İSMAİL CEM’İN DÜŞÜNCE DÜNYASINDA MUHTIRADAN DARBEYE TÜRK SİYASETİNİN ANATOMİSİ

Year 2024, Volume: 24 Issue: 49, 933 - 955, 31.12.2024

Yaşar Özkandaş

https://doi.org/10.18244/cttad.1489133

Abstract

1940 doğumlu olan İsmail Cem 1959’da İstanbul Robert Koleji’nden ve 1963’te Lozan Üniver-sitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olmuştur. 1981’de Paris Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde siyaset sos-yolojisi dalında Lisans Üstü eğitimi yapmıştır. Batılı okulların entelektüel ortamında şekillenen bir eği-tim hayatına rağmen Türkiye ile ilgisini hiçbir zaman kesmemiştir. Gündelik siyasetin belirgin bir bi-çimde içinde olmuştur. Aynı zamanda Türkiye tarihi üzerine de odaklanmıştır. 1970’lı yıllarda kaleme almış olduğu metinlerde Türkiye’nin tek parti Türkiye’si olmaktan çıktığını vurgulamıştır. Üretim biçi-minde meydana gelen değişimle birlikte toplumsal yapının ilerici bir nitelik kazanarak sosyal demokrat bir iktidarın yolunu açacağını savunmuştur. CHP iktidarını solun güçlü bir toplumsal taban oluşturma-sının somut bir tezahürü olarak görmüştür. Fakat Ecevit’in sosyal demokrat bir modeli uygulamada başarısız olması nedeniyle demokratik rejimin askeri bir darbeyle kesilme ihtimalinin her geçen gün arttığını savunmuştur.

Keywords

Adalet Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi,, Milliyetçi Cephe Hükümetleri, Sosyal Demokrasi, Toplumsal Muhalefet

THE ANATOMY OF TURKISH POLITICS FROM MEMORANDUM TO COUP IN İSMAİL CEM’S WORLD OF THOUGHT

Abstract

Born in the year of 1940, İsmail Cem graduated from Robert College in Istanbul in 1959 and then, from the Faculty of Law at Lausanne University in 1963. In 1981, he completed his postgraduate studies in the Department of Political Sociology at the Faculty of the Paris Institute of Political Studies (Sciences Po). In spite of an educational life shaped by the intellectual environment of Western scho-ols, he never lost interest in the Republic of Türkiye. He has been prominently involved in everyday politics. He also focussed on the history of Türkiye. In his texts written in the 1970s, he emphasised that Türkiye had ceased to be a one-political-party-ruled-nation. He argued that a change in the mode of production would give the social structure a progressive character and pave the way for a social de-mocratic government. He considered the CHP (Republican People's Party) Government as a solid mani-festation of the formation of a strong social base for the leftist movement. Nevertheless, he argued that because of Ecevit's failure to implement a social democratic model, the possibility of the democratic regime being interrupted by a military coup was increasing day by day.

Keywords

Justice Party, Republican People's Party, Nationalist Front Governments, Social Democracy, Public Opposition

References

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980. İstanbul: Hil Yayınları, 2010.
• Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2009.
• Ahmad, Feroz, “Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Siyasal Gelişmeleri” Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 7:1991-1996. İstanbul: İletişim Yayınları, 1987.
• Arcayürek, Cüneyt, Çankaya’ya Giden Yol 1971-1973, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1985.
• Atılgan, Gökhan, “Sanayi Kapitalizminin Şafağında”, Osmanlıdan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat, Editör Gökhan Atılgan, Cenk Saraçoğlu, Ateş Uslu, 521-663. İstanbul: Yordam Yayınları, 2019.
• Ali Aybar, Mehmet, Bağımsızlık, Demokrasi, Sosyalizm. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1968.
• Batur, Muhsin, Anılar ve Görüşler Üç Dönemin Perde Arkası. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1985.
• Belge, Murat, “Sol ”, Geçiş Sürecinde Türkiye, Editör İrvin C. Schick, E. Ahmet Tonak. İstanbul: Belge Yayınları, 2006, 159-189
• Bila, Hikmet, Ali Topuz Anlatıyor, Düzeni Değiştirmek ( 1972-1980).İstanbul: Doğan Kitap, 2011.
• Cem, İsmail, Siyaset Yazıları 1975-1980 Türkiyesi. İstanbul: Cem Yayınevi, 1980.
• Cem, İsmail, TRT’de 500 Gün. İstanbul: Cem Yayınevi, 1976.
• Cem, İsmail, Tarih Açısından 12 Mart. İstanbul: Cem Yayınevi, 1993.
• Cem, İsmail, Türkiye Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2011.
• Cem, İsmail, “ Tarihi Gelişmeler”. Milliyet, 31 Aralık 1970.
• Cem, İsmail, “Kitle Taleplerini Kim Karşılayacak”. Milliyet 30 Ağustos 1970.
• Cem, İsmail, “Akdeniz’de Faşizmin Ayak Sesleri”. Milliyet 30 Ağustos 1970.
• Cem, İsmail, “Demirel ve Ecevit”. Milliyet 23 Mart 1971.
• Cem, İsmail, “CHP ve 1970 Kurultayı”. Milliyet, 3 Temmuz 1970.
• Cem, İsmail, “Anayasa Çıkmazı”. Milliyet, 20 Temmuz 1971.
• Cem, İsmail, “Tarih ve Tekerrür ”. Milliyet, 20 Kasım 1971.
• Cem, İsmail ,“Solsuz Siyaset ” . Milliyet, 28 Eylül 1971.
• Cem, İsmail, “Sebep ve Sonuç ”. Milliyet, 8 Aralık 1971.
• Cem, İsmail, “Hükümet ve Protokol ”. Milliyet, 29 Ocak 1974.
• Cem, İsmail, “Kimin Hükümeti ”. Milliyet, 5 Şubat 1974.
• Cem İsmail, “ Tarih Açısından Demirel’in Çıkmazı”. Politika, 14 Ekim 1977.
• Cem İsmail, “ Demirel İstifa Zorunda mı Kalacak ”. Politika, 2 Aralık 1977
• Cem İsmail, “ Ecevit’in Önündeki Gordion Düğümü ”. Politika, 14 Ocak 1978.
• Cem, İsmail, “Sosyal Demokrasinin Türkiye Deneyi ”. Milliyet, 6 Şubat 1979.
• Cem, İsmail, “Sosyal Demokrasinin Türkiye Deneyi ”. Milliyet, 3 Şubat 1979.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze, Ankara: İmge Kitabevi, 2013.
• Çavdar, Tevfik, “Adalet Partisi” Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 8:2089-2104. İstanbul: İletişim Yayınları, 1987.
• Demirel, Tanel, 12 Mart ve 12 Eylül’ün Anatomisi. İstanbul: Liberte Yayınları, 2023.
• Dündar, Can, Ben Böyle Veda Etmeliyim İsmail Cem Anlatıyor. İstanbul: Can Yayınları, 2015.
• Ecevit, Bülent, Atatürk ve Devrimcilik. İstanbul: Tekin Yayınevi, 1973.
• Erim, Nihat, 12 Mart Anıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2018.
• Gencer, Sedat, “Az Gelişmişlik, Geri Kalmışlık ve Kalkınma: İsmail Cem Örneğinde 1960’lı Yıllarda Solun Tarih Kurgusu”, İnsan ve Toplum 3, 6 ( 2013): 155-191.
• Gevgilili, Ali, Türkiye’de 1971 Rejimi. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1973.
• Kayalı, Kurtuluş, Ordu ve Siyaset 27 Mayıs -12 Mart. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Kongar, Emre, 21. Yüzyılda Türkiye 2000 Yıllarda Türkiye’nin Toplumsal Yapısı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2016.
• Ozan, Ebru Deniz, “İki Darbe Arasında Kriz Sarmalı”, Osmanlıdan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat. Editör, Gökhan Atılgan, Cenk Saraçoğlu, Ateş Uslu, 663-753. İstanbul: Yordam Yayınları, 2019.
• Özdemir, Hikmet, “Siyasal Tarih (1960-1980)” Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980. Yayın Yön. Sina Akşin, 227-286, İstanbul: Cem Yayınları. 2008.
• Tunçay, Mete. “Siyasal Gelişmenin Evreleri” Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 7: 1967-1990. İstanbul: İletişim Yayınları, 1987.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye (27 Mayıs 1960- 12 Eylül 1980), Ankara: Bilgi Yayınevi,2019.
• Toker, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları İsmet Paşa’nın Son Yılları 1965-1973, An-kara: Bilgi Yayınevi, 1993.
• Uyar, Hakkı, İki Darbe Arasında CHP 1960-1971, İstanbul: Doğan Kitap, 2017.
• Yücekök, Ahmet Naki, “Siyasi Plandaki Gelişmeler”, Türkiye’nin Yapısal Analizi, Ankara: Demokratik Sol Düşünce Formu, 1971.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.