Research Article
BibTex RIS Cite

REFLEX AGAINST THE EPIDEMIC: CHOLERA EPIDEMIC IN MILITARY UNITS IN İZMİR, PRECAUTIONS AND EFFECTS (1913)

Year 2025, Volume: 25 Issue: 50, 99 - 130, 31.07.2025
https://doi.org/10.18244/cttad.1631873

Abstract

Cholera is an indigenous disease of the Indian geography. Cholera, which was seen almost exclusively in India without travelling outside the Asian continent until 1817, had 6 major pandemics in the 19th century. This disease, which was first seen in the Ottoman lands in 1822, was first seen in Izmir in 1831. Izmir, located on an international trade route, has faced many epidemics throughout history. After 1831, many people lost their lives, especially due to cholera epidemics.The Ottoman Empire spent the summer months of 1913 with the military and diplomatic intensity brought about by the Second Balkan War. Balkan War II, which started when Bulgaria attacked the Serbian and Greek armies, was closely followed by the Ottoman Empire and Edirne, Kırklareli and Pınarhisar, which had been lost in Balkan War I, were recaptured. Archival documents show that military vigilance continued during the armistice and treaty process that started shortly after the recapture of Edirne. The aim of our study is to reveal the reflexes shown by the Izmir Military Hospital and the military authorities against the cholera epidemic that started first in the city and then among the soldiers in the summer of 1913 and the measures taken in the military units. Within this framework, the consequences of the outbreak and its effects on the military dispatches to Istanbul, Thrace and Yemen were also mentioned. The main sources of our study are the documents of the Military History Archive of the Ministry of National Defence and the Ottoman Archives. In addition, research works related to our subject were also utilised.

Project Number

--

References

  • “Selanik’ten gelen yolcularda kolera görüldüğü tathirat ve karantina gibi tedabir-i sıhhiyenin alınması”, BOA, Dahiliye İdare (DH.İD.), 165/21, H. 03.09.1331.
  • “İzmir ve İstanbul’da zuhur eden kolera hastalığının Selanik’ten gelen muhacirine de sirayet ettiği, muhacirin hakkında müttehiz tedabir”, BOA, Dahiliye İdare (DH. İD.), 165/23, H. 08.09.1331.
  • “Tabip Kaymakam Ömer Vasfi Bey ile Binbaşı Kazım Bey’in icra-yı tekaüdü”, BOA, Babıâli Evrak Odası (BEO). 4719/353874, H. 07.01.1341.
  • “Ceza, ihraç, askerlikten tard; Ömer Vasfi Bey (İzmir Hastanesi Tabip Kaymakamı); Kazım Bey Binbaşı (İzmir Hastanesi Sertabibi), Erkan Divan-ı Harbi”, BOA, İrade Dosya Usulü (İ. DUİT.), 178/12, H. 06.01.1341.
  • “İzmir ve civarında ortaya çıkan kolera hastalığı sebebiyle askerî birlikler ve hastaneler tarafından alınacak sağlık tedbirleri”, Cumhurbaşkanı Devlet Arşivleri Başkanlığı Millî Savunma Bakanlığı Askerî Tarih Arşivi (ATASE), 110.9.1.7/307.20.6, 27.09.1913
  • “İzmir’de kolera hastalığının artması nedeniyle askerî birliklerin Bandırma yoluyla oradan sevkinin münasip olamayacağı, mecbur kalınırsa deniz yoluyla sevklerinin mümkün olması halinde Klazomen Tahaffuzhanesinde karantina müddetlerini tamamlayıp muayene olduktan sonra mensup oldukları kolorduya sevklerinin uygun görüldüğü; birliklerden İzmir dışında bulaşıcı hastalık bulunmayanların şimendiferle Bandırma’ya sevk edilmesinin istendiği, İzmir ve civarında bulunup İstanbul’a gelecek olan taburlarla ilgili alınacak sıhhi tedbirlerin bildirildiği”, ATASE, 110-9-1-7/261.298.6, 07.10.1913.
  • “İzmir’de kolera çıktığı, depo eratının tecrit edilmesi, yedek ilaçların Edirne Hastanesine gönderilmesi”, ATASE, 110-9-1-7/92.81.30, 04.08.1913.
  • “İzmir’de zuhur eden kolera için tedbir alınmasının Harbiye Nezaretine bildirilmesi gerektiği”, ATASE, 110-9-1-7/146.107.47, 02.08.1913.
  • “Mahmut Şevket Paşa Vapuru ile iki taburun hareket ettiği, 16. Alayın 1. Taburunun Beykoz vapuruna tahmili ile 126. Alay 1. Taburunda kolera görülmesi üzerine tedbir alınması”, ATASE, 110-9-1-7/246.232.10,17.08.1913.
  • “İzmir’den gönderilen üç nizamiye taburunun Dersaadet’e vardığı ancak diğer birinin kolera sebebiyle karantinaya alındığı”, ATASE, 110-9-1-7/246-232-11, 19.08.1913.
  • “İzmir’deki 15. Schneider Cebel Taburu 1. Bölüğünün Kırkkilise civarındaki 2. Kolorduya gönderilmesi ve kolera nedeniyle tecridi”, ATASE, 110-9-1-7/150.120.20, 29.08.1913.
  • “Er ikmaline ve İzmir’de çıkan kolera hastalığına karşı korunma çarelerine ve Yunanistan’da esir olan Binbaşı Mehmet Tahir ve Binbaşı Hüseyin Lütfü Efendilerin İzmir’e celbine dair telgraflar”, ATASE, 110-9-1-7/94.86.19, 11.10.1913.II.
  • Ayar, Mesut, Osmanlı Devleti’nde Kolera, İstanbul Örneği (1892-1895), İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2007.
  • Balkan Harbi Kronolojisi, Ankara: Genel Kurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 1999.
  • Beyru, Rauf, 19. Yüzyılda İzmir’de Sağlık Sorunları ve Yaşam, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, 2005.
  • Birinci Dünya Savaşı’na Katılan Alay ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri, C. II, Yay. Haz.: Hülya Toker-Nurcan Aslan, Ankara: Genel Kurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 2009.
  • Halaçoğlu, Ahmet, Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022.
  • Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, İkinci Meşrutiyet ve I. Dünya Savaşı (1908-1918), cilt 9, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
  • Karayaman, Mehmet, 20. Yüzyılın İlk Yarısında İzmir’de Sağlık, İzmir: İzmir Büyük Şehir Belediyesi Kültür Yayını, 2008.
  • Macar, Oya Dağlar, Balkan Savaşlarında Salgın Hastalıklar ve Sağlık Hizmetleri, İstanbul: Libra Kitap, ty.
  • Osmanlıca Tıp Terimleri Sözlüğü, Haz.: Ekrem Kadri Unat-Ekmeleddin İhsanoğlu-Suat Vural, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2004.
  • Özbay, Kemal, Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri, C. III, II. Kitap Hastaneler, İstanbul: Yörük Basımevi, 1981.
  • Özdemir, Hikmet Özdemir, Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022.
  • Sertoğlu, Midhat, Mufassal Osmanlı Tarihi, Resimli-Haritalı, cilt 6, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2021.
  • Alp, İlker, “Balkan Savaşları’nda Türk ve İslam Dünyasından Gelen Yardımlar”, Balkan Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 7, 2 (Aralık 2018): 273-309. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/609939
  • Altıntaş, Ayten, “İzmir’de 1829 Yılında Hizmete Giren Askerî Hastane”, Tıp Tarihi Araştırmaları 13, (İstanbul: Yüce Yayım, 2005), 11-16.
  • Ayışığı, Metin, “Balkan Savaşları Sırasında Kolera ile Mücadele”, Türk Dünyası Araştırmaları 126, 248 (Eylül-Ekim 2020): 49-64. https://dergipark.org. tr/tr/ download/article-file/1268155
  • Başaran, Cem Hakan-Demirsoy, Nilüfer Poyraz, “Operatör Doktor Ömer Vasfi Aybar ve Ankara’da Yayımladığı Türk Hekimi Dergisi”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları 21, 1 (2020): 71-100. https://cdn.istanbul. edu.tr/file/ JTA6CLJ 8T5/7A 4A6EB 69A104 D31806851 248ED9174A126

SALGINA KARŞI REFLEKS:İZMİR’DEKİ ASKERÎ BİRLİKLERDE KOLERA SALGINI, TEDBİRLER VE ETKİLERİ (1913)

Year 2025, Volume: 25 Issue: 50, 99 - 130, 31.07.2025
https://doi.org/10.18244/cttad.1631873

Abstract

Kolera, Hindistan coğrafyasının yerli hastalığıdır. 1817’ye kadar Asya kıtasının dışına çıkmadan neredeyse sadece Hindistan’da görülen kolera, 19. yüzyılda 6 büyük pandemiye neden olmuştur. Osmanlı topraklarında ilk defa 1822’de görülen bu hastalık İzmir’de ise ilk defa 1831’de görülmüştür. Uluslararası bir ticaret yolu üzerinde bulunan İzmir tarih boyunca birçok salgın hastalıkla karşılaşmıştır. 1831 sonrasında özellikle kolera salgınları nedeniyle birçok insan hayatını kaybetmiştir. Osmanlı Devleti, 1913 yılının yaz aylarını II. Balkan Savaşı’nın getirdiği askerî ve diplomatik yoğunlukla geçirmiştir. Bulgaristan’ın, Sırp ve Yunan ordularına saldırmasıyla başlayan II. Balkan Savaşı, Osmanlı Devleti tarafından yakından takip edilmiş ve yapılan ileri harekatla I. Balkan Savaşı’nda kaybedilen Edirne, Kırklareli ve Pınarhisar geri alınmıştır. Arşiv belgeleri Edirne’nin geri alınmasından kısa süre sonra başlayan ateşkes ve antlaşma sürecinde askerî teyakkuz durumunun devam ettiğini göstermektedir. Çalışmamızın amacı 1913 yazında önce şehirde başlayan daha sonra ise askerler arasında görülen kolera salgınına karşı İzmir Askerî Hastanesi ve askerî makamlarca gösterilen refleksi ve askerî birliklerde alınan tedbirleri ortaya koymaktır. Bu çerçevede salgının sonuçlarına, teyakkuz durumundaki İstanbul ve Trakya ile Yemen’e yapılan asker sevkiyatına etkilerine de değinilmiştir. Çalışmamızın temel kaynağı Millî Savunma Bakanlığı Askerî Tarih Arşivi ile Osmanlı Arşivi belgeleridir. Bununla birlikte konumuza ilişkin araştırma eserlerinden de yararlanılmıştır.

Ethical Statement

--

Supporting Institution

---

Project Number

--

Thanks

--

References

  • “Selanik’ten gelen yolcularda kolera görüldüğü tathirat ve karantina gibi tedabir-i sıhhiyenin alınması”, BOA, Dahiliye İdare (DH.İD.), 165/21, H. 03.09.1331.
  • “İzmir ve İstanbul’da zuhur eden kolera hastalığının Selanik’ten gelen muhacirine de sirayet ettiği, muhacirin hakkında müttehiz tedabir”, BOA, Dahiliye İdare (DH. İD.), 165/23, H. 08.09.1331.
  • “Tabip Kaymakam Ömer Vasfi Bey ile Binbaşı Kazım Bey’in icra-yı tekaüdü”, BOA, Babıâli Evrak Odası (BEO). 4719/353874, H. 07.01.1341.
  • “Ceza, ihraç, askerlikten tard; Ömer Vasfi Bey (İzmir Hastanesi Tabip Kaymakamı); Kazım Bey Binbaşı (İzmir Hastanesi Sertabibi), Erkan Divan-ı Harbi”, BOA, İrade Dosya Usulü (İ. DUİT.), 178/12, H. 06.01.1341.
  • “İzmir ve civarında ortaya çıkan kolera hastalığı sebebiyle askerî birlikler ve hastaneler tarafından alınacak sağlık tedbirleri”, Cumhurbaşkanı Devlet Arşivleri Başkanlığı Millî Savunma Bakanlığı Askerî Tarih Arşivi (ATASE), 110.9.1.7/307.20.6, 27.09.1913
  • “İzmir’de kolera hastalığının artması nedeniyle askerî birliklerin Bandırma yoluyla oradan sevkinin münasip olamayacağı, mecbur kalınırsa deniz yoluyla sevklerinin mümkün olması halinde Klazomen Tahaffuzhanesinde karantina müddetlerini tamamlayıp muayene olduktan sonra mensup oldukları kolorduya sevklerinin uygun görüldüğü; birliklerden İzmir dışında bulaşıcı hastalık bulunmayanların şimendiferle Bandırma’ya sevk edilmesinin istendiği, İzmir ve civarında bulunup İstanbul’a gelecek olan taburlarla ilgili alınacak sıhhi tedbirlerin bildirildiği”, ATASE, 110-9-1-7/261.298.6, 07.10.1913.
  • “İzmir’de kolera çıktığı, depo eratının tecrit edilmesi, yedek ilaçların Edirne Hastanesine gönderilmesi”, ATASE, 110-9-1-7/92.81.30, 04.08.1913.
  • “İzmir’de zuhur eden kolera için tedbir alınmasının Harbiye Nezaretine bildirilmesi gerektiği”, ATASE, 110-9-1-7/146.107.47, 02.08.1913.
  • “Mahmut Şevket Paşa Vapuru ile iki taburun hareket ettiği, 16. Alayın 1. Taburunun Beykoz vapuruna tahmili ile 126. Alay 1. Taburunda kolera görülmesi üzerine tedbir alınması”, ATASE, 110-9-1-7/246.232.10,17.08.1913.
  • “İzmir’den gönderilen üç nizamiye taburunun Dersaadet’e vardığı ancak diğer birinin kolera sebebiyle karantinaya alındığı”, ATASE, 110-9-1-7/246-232-11, 19.08.1913.
  • “İzmir’deki 15. Schneider Cebel Taburu 1. Bölüğünün Kırkkilise civarındaki 2. Kolorduya gönderilmesi ve kolera nedeniyle tecridi”, ATASE, 110-9-1-7/150.120.20, 29.08.1913.
  • “Er ikmaline ve İzmir’de çıkan kolera hastalığına karşı korunma çarelerine ve Yunanistan’da esir olan Binbaşı Mehmet Tahir ve Binbaşı Hüseyin Lütfü Efendilerin İzmir’e celbine dair telgraflar”, ATASE, 110-9-1-7/94.86.19, 11.10.1913.II.
  • Ayar, Mesut, Osmanlı Devleti’nde Kolera, İstanbul Örneği (1892-1895), İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2007.
  • Balkan Harbi Kronolojisi, Ankara: Genel Kurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 1999.
  • Beyru, Rauf, 19. Yüzyılda İzmir’de Sağlık Sorunları ve Yaşam, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, 2005.
  • Birinci Dünya Savaşı’na Katılan Alay ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri, C. II, Yay. Haz.: Hülya Toker-Nurcan Aslan, Ankara: Genel Kurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 2009.
  • Halaçoğlu, Ahmet, Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022.
  • Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, İkinci Meşrutiyet ve I. Dünya Savaşı (1908-1918), cilt 9, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
  • Karayaman, Mehmet, 20. Yüzyılın İlk Yarısında İzmir’de Sağlık, İzmir: İzmir Büyük Şehir Belediyesi Kültür Yayını, 2008.
  • Macar, Oya Dağlar, Balkan Savaşlarında Salgın Hastalıklar ve Sağlık Hizmetleri, İstanbul: Libra Kitap, ty.
  • Osmanlıca Tıp Terimleri Sözlüğü, Haz.: Ekrem Kadri Unat-Ekmeleddin İhsanoğlu-Suat Vural, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2004.
  • Özbay, Kemal, Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri, C. III, II. Kitap Hastaneler, İstanbul: Yörük Basımevi, 1981.
  • Özdemir, Hikmet Özdemir, Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022.
  • Sertoğlu, Midhat, Mufassal Osmanlı Tarihi, Resimli-Haritalı, cilt 6, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2021.
  • Alp, İlker, “Balkan Savaşları’nda Türk ve İslam Dünyasından Gelen Yardımlar”, Balkan Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 7, 2 (Aralık 2018): 273-309. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/609939
  • Altıntaş, Ayten, “İzmir’de 1829 Yılında Hizmete Giren Askerî Hastane”, Tıp Tarihi Araştırmaları 13, (İstanbul: Yüce Yayım, 2005), 11-16.
  • Ayışığı, Metin, “Balkan Savaşları Sırasında Kolera ile Mücadele”, Türk Dünyası Araştırmaları 126, 248 (Eylül-Ekim 2020): 49-64. https://dergipark.org. tr/tr/ download/article-file/1268155
  • Başaran, Cem Hakan-Demirsoy, Nilüfer Poyraz, “Operatör Doktor Ömer Vasfi Aybar ve Ankara’da Yayımladığı Türk Hekimi Dergisi”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları 21, 1 (2020): 71-100. https://cdn.istanbul. edu.tr/file/ JTA6CLJ 8T5/7A 4A6EB 69A104 D31806851 248ED9174A126
There are 28 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Türkish Political Hİstory, Late Modern Urban History, Late Modern Ottoman History
Journal Section Research Articles
Authors

Erol Karcı 0000-0003-3326-4283

Project Number --
Publication Date July 31, 2025
Submission Date February 2, 2025
Acceptance Date June 12, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 25 Issue: 50

Cite

Chicago Karcı, Erol. “SALGINA KARŞI REFLEKS:İZMİR’DEKİ ASKERÎ BİRLİKLERDE KOLERA SALGINI, TEDBİRLER VE ETKİLERİ (1913)”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 25, no. 50 (July 2025): 99-130. https://doi.org/10.18244/cttad.1631873.