The Effect of the “BİLSEM Future Awareness Psychoeducation Programme” on the Career Exploration Behaviours and Decision-Making Skills of Gifted 4th-Grade Primary School Students

Year 2025, Volume: 54 Issue: 1, 307 - 335, 30.04.2025

Rıdvan Turunç , Zöhre Kaya

https://doi.org/10.14812/cuefd.1524385

Abstract

In this study, the effect of Future Awareness Psychoeducation Program on the career exploration behaviours and decision-making skills of gifted students attending the 4th-grade of primary school was examined. The study group of the research consisted of a total of 24 students in the 4th-grade of primary school attending the support education programs at the Science and Art Centre (BİLSEM). This study is quasi-experimental research with pre-test, post-test and follow-up test models, including experimental and control groups. Career Exploration Scale, Decision Making Skills Scale for Primary School Students and Socio-Demographic Information Form were used to collect the data. After the pre-test measurements, the Future Awareness Psychoeducation Program was applied to the students in the experimental group by the researcher for four weeks and one session per week, each session consisting of 40+40 minutes, totalling 80 minutes between February and March 2023. During this period, no group sessions or activities were conducted with the control group, and only the pre-test and post-test were administered to the students. Wilcoxon Signed Ranks Test and Mann Whitney U Test were used to analyse the data. The results of the study showed that there was a meaningful difference between the pre-test and post-test scores of the experimental group students in favour of the post-test scores. It was also found that there was a meaningful difference between the post-test scores of the experimental and control groups in favour of the experimental group. At the same time, a follow-up test was applied to the students in the experimental group two months later and it was determined that the difference between the post-test and follow-up test mean scores was not meaningful. Accordingly, it can be stated that the Future Awareness Psychoeducation Program had a significant impact on students' career exploration behaviours and decision-making skills scores and this effect continued in the follow-up measurements. The findings reveal that the Future Awareness Psychoeducation Program is effective in supporting students' career development.

Keywords

Science and Art Centers , Gifted Students , Career Exploration , Decision Making Skills , Future Awareness , Psychoeducation Programme

“BİLSEM Gelecek Farkındalığı Psikoeğitim Programı”nın İlkokul 4. Sınıfa Devam Eden Özel Yetenekli Öğrencilerin Kariyer Keşfi Davranışları ve Karar Verme Becerileri Üzerine Etkisi

Abstract

Bu araştırmada, Gelecek Farkındalığı Psikoeğitim Programı’nın ilkokul 4. sınıfa devam eden özel yetenekli öğrencilerin kariyer keşfi davranışları ve karar verme becerileri üzerine etkisi incelenmiştir. Araştırmanın çalışma grubu, Bilim ve Sanat Merkezinde (BİLSEM) destek eğitim programlarına devam eden ilkokul 4. sınıf toplam 24 öğrenciden oluşmaktadır. Bu çalışma, deney ve kontrol gruplu ön test, son test ve izleme testi modeline dayalı yarı deneysel bir araştırmadır. Verilerin toplanmasında Kariyer Keşfi Ölçeği, İlkokul Öğrencileri için Karar Verme Becerisi Ölçeği ve Sosyo-Demografik Bilgi Formu kullanılmıştır. Ön test ölçümlerinin ardından deney grubundaki öğrencilere Şubat-Mart 2023 tarihleri arasında Gelecek Farkındalığı Psikoeğitim Programı, dört hafta ve haftada bir gün olmak üzere 40+40 toplam 80 dakika olarak araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Bu süre içerisinde, kontrol grubuyla herhangi bir grup oturumu ve etkinlik yapılmayıp, öğrencilere sadece ön test ve son test uygulanmıştır. Verilerin analizinde Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi ve Mann Whitney U Testi kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda deney grubu öğrencilerinin ön test ve son test puanları arasında son test lehine anlamlı bir farkın olduğu görülmüştür. Ayrıca, deney ve kontrol grubunun son test puanları arasında deney grubunun lehine anlamlı bir farklılığın oluştuğu bulunmuştur. Aynı zamanda deney grubundaki öğrencilere iki ay sonra izleme testi uygulanmış ve son test ile izleme testi puan ortalamaları arasındaki farklılığın anlamlı olmadığı tespit edilmiştir. Buna göre Gelecek Farkındalığı Psikoeğitim Programı’nın öğrencilerin kariyer keşfi davranışları ve karar verme becerisi puanları üzerinde anlamlı bir etki yarattığı ve bu etkinin izleme ölçümlerinde de devam ettiği belirtilebilir. Elde edilen bulgular Gelecek Farkındalığı Psikoeğitim Programı’nın öğrencilerin kariyer gelişimlerini desteklemede etkili olduğunu ortaya koymaktadır

Keywords

BİLSEM , Özel Yetenekli Öğrenci , Kariyer Keşfi , Karar Verme Becerisi , Gelecek Farkındalığı , Psikoeğitim Programı

References

• Ahn, I. H., & Lee, C. H. (2011). The effect of the reading discussion-oriented career exploration program on elementary school students' career development and achievement motivation improvement. The Korea Academia-Industrial Cooperation Society, 12(4), 1609–1620. https://doi.org/10.5762/KAIS. 2011.12.4.1609
• Bölükbaşı, A., & Kırdök, O. (2019). Lise öğrencilerinin kariyer uyumu ve yaşam doyumu ilişkisinde gelecek yöneliminin aracı rolü. Eğitim ve Bilim, 44(200), 77–91. http://doi.org/10.15390/EB.2019.8090
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (17. Bs.). Pegem Akademi.
• Byrnes, J. P. (1998). The nature and development of decision-making: A self regulation model. Psychology Pres.
• Chen, C. P., & Wong, J. (2013). Career counseling for gifted students. Australian Journal of Career Development, 22(3), 121–129. https://doi.org/10.1177/1038416213507909
• Cheung, R., & Arnold, J. (2010). Antecedents of career exploration among Hong Kong Chinese university students: Testing contextual and developmental variables. Journal of Vocational Behavior, 76(1), 25–36. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2009.05.006
• Corey, M. S., Corey, G., & Corey, C. (2018). Groups: Process and pratice (10th Ed.). Cengage Learning Çitil, M. (2018). Türkiye’de üstün yeteneklilerin eğitimi politikalarının değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, Özel sayı 47(1),143–172.
• Dewey, J. (1910). How we think. D. C. Health and Company.
• Doğan, H. (2014). Çağdaş kariyer karar verme yaklaşım ve modellerinin incelenmesi. OPUS-Türkiye Sosyal Politika ve Çalışma Hayatı Araştırmaları Dergisi, 4(6) 100–130.
• Doğanay, A. (2011). Etkin vatandaşlık için düşünme becerilerinin öğretimi. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi demokratik vatandaşlık eğitimi (ss. 146–185) içinde. Pegem Akademi.
• Edwin, M., & Prescod, D. (2018). Fostering elementary career exploration with an interactive, technology-based career development unit. Journal of School Counseling, 16(13), 1–29.
• Erkan, S. (2000). Rehberlik nedir? Y. Kuzgun (Ed.), İlköğretimde rehberlik (2. Bs., ss. 1-16) içinde. Nobel Yayın Dağıtım.
• Fisher, R. (2005). Teaching children to think. Nelson Thornes Ltd.
• Gökden-Kaya, N. (2019). Sınıf öğretmenlerinin üstün zekâlı ve yeteneklilerin eğitimine ilişkin tutum ve görüşlerinin belirlenmesi. Eğitim ve Bilim, 44(199), 239–256. http://doi.org/10.15390/EB.2019.7978
• Greene, M. J. (2003). Gifted adrift? career counseling of the gifted and talented. Roeper Review, 25(2), 66–72. https://doi.org/10.1080/02783190309554201
• Güleç, S., Karaburçak, S., Tatar, V., & Akalan, C. (2020). Özel yetenekli lise öğrencilerinin pozitif kariyer planlama tutumlarının incelenmesi ve normal gelişim gösteren populasyon ile karşılaştırılması. The Journal of Social Sciences, 4(7), 318–327. https://doi.org/10.30520/tjsosci.684251
• Jacobs, E. E., Mason, R. L., Harvill, R. L., & Schimmel, C. J. (2012). Group counseling: Strategies and skills (7. Ed.). Cengage Learning.
• Kaya, Z., & Kaval, A. (2022). Sosyal beceri odaklı psiko-eğitim programının ilkokul öğrencilerinin sosyal beceri düzeyleri üzerindeki etkisi. Eğitim ve Bilim, 47(210), 281-298. http://doi.org/10.15390/EB.2022.9936
• Keleş, A., & Çakır, M. A. (2023). Mesleki grup rehberliği programının 8. sınıf öğrencilerinin meslek kararı verme yetkinlik düzeylerine etkisinin incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 52(239), 2261–2280. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1146598
• Kırdök, O., & Barın, M. R. (Ed). (2021). Bilim ve sanat merkezleri gelecek farkındalığı psikoeğitim programı. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Afşar Medya Matbaacılık. San. ve Tic. A.Ş.
• Kırdök, O., & Doğanülkü, H. A. (2020). Çocukluk döneminde kariyer gelişimi. D. M. Siyez, & T. Mutlu-Çaykuş (Ed.), Yaşam boyu kariyer gelişimi (ss. 133–166) içinde. Pegem Akademi.
• Koç, F., & Saranlı, A. G. (2017). Erken çocukluk dönemindeki üstün yetenekli çocuklara ilişkin Türkiye’de gerçekleştirilen lisansüstü çalışmaların çok boyutlu analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 163–183. https://doi.org/10.21764/efd.81302
• Krumboltz, J. D. (2009). The happenstance learning theory. Journal of Career Assessment, 17(2), 135–154. https://doi.org/10.1177/1069072708328861
• Kurt, L. J. (2016). Career counseling for gifted students: Understanding student needs and strategies for success. The Practitioner Scholar: Journal of Counseling and Professional Psychology, 5(1), 156–168.
• Kuzgun, Y. (2009). Meslek gelişimi ve danışmanlığı (3. Bs.). Nobel Yayınları.
• Kuzgun, Y. (2000). İlköğretimde meslek gelişimi. Y. Kuzgun (Ed.), İlköğretimde rehberlik (2. Bs., ss. 125–154) içinde. Nobel Yayın Dağıtım.
• Küçükay, A. (2018). Karar vermenin psikolojisi. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 9(35), 607–640.
• Lau, P. L., Chung, Y. B., & Wang, L. (2021). Effects of a career exploration intervention on students’ career maturity and self-concept. Journal of Career Development, 48(4), 311–324. https://doi.org/10.1177/0894845319853385
• Leana-Taşcılar, M. Z. (2020). Özel yetenekli bireylerin kariyer gelişimleri. D. M. Siyez, & T. Mutlu-Çaykuş (Ed.), Yaşam boyu kariyer gelişimi (ss. 313–332) içinde. Pegem Akademi.
• Leana-Taşcılar, M. Z., & Kanlı, E. (2014). Investigation of perfectionism and self-esteem scores of gifted and average students. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 47(2), 1–20. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000001335
• Leung, A. S. (1998). Vocational identity and career choice congruence of gifted and talented high school students. Counseling Psychology Quarterly, 11(3), 325–335. https://doi.org/10.1080/09515079808254064
• Marzano, R. J., & Kendall, J. S. (2007). The new taxonomy of educational objectives (2. Ed.). Corwin Press.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013). Özel yetenekli bireyler strateji ve uygulama planı 2013- 2017. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Millî Eğitim Bakanlığı. Resmî Gazete, sayı: 30471
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Bilim ve sanat merkezleri yönergesi. Millî Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, sayı: 2794
• Muratori, M. C., & Smith, C. K. (2015). Guiding the talent and career development of the gifted individual. Journal of Counseling & Development, 93(2), 173–182. https://doi.org/10.1002/j.1556- 6676.2015.00193.x
• Mutlu, Ş., & Kaya, Z. (2023a). The effect of an online decision-making skills psychoeducation programme on university students’ decision-making styles: A mixed method study. E-Kafkas Journal of Educational Research, 10(2), 300–319. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.1314617
• Mutlu, Ş., & Kaya, Z. (2023b). Anne baba tutumları ve karar verme stilleri ilişkisinde öğrenilmiş güçlülüğün aracı rolü: Bir karma yöntem araştırması. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 1160–1182. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2023..-1168675
• Mutlu, Ş., Kaya, Z., & Altınışık, K. (2023). Üniversite öğrencilerinin karar verme stilleri ile üniversite yaşamına uyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 60, 56–70. https://doi.org/10.53568/yyusbed.1231332
• Nota, L. (2012). Life design and career counseling. Paper presented at the conference of the Italian Psychology Association (AIP), Genova, Italy.
• Özaydın, S., & Siyez, D. M. (2022). Kariyer keşfi ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 249–270. https://doi.org/10.21733/ibad.901688
• Özbay, Y. (2013). Üstün yetenekli çocuklar ve aileleri. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayını.
• Özgür, A., & Çelik, E. (2018). Mesleklerle ilgili öykülerin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin kariyer gelişimi düzeylerine etkisinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(41), 57–77.
• Özyürek, R. (2012). Sosyal-bilişsel yaklaşımlar. B. Yeşilyaprak (Ed.), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan uygulamaya (3. Bs., ss. 219–272) içinde. Pegem Akademi.
• Özkan, A. (2019). Kariyer gelişimi psikoeğitim programının 5. sınıf öğrencilerinin kariyer gelişimi ve karar vermelerine etkisi [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Pallant, J. (2020). SPSS survival manual: A step-by-step guide to data analysis using IBM SPSS (7. Ed.). Routledge
• Peterson, G. W., Sampson, J. P., Lenz, J. G., & Reardon, R. C. (2002). A cognitive information proceessing approach to career problem solving and decision making. D., Brown & Associates (Ed.), Career choice and development (4. Ed., pp. 312–369) içinde. Jossey-Bass A Wiley Company.
• Pişkin, M. (2012). Kariyer gelişim sürecini etkileyen faktörler. B. Yeşilyaprak (Ed.), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan uygulamaya (3. Bs., ss. 43–74) içinde. Pegem Akademi.
• Rosenthal, R. (1994). Parametric measures of effect size. In H. Cooper, & L. V. Hedges (Eds.), The handbook of research synthesis (pp. 231–244). Russell Sage Foundation.
• Saranlı, A. G. (2017a). Okul öncesi dönemdeki erken müdahale uygulamalarına farklı bir bakış: Üstün yetenekli çocuklar için erken zenginleştirme. Eğitim ve Bilim, 42(190), 343–359. http://doi.org/10.15390/EB.2017.7062
• Saranlı, A. G. (2017b). Eş zamanlı olmayan gelişimin üstün yetenekli çocuklardaki görünümü üzerine bir örnek olay çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(1), 89–108. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.300060
• Schultheiss, D. E. P., Palma, T. V., & Manzi, A. J. (2005). Career development in middle childhood: A qualitative inquiry. The Career Development Quarterly, 53(3), 246–262. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.2005.tb00994.x
• Sever, I., & Ersoy, A. (2019). İlkokul öğrencileri için karar verme becerisi ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48(1), 662–692. https://doi.org/10.14812/cufej.533443
• Sharf, R. S. (2017). Kariyer gelişim kuramlarının kariyer danışmasına uygulanması ( F. Bacanlı, & K. Öztemel, Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Siyez, D. M. (2020). Gelişimsel yaklaşımlar. B. Yeşilyaprak (Ed.), Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı: Kuramdan uygulamaya (12. Bs., ss. 173–219) içinde. Pegem Akademi.
• Stumpf, S. A., Colarelli, S. M., & Hartman, K. (1983). Development of the career exploration survey (CES). Journal of Vocational Behavior, 22(2), 191–226. https://doi.org/10.1016/0001-8791(83)90028-3
• Super, D. E. (1990). A life-span, life-space approach to career development. D. Brown, & L. Brooks (Ed.). Career choice and development: Applying contemporary theories to practice (2nd Ed., pp. 197–262) içinde. Jossey-Bass.
• Tabachnick, B. G., &Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. Ed.). Pearson.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. (2023). Yetenek, karar. Türk Dil Kurumu Sözlükleri. [https://sozluk.gov.tr/]
• Tracey, T. J. G., Lent, R. W., Brown, S. D., Soresi, S., & Nota, L. (2006). Adherence to RIASEC structure in relation to career exploration and parenting style: Longitudinal and idiothetic considerations. Journal of Vocational Behavior, 69(2), 248–261. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2006.02.001
• Urgancı, S., & Gürgan, U. (2019). Gençlerde karar verme becerileri ile akademik özyeterlik arasındaki ilişkinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 6(6), 242–262.
• Vander Kolk, C. J. (1985). Introduction to group counseling and psychotherapy. Bell & Howell Company.