TÜRKİYE'DE AZINLIK BASINI VE SORUNLARI

Year 2025, Volume: 25 Issue: 50, 571 - 606, 31.07.2025

Simge Süllü Durul

Abstract

Bu çalışma, Osmanlı'dan günümüze uzanan süreçte azınlık basının durumunu göz önünde bulundurarak halen yayın hayatına devam eden gazeteleri incelemeyi ve yaşadıkları sorunları tespit etmeyi amaçlamaktadır. Literatürde azınlık basını üzerine yapılan çalışmalar hayli sınırlıdır; ilaveten günümüzde halen yayın hayatına devam eden basın kuruluşlarının aktarıldığı ve sorunlarının tespit edildiği çalışmaların eksikliği gözlemlenmiştir. Bu makalenin hem azınlık basınını tarihsel süreçte ele almasıyla; hem de bu süreci etkileyen toplumsal olaylarla bağdaştırmasıyla, alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışmada Osmanlı'da azınlık basınının durumu, ardından Cumhuriyet döneminde azınlıkları etkileyen olayların azınlık basınına etkileri ele alınarak, günümüzde yayın hayatını devam ettiren azınlık gazeteleri incelenmiş ve bunların yaşadıkları sorunlar belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın verileri, günümüzde yayın hayatına devam eden azınlık gazetelerinin yetkilileri ile yapılan yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler aracılığıyla sağlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nde, azınlık kavramı ülkede yaşayan gayrimüslimler olarak belirlendiği için bu çalışma gayrimüslim azınlık basını ile sınırlandırılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre Türkiye’de yayın hayatına devam eden beş azınlık gazetesi mevcuttur. Rum basını Apoyevmatini, Yahudi basını Şalom, Ermeni basını ise Jamanak, Nor Marmara ve Agos tarafından temsil edilmektedir. Bu gazetelerin karşılaştıkları sorunlar ise nüfus ve dil bilenlerin sayısındaki azalmadan kaynaklanan tiraj düşüşü; tiraj ve ülkenin içinde bulunduğu duruma bağlı ekonomik sıkıntılar ve bu iki sorunu doğrudan etkileyen azınlık olma hali şeklinde sıralanabilir.

Keywords

Azınlık basını , azınlık medyası , Ermeni basını , Yahudi basını , Rum basını

MINORITY PRESS AND ITS PROBLEMS IN TURKEY

Abstract

The current study aims to examine newspapers that continue their publication today by considering the situation of minority press from the Ottoman Empire to the present day and identifying the problems they experience. While it is observed that there is limited research on minority press in literature, there is also a lack of studies that convey the current publishing institutions and attempt to identify the issues they face. Therefore, it is thought that the present study will contribute to the field both by addressing minority press in its historical context and by associating this process with societal events that affect it. In this context, firstly, the situation of minority press in the Ottoman Empire is discussed, followed by the effects of events affecting minorities in the Republican period on minority press. Subsequently, minority newspapers that continue their publication today are examined, and their problems are identified. In this regard, semi-structured in-depth interviews are conducted with officials of minority newspapers. In the Republic of Turkey, the concept of minority was defined as non-Muslims living in the country; therefore, this study is limited to the non-Muslim minority press. According to the findings of the research, there are five minority newspapers continuing their publication in Turkey. The Greek press is represented by Apoyevmatini, the Jewish press by Şalom, and the Armenian press by Jamanak, Nor Marmara, and Agos. The problems faced by these newspapers can be listed as a decrease in circulation due to a decline in the number of population and speakers of the respective languages, economic difficulties linked to circulation and the country's situation, and the status of being a minority, which directly affects these two problems.

Keywords

Minority press , minority media , Armenian press , Jewish press , Greek press

References

• Akar, Rıdvan ve Demir, Hülya, İstanbul’un Son Sürgünleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 1992.
• Aktoprak, Elçin, Bir Kurucu Öteki Olarak: Türkiye’de Gayrimüslimler.Ankara: Ankara Üniversitesi İnsan Hakları Merkezi, 2010.
• Alemdar, Korkmaz, İstanbul (1875-1964). Ankara: AİTİA, 1978.
• Benbanaste, Nesim, Örneklerle Türk Musevi Basının Tarihçesi. İstanbul: Sümbül Basımevi, 1988.
• Çakır, Hamza, Osmanlı’da Basın-İktidar İlişkileri (Azınlık Basını, Türkçe Basın ve Dış Basın). Ankara: Siyasal Kitapevi, 2002.
• Çakırbaş, Ali, TBMM’de Gayrimüslim Milletvekilleri (1923-1964). İstanbul: Hiperyayın, 2020.
• Güçlü, İdris, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri Teknik – Yaklaşım – Uygulama. Ankara: Nobel, 2019.
• Güler, Ahmet, Halıcıoğlu, Mustafa Bülent ve Taşğın, Serkan, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma. Ankara: Seçkin, 2015.
• Güven, Dilek, Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları ve Stratejileri Bağlamında 6-7 Eylül Olayları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2005.
• Koloğlu, Orhan, Osmanlı Dönemi Basınının İçeriği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, 2010.
• Schutt, Russell K., Investigating the Social World: The Process and Practice of Research, 5. bs. Thousand Oaks, CA: Sage, 2006.
• Topuz, Hıfzı, 100 Soruda Başlangıçtan Bugüne Türk Basın Tarihi: Davalar, Hapisler, Saldırılar, Faili Meçhul Cinayetler ve Holdingler. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1996.
• Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. 3. bs. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2011.
• Arslan, Ali, “Türkiye’de Rum Basını.” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları3, (2003): 49-113.
• Avşin Güneş, Gülcan, “Osmanlı Devleti’nin Gayrimüslimlere Bakışı ve Klasik Dönem Millet Sistemi.” Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi I, 2 (2015): 1-30.
• Bingöl, Bülent, “Türk Basınında 10 Haziran 1930 Türk-Yunan İtilafnamesi.” Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 10, 2 (2023): 260-275.
• Koloğlu, Orhan, “Fransızca Basın.” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 337. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 1994.
• Özsüer, Esra, “Türkiye’de Çok Partili Hayat Geçiş Sürecinde Rum Gazetesi Apoyevmatini.” Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20 (2011): 161-185.
• Sart, Gamze. “Fenomenoloji ve Yorumlayıcı Fenomenolojik Analiz.” Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları. Editör Fatma Nevra Seggi ve Yasemin Bayyurt, 74-85. Ankara: Anı Yayıncılık, 2021.
• Tokan Şenol, Feryade, “Bir azınlık toplumunda bağlılık aracı olarak Apoyevmatini Gazetesi.” Marmara İletişim Dergisi, 21 (2014): 95-110.
• Tunç, Hasan, “Uluslararası Sözleşmelerde Azınlık Hakları Sorunu ve Türkiye.” Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8, 2 (2004): 1-58.
• Turgut, Abdurrahman, “Osmanlı Devleti’nde Millet Anlayışının Dönüşümü.” Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8, 2 (2024): 147-170.
• Duman, Kenan Evren. “Türkiye’de azınlık basını ve sorunları.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2006.
• Erarslan, Hülya. “Agos (1996-2005) Türkiye’de Yayınlanan Türkçe – Ermenice Gazete Üzerine İnceleme.” Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007.
• Eruş, Alper. “Türkiye’de azınlık gazeteleri: Apoyevmatini-AgosŞalom.” Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, 2003.
• Koç Gabrielsen, Yasemin. “Agos ve Ermeni kimliği: Türkiye’de Ermeni kimliğinin yeniden yapılandırılması üzerine bir araştırma.” Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2015.
• Mesutoğlu, Neşe. “Türkiye’de günümüz azınlık basını.” Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi, 2005.
• Özer, Kamil. “Türkiye’de Gayrimüslim azınlık basını.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1995.
• Özsüer Demirhan, Esra. “1950-1954 yılları arası Apoyevmatini Gazetesi’nin analizi.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2008.
• Pinhas Meşulam, Rakel. “Azınlık gazetesi ve editöryel karikatür: Türk Yahudi toplumunu Şalom gazetesi üzerinden okumak.” Doktora Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2023.
• Taschounidou, Eleni. “Azınlık basını: İstanbul’daki Rum-Ortodoks azınlığın basın incelemesi ve Türk-Yunan ilişkileri.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2009.
• Tokan, Feryade. “İstanbul’daki azınlık gazetelerinin yerel gazeteciliğin gelişimine katkıları.” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2005.
• Yuna, Selim. “1947-2010 döneminde Şalom’un Holokost anlatısı.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2019.