İslâm tarihi boyunca Müslümanların üzerinde özenle durdukları temel meselelerden biri Kur’ân-ı Kerîm’i öğrenme ve başkalarına öğretme konusudur. Zira İslâm’ın emirlerinin doğru bir şekilde anlaşılması ve yaşanması için Kur’ân’ın orijinal haliyle öğrenilip öğretilmesi zaruri kılınmıştır. Konuyla ilgili öncelikli sorumluluk, Kur’ân’ın ilk muhatabı ve uygulayıcısı olan Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından alınmıştır. O, ashâbına âyetlerin hem mesajlarını hem de okunuş şekillerini (lafızlarını ve kelime telaffuzlarını) öğretmiş ve bunların uygulamalarını bizzat göstermiştir. Bu bağlamda araştırmanın konusu, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) ilk muhataplarına Kur’ân’ı öğretirken dikkate aldığı bazı pedagojik esasları ortaya koyup değerlendirmektir. Buradan hareketle araştırmada, kaynaklarda zikredilen bilgiler ışığında Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Kur’ân’ı okuma tavrı, talim etme usûlleri ve öğrencilerine yaklaşımlarına dair tespitlerde bulunmak; bu sayede günümüz Kur’ân öğreticilerine yol gösterecek bir yöntemin ve iletişim dilinin oluşmasına katkı sağlamak hedeflenmiştir. Bu yaklaşım ve anlayış aynı zamanda makalemizin de hareket noktasını oluşturmaktadır. Ayrıca araştırmada Hz. Peygamber’in (s.av.) Kur’ân öğretimi esnasında hayata geçirdiği pedagojik esasları, bir ilke veya metodu doğrudan konu edinmeksizin, süreç odaklı yaklaşımla tahlil etmek amaçlanmıştır. Dolayısıyla İslâm tarihinde Kur’ân öğretimi yapılan başka bir zaman diliminde bu işle meşgul olan şahısların uyguladıkları pedagojik ilke ve metotlar araştırmanın kapsamı dışındadır. Ancak çalışmada yer yer Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Kur’ân öğretim metotlarının kendisinden sonraki döneme etkisine dair örneklerin verildiği de olmuştur. Konuya ilişkin literatüre göz atıldığında dikkat çeken ilk husus, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) eğitimciliğini genel anlamda ana hatlarıyla ele alıp değerlendiren birçok çalışmanın varlığıdır. Bununla birlikte onun, Kur’ân eğitimi-öğretimini özel olarak ele alıp irdeleyen araştırmalar çok fazla değildir. Bu çalışma böyle bir düşüncenin ürünü olarak ortaya konulmuştur. Araştırmanın konuyla ilgili diğer çalışmalardan farkı, eğitici-öğretici ilişkileri bağlamında ve pedagojik ilkeler çerçevesinde Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Kur’ân öğretimini ele almasıdır. Bu çerçevede çalışma kapsamında ilk aşamada verilerin elde edilmesi için kapsamlı literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Bunun sonucunda elde edilen verilerin analiz ve değerlendirmesinde nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Çalışma neticesinde Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Kur’ân öğretiminde uyguladığı pedagojik esaslar “kabiliyetli olanları özel olarak seçip yetiştirmesi, Kur’ân öğretiminde fırsat eşitliği sunması, aceleci davranmaması, öğrenmede güçlük yaşayanları gözetmesi, hayata aktararak öğretmesi, alfabeden ziyade ezber yoluyla öğretimi benimsemesi, öğrencilerinden dönüt alması, bireysel ve toplu öğrenime imkân sunması, örgün ve yaygın Kur’ân öğretimini aynı anda uygulaması, Kur’ân’ın lafızlarını bizzat tatbik ederek öğretmesi, yazı ve ezberi birlikte kullanması, Kur’ân öğreniminde başarılı olanları teşvik ve takdir etmesi” şeklinde tespit edilmiştir.
Throughout Islamic history, one of the fundamental concerns for Muslims has been learning and teaching the Qurʾān. Understanding and living by the correct commandments of Islam necessitate learning and teaching the Qurʾān in its original form. This responsibility primarily fell upon the Prophet Muhammad (peace be upon him), who was the first recipient and practitioner of the Qurʾān. He not only taught the meanings of the verses to his companions (Sahabah) but also guided them in the proper recitation (pronunciation and word articulation) of the Qurʾān, demonstrating its practical application. The focus of this research is to identify and evaluate certain pedagogical principles that the Prophet followed while teaching the Qurʾān to his initial recipients. Drawing from information mentioned in the sources, the study aims to explore the Prophet’s approach to Qurʾānic recitation, teaching methods, and interactions with his students. By doing so, the research contributes to the development of a method and communication language that can guide contemporary Qurʾān educators. This approach and understanding also serve as the foundation for our article. Additionally, the research analyzes the pedagogical principles employed by the Prophet during Qurʾān instruction without directly focusing on specific techniques or methods. Therefore, other time periods in Islamic history when Qurʾān instruction occurred or individuals engaged in this task are beyond the scope of this study. However, the research occasionally provides examples of the impact of the Prophet’s Qurʾān teaching methods on subsequent generations. Notably, existing literature generally discusses the Prophet’s role as an educator in broad terms, but there are relatively few studies specifically examining his Qurʾān teaching practices. This work aims to address this gap by focusing on the pedagogical aspects of the Prophet’s Qurʾān instruction within the context of teacher-student relationships and educational principles. To gather data, an extensive literature review was conducted initially. Subsequently, qualitative research methods, specifically document analysis, were employed to analyze and evaluate the obtained data. As a result of this study, the pedagogical principles applied by the Prophet during Qurʾān instruction were identified as follows: selectively nurtureing of capable ones, proviiding equal opportunities for Qurʾān education, avoiding hasitation, supporting struggling learners, practical application alongside theoretical education, favoring memorization over mere alphabet-based learning, seeking feedback from his learners, providing both individual and collective education, combining formal and informal education, personally demonstrating Qurʾānic recitation, integration of writing and memorization, recognizing and encouraging successful learners.
Qirāʾāt Qurʾān Prophet Muhammad Companions (Sahabah) Education Teaching Pedagogic.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Kuran-ı Kerim Okuma ve Kıraat |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2024 |
Gönderilme Tarihi | 17 Temmuz 2024 |
Kabul Tarihi | 15 Kasım 2024 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 28 Sayı: 2 |
Cumhuriyet İlahiyat Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.