Hz. Peygamber'in (s.a.v.) Kur'ân'ı Öğretim Sürecinden Pedagojik Yansımalar

Year 2024, Volume: 28 Issue: 2, 820 - 843, 15.12.2024

Ahmet Gökdemir , Ramazan Gürel

https://doi.org/10.18505/cuid.1517494

Abstract

İslâm tarihi boyunca Müslümanların üzerinde özenle durdukları temel meselelerden biri Kur’ân-ı Kerîm’i öğrenme ve başkalarına öğretme konusudur. Zira İslâm’ın emirlerinin doğru bir şekilde anlaşılması ve yaşanması için Kur’ân’ın orijinal haliyle öğrenilip öğretilmesi zaruri kılınmıştır. Konuyla ilgili öncelikli sorumluluk, Kur’ân’ın ilk muhatabı ve uygulayıcısı olan Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından alınmıştır. O, ashâbına âyetlerin hem mesajlarını hem de okunuş şekillerini (lafızlarını ve kelime telaffuzlarını) öğretmiş ve bunların uygulamalarını bizzat göstermiştir. Bu bağlamda araştırmanın konusu, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) ilk muhataplarına Kur’ân’ı öğretirken dikkate aldığı bazı pedagojik esasları ortaya koyup değerlendirmektir. Buradan hareketle araştırmada, kaynaklarda zikredilen bilgiler ışığında Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Kur’ân’ı okuma tavrı, talim etme usûlleri ve öğrencilerine yaklaşımlarına dair tespitlerde bulunmak; bu sayede günümüz Kur’ân öğreticilerine yol gösterecek bir yöntemin ve iletişim dilinin oluşmasına katkı sağlamak hedeflenmiştir. Bu yaklaşım ve anlayış aynı zamanda makalemizin de hareket noktasını oluşturmaktadır. Ayrıca araştırmada Hz. Peygamber’in (s.av.) Kur’ân öğretimi esnasında hayata geçirdiği pedagojik esasları, bir ilke veya metodu doğrudan konu edinmeksizin, süreç odaklı yaklaşımla tahlil etmek amaçlanmıştır. Dolayısıyla İslâm tarihinde Kur’ân öğretimi yapılan başka bir zaman diliminde bu işle meşgul olan şahısların uyguladıkları pedagojik ilke ve metotlar araştırmanın kapsamı dışındadır. Ancak çalışmada yer yer Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Kur’ân öğretim metotlarının kendisinden sonraki döneme etkisine dair örneklerin verildiği de olmuştur. Konuya ilişkin literatüre göz atıldığında dikkat çeken ilk husus, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) eğitimciliğini genel anlamda ana hatlarıyla ele alıp değerlendiren birçok çalışmanın varlığıdır. Bununla birlikte onun, Kur’ân eğitimi-öğretimini özel olarak ele alıp irdeleyen araştırmalar çok fazla değildir. Bu çalışma böyle bir düşüncenin ürünü olarak ortaya konulmuştur. Araştırmanın konuyla ilgili diğer çalışmalardan farkı, eğitici-öğretici ilişkileri bağlamında ve pedagojik ilkeler çerçevesinde Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Kur’ân öğretimini ele almasıdır. Bu çerçevede çalışma kapsamında ilk aşamada verilerin elde edilmesi için kapsamlı literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Bunun sonucunda elde edilen verilerin analiz ve değerlendirmesinde nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Çalışma neticesinde Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Kur’ân öğretiminde uyguladığı pedagojik esaslar “kabiliyetli olanları özel olarak seçip yetiştirmesi, Kur’ân öğretiminde fırsat eşitliği sunması, aceleci davranmaması, öğrenmede güçlük yaşayanları gözetmesi, hayata aktararak öğretmesi, alfabeden ziyade ezber yoluyla öğretimi benimsemesi, öğrencilerinden dönüt alması, bireysel ve toplu öğrenime imkân sunması, örgün ve yaygın Kur’ân öğretimini aynı anda uygulaması, Kur’ân’ın lafızlarını bizzat tatbik ederek öğretmesi, yazı ve ezberi birlikte kullanması, Kur’ân öğreniminde başarılı olanları teşvik ve takdir etmesi” şeklinde tespit edilmiştir.

Keywords

Ḳıraat, Kur’ân, Hz. Peygamber, Sahâbe, Eğitim, Öğretim, Pedagoji.

Pedagogical Reflections on the Teaching Process of the Quran by the Prophet Muhammad (PBUH)

Abstract

Throughout Islamic history, one of the fundamental concerns for Muslims has been learning and teaching the Qurʾān. Understanding and living by the correct commandments of Islam necessitate learning and teaching the Qurʾān in its original form. This responsibility primarily fell upon the Prophet Muhammad (peace be upon him), who was the first recipient and practitioner of the Qurʾān. He not only taught the meanings of the verses to his companions (Sahabah) but also guided them in the proper recitation (pronunciation and word articulation) of the Qurʾān, demonstrating its practical application. The focus of this research is to identify and evaluate certain pedagogical principles that the Prophet followed while teaching the Qurʾān to his initial recipients. Drawing from information mentioned in the sources, the study aims to explore the Prophet’s approach to Qurʾānic recitation, teaching methods, and interactions with his students. By doing so, the research contributes to the development of a method and communication language that can guide contemporary Qurʾān educators. This approach and understanding also serve as the foundation for our article. Additionally, the research analyzes the pedagogical principles employed by the Prophet during Qurʾān instruction without directly focusing on specific techniques or methods. Therefore, other time periods in Islamic history when Qurʾān instruction occurred or individuals engaged in this task are beyond the scope of this study. However, the research occasionally provides examples of the impact of the Prophet’s Qurʾān teaching methods on subsequent generations. Notably, existing literature generally discusses the Prophet’s role as an educator in broad terms, but there are relatively few studies specifically examining his Qurʾān teaching practices. This work aims to address this gap by focusing on the pedagogical aspects of the Prophet’s Qurʾān instruction within the context of teacher-student relationships and educational principles. To gather data, an extensive literature review was conducted initially. Subsequently, qualitative research methods, specifically document analysis, were employed to analyze and evaluate the obtained data. As a result of this study, the pedagogical principles applied by the Prophet during Qurʾān instruction were identified as follows: selectively nurtureing of capable ones, proviiding equal opportunities for Qurʾān education, avoiding hasitation, supporting struggling learners, practical application alongside theoretical education, favoring memorization over mere alphabet-based learning, seeking feedback from his learners, providing both individual and collective education, combining formal and informal education, personally demonstrating Qurʾānic recitation, integration of writing and memorization, recognizing and encouraging successful learners.

Keywords

Qirāʾāt, Qurʾān, Prophet Muhammad, Companions (Sahabah), Education, Teaching, Pedagogic.

References

• Ağırbaş, Abdülhekim. “Hz. Peygamber Döneminde Kur’ân/Kırâat Eğitim-Öğretimi”. Darülhadis İslâmi Araştırmalar Dergisi 1 (2021), 83-117.
• Akaslan, Yaşar. “İslam Eğitim Tarihinde Kur’an Eğitim ve Öğretimi”. Dünden Bugüne Kur’an Eğitim Öğretimi ve Kur’an Kursları. 23-30. Ankara: DİB Yayınları, 2021.
• Akyüz, Vecdi (ed.). Bütün Yönleriyle Asr-ı Saâdette İslâm. çev. Durak Pusmaz. İstanbul: Beyan Yayınları, 1994.
• Alanka, Deniz. “Nitel Bir Araştırma Yöntemi Olarak İçerik Analizi: Teorik Bir Çerçeve”. Kronotop İletişim Dergisi 1/1 (2024), 62-82.
• Âsım Efendi, Ebü’l-Kemal es-Seyyîd. Kamus Tercümesi. Kahire: Daru’l-Hadîs, 2008.
• Aydın, M. Şevki. Bir Din Eğitimi Kurumu Olarak Kur’an Kursu. Ankara: DİB Yayınları, 2010.
• Aydın, Mehmet Zeki. Din Öğretiminde Yöntemler. Ankara: TİDEF Yayınları, 2005.
• ‘Aynî, Bedruddîn el-. ‘Umdetü’l-kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- ‘Arabî, ts.
• Bakırcıoğlu, Rasim. Ansiklopedik Eğitim ve Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Anı Yayıncılık, 2012.
• Başaran, İbrahim Ethem. Eğitim Psikolojisi Gelişim, Öğrenme ve Ortam. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2005.
• Baymur, Feriha. Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılap Kitapevi, 1985.
• Bayraktar, M. Faruk. İslâm Eğitiminde Öğretmen Öğrenci Münâsebetleri. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 1987.
• Birışık, Abdülhamit. Kıraat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 2014.
• Bostan, Osman. “Hamza ve Kıraatinin Özellikleri”. On Dört Kıraat İmamı ve Kıraatinin Özellikleri. ed. Ahmet Gökdemir. 169-218. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2023.
• Bozkurt, Nebi. “Mektep”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/5-6. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2009.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. b.y.: Dâru’n- Necât, h. 1422.
• Bulut, Mehmet. “Yaygın Din Eğitimi”. Diyanet İlmi Dergi 29 (1993), 3-9.
• Cebeci, Suat. Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
• Cevizci, Ahmet. Eğitim Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Çelebi, Ahmed. İslâm’da Eğitim-Öğretim Târihi. çev. Ali Yardım. İstanbul: Damla Yayınları, 1983.
• Çetingöz, Duygu. Not Alma Stratejisinin Öğretimi Tarih Başarısı, Hatırda Tutma ve Başarı Güdüsü. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Çiltaş, Alper-Akıllı, Mustafa. “Öğretmenlerin Pedagojik Yeterlilikleri”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/4 (2011), 64-72. https://doi.org/10.20875/sb.93129
• Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İSAM, 2011.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Sa‘îd b. Osman b. Sa‘îd ed-. et-Tahdîd fi’l-itkân ve’t-tecvîd. thk. Ğânim Kaddûrî el- Hamed. Bağdat: Mektebetü Dâru’l-Enbâr, 1407/1988.
• Demircan, Adnan. “Hz. Peygamber Döneminde Kur’ân Öğretimi”. Din ve Hayat 31 (2017), 14-19.
• Demirel, Özcan-Kaya, Zeki. “Eğitimle İlgili Temel Kavramlar”. Eğitim Bilimine Giriş. 3-21. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2010.
• Devserî, İbrahim b. Sa‘îd. Muhtasaru’l-‘ıbârât li Mu’cemi Mustalahâti’l-kırâât. Riyad: Dâru’l-Hadâre, 1429/2008.
• Dirik, Mehmet Zahit. Eğitim Programları ve Öğretim: Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2015.
• Dodurgalı, Abdurrahman. Din Eğitimi ve Öğretiminde İlkeler ve Yöntemler. İstanbul: İFAV Yayınları, 1999.
• Ebû Dâvûd, es-Sicistânî. Sünen-i Ebî Dâvûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
• Ebû Ğudde, Abdülfettâh. Bir Eğitimci Olarak Hz. Muhammed ve Öğretim Metodu. çev. Enbiya Yıldırım. İstanbul: Yasin Yayınları, 2001.
• Ebü’l-Hasen Ali, İbnü’l-Esîr. Üsdü’l-ğâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. thk. Halil Me’mûn. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1997.
• Farklılaştırılmış Öğretim ve Müdahale Stratejileri Öğretmen Rehber Kitabı. ed. M. Çitil vd. Ankara: MEB Yayınları, 2024.
• Fersahoğlu, Yaşar. Kur’ân’da Zihin Eğitimi. İstanbul: Marifet Yayınları, 1998.
• Genç, Murat-Şahin, Fatma. “İşbirlikli Öğrenmenin Başarıya ve Tutuma Etkisi”. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED) 9/1 (Haziran 2015), 375-396. https://doi.org/10.17522/nefefmed.21278
• Gökdemir, Ahmet. Ali b. Süleyman el-Mansûrî ve Meşhur Mısır Tariki Kurrâları. Yalova: Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Gökdemir, Ahmet (ed.). On Dört Kıraat İmamı ve Kıraatinin Özellikleri. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2023.
• Gözütok, Şakir. “Resûlullah Döneminde Kadın ve Kadın Eğitimi”. Dini Araştırmalar, Kadın Özel Sayısı (2016), 175- 196.
• Gözütok, Şakir. Hz. Peygamber’in Hadislerinde Eğitim Metotları. Buhari ve Müslim Örneği. İstanbul: Ensar Yayınları, 2016.
• Gültekin, Mehmet vd. “Yapılandırmacılık ve Uygulamalarına Yansımaları”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/2 (2007), 503-528.
• Güneş, Firdevs. “Eğitimde Ezber Tartışmaları”. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi 6/3 (31 Aralık 2020), 409-418.
• Güven, Bülent Güven-Sözer, M. Akif. “Öğretmen Adaylarının Öğretimin Bireyselleştirilmesine İlişkin Görüşleri”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 32 (2007), 89-99.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. Ankara: Yeni Şafak Kültür Yayınları, 2003.
• Hamidullah, Muhammed. Kur’ân Tarihi. çev. Abdülaziz Hatip-Mahmut Kanık. İstanbul: Beyan Yayınları, 2010.
• Heysemî, Nûruddîn Ali b. Bekr. Mecma‘u’z-zevâid ve menba‘u’l-fevâid. thk. Husâmüddîn el-Kudsî. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1. Basım, ts.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemalüddîn. es-Sîratü’n-Nebeviyye. Beyrut: Dâr-u İbn Kesîr, 1. Basım, 2022.
• İbn İshâk, Muhammed. es-Sîratü’n-Nebeviyye. thk. Ahmed Ferîd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 2004.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. Sünen-ü İbn Mâce. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 2009.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekir Ahmed b. Mûsâ. Kitâbü’s-Seb‘a fi’l-kırâât. Mısır: Dâru’l-Me‘ârif, 1. Basım, 1400.
• İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. Ğâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-Kurrâ. b.y.: Mektebetü İbn Teymiyye, 1. Basım, 1351.
• İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. thk. Ali Muhammed ed- Dabbâ‘. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, ts.
• İbnü’l-Esîr, Ali b. Muhammed. Üsüdü’l-ğâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. Beyrut: y.y., 1. Basım, ts.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddîn. el-Kâmil fi’t-târîh. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-‘İlmiyye. 1. Basım, 2010.
• Kalkaşendî, Ahmed b. Ali el-. Subhu’l-a‘şâ fî sınâa‘ti’l-inşâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, ts.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-. Letâifü'l-işârât li-fünûni'l kırâat. thk. Merkezü Dirâsâti’l- Kur’âniyye. Medine: Melik Fehd Mushaf Matbaası, 1. Basım, 1434/2012.
• Kaya, Davut. "Kur'ân-ı Kerîm Öğretim Yöntemlerinin Geliştirilmesi", Etkili Din Öğretimi. ed. Şaban Karaköse. 520- 526. İstanbul: Tidef Yayınları, 2010.
• Kaya, Zeki. “Eğitimin Psikolojik Temelleri”. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. ed. Özcan Demirel-Zeki Kaya. 69-94. Ankara: Pegema Yayıncılık, 2003.
• Kayalı, Bünyamin vd. “Lisansüstü Eğitimde Etkili ve Nitelikli Geribildirim”. Journal of Instructional Technologies- Teacher Education 8/1 (2019), 10-20.
• Kaynak, Çiğdem Can. “Kur’ân-ı Kerîm Çerçevesinde Eğitim, Eğitimci ve Eğitilen”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24/2 (2020), 705-725.
• Kayretli, Rafet-Oral, Ertuğrul. “Eğitimde Ezber Yönteminin Yeri Konusunda Yönetici Ve Öğretmen Görüşleri”. İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi 2(4), 13-36.
• Kazıcı, Ziya- Ayhan, Halis. “Ta’lim ve Terbiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/516. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Kıral, Bilgen. “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15 (2020), 170-189.
• Koç, Ahmet. Kur’an’da İnsan ve Hz. Muhammed -Din Eğitimi Açısından Bir Yaklaşım- İstanbul: Rağbet Yayınları, 2005.
• Koç, Beyza-Korkmaz, İsa. “Öğrenme Güçlüğü”. Eğitimden Psikolojik Yansımalar. ed. N. Sargın vd. 151-162. Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
• Korkmaz, Mehmet. “Hafızlık Eğitiminde Bireyi (Talebeyi) Tanıma”. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. ed. Cemil Osmanoğlu-Ömer Özbek. 62-73. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Köksal, Âsım. İslâm Târihi. İstanbul: Şamil Yayınları, 1989.
• Kurtdaş, Emine Meliha. “Eğitimde Cinsiyet Temelli Fırsat Eşitsizliği”. Sosyolojik Düşün 6/2 (Aralık 2021), 112-144. https://doi.org/10.37991/sosdus.1020228
• Kutlu, Necip vd. “Hafızlık ve Beyı̇n”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 17/3 (2019), 355-364. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.593819
• Küçükahmet, Leyla. Öğretimde Planlama ve Değerlendirme. Ankara: Nobel Yayınları, 2001.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Recî‘ Vak‘âsı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/510-511. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Makdisî, George. Ortaçağ’da Yüksek Öğretim İslam Dünyası ve Hristiyan Batı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2018.
• MEBEAİY, Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Araçları İnceleme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. Tebliğler Dergisi 2551. (Ağustos 2003). Erişim 22 Kasım 2024.
• https://dhgm.meb.gov.tr/tebligler-dergisi/2003/2551-_austos_2003.pdf
• Melekoğlu, Macid Ayhan-Sak, Uğur. “Özel Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri ve Özellikleri”. ed. Macid Ayhan Melekoğlu vd. Öğrenme Güçlüğü ve Özel Yetenek. 23-52. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2017.
• Meredit D. Gall-Walter R. Bork-Joyce P. Gall, Education Research: an Introduction (6th ed.) New York: Longman Publishing, 1996.
• METK, Milli Eğitim Temel Kanunu. Resmi Gazete 12/14574-2343 (14 Haziran 1973). Erişim 16 Kasım 2024.
• https://www.isnadsistemi.org/guide/isnad2/isnad-dipnotlu/22-mevzuat/22-1-mevzuat-resmi-gazetede/
• Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s-Sahîh, el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. Sünenü’n-Nesâî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
• Nüveyrî, Ebü’l-Kâsım Muhıbbüddîn Muhammed b. Muhammed en-. Şerhu Tayyibeti’n-Neşr. thk. Mecdî Muhammed Sürûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Okumuşlar, Muhittin. Fıtrattan Dine Din, Fıtrat, Eğitim İlişkisi. Konya: Yediveren Yayınları, 2002.
• Öcal, Mustafa. Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodlar. Ankara: TDV Yayınları, 1990.
• Önkal, Ahmet. “Bi’rimaûne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/195-196. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Özgüven, İbrahim Ethem. Bireyi Tanıma Teknikleri. Ankara: PDREM Yayınları, 1998.
• Parladır, Selahattin. “Hz. Peygamber Devrindeki Eğitim Anlayışı ve İşleyişi”. DEÜİFD 1 (1983), 259-284.
• Pehlivan, Sevda Yartaşı. Yetişkinlere Yönelik Kur’ân Kurslarında Kur’ân-ı Kerim Öğretim Yöntemleri ve Okuma Problemleri (İstanbul/Kartal Örneği). İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Sakınmaz, Züleyha Demir. Klasik Dönem ve Günümüzde Ezbere Bakış. Eğitim ve Din Eğitiminde Ezberin Yeri ve Önemi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Sarı, Hakan. Özel Eğitime Muhtaç Öğrencilerin Eğitimleriyle İlgili Çağdaş Öneriler. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2003.
• Senemoğlu, Nuray. Gelişim, Öğrenme ve Öğretim-Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi, 2001.
• Sevim, Oğuzhan-Karabulut, Ahmet. “Eğitimde Ödül ve Ceza: Ortaokul Öğretmenlerinin Gözünden Bir Değerlendirme”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 34/2 (2024), 621-632. https://doi.org/10.18069/firatsbed.1434219
• Şanver, Mehmet. Kur’an da Tebliğ ve Eğitim Psikolojisi. İstanbul: Pınar Yayınları, 2001.
• Şengöz, Murat. “Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Modeli’nin Bütünleşik Bir Süreç Olarak Yeniden Yorumlanması”. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi 9/1 (2022), 164-173. https://doi.org/10.51725/etad.977931
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-. Müsned. thk. Şu’ayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetür’r-Risâle, 1421/2001.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Temel, Nihat. Kırâat ve Tecvid Istılahları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
• Tetik, İbrahim. “Hz. Peygamber’in Kur’ân Eğitim ve Öğretimi: Kurumsallaşma Seyri, Hedef Kitle, Temel İlkeler”. 3. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Bilimleri Sempozyumu (USVES) Tam Metin Kitabı. 704-723. Elazığ: Asos Yayınevi, 2021.
• Tetik, Necati. Başlangıçtan Hicrî 9. Asra Kadar Kıraat İlminin Talimi. İstanbul: İşaret Yayınları, 1990.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Beşşâr Avvâd Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
• Ülken, Hilmi Ziya. Eğitim Felsefesi Ankara: Doğu-Batı Yayınları, 2022.
• Yeşilyaprak, Binnur-Uçar, Ertuğrul. “Öğrenmeden Öğretime”. Eğitim Psikolojisi Gelişim-Öğrenme-Öğretim. 341- 360. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2013.
• Yeşilyurt, Etem. “Öğretmenin Pusulası: Genel Öğretim İlkeleri”. EKEV Akademi Dergisi 24/83 (2020), 263-288.
• Yıldırım, Ali-Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Yıldız, Ayşe. “Bir Araştırma Metodolojisi Olarak Sistematik Literatür Taramasına Genel Bakış”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22/2 (2022), 367-386. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227366
• Yılmaz, Abdullah Servet. “Hz. Peygamber’in Eğitim Metodunda ‘Bireysel Farklılıklar’ İlkesini Gözetmesi”. Uluslararası Hadis Araştırmaları Dergisi 5 (Aralık 2020), 73-104. https://doi.org/10.5281/zenodo.4427709
• Yılmaz, Lokman. Kıraatü’n-Nebi. Ankara: Sonçağ Akademi, 2023.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh. Ma‘rifetü’l-kurrâi’l-kibâr. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1997.