The Reflection of Turkic-Mongolian Shamanism on Anatolian Sufism: The Case of Sheikh Baraq Baba

Year 2025, Volume: 29 Issue: 1, 382 - 403, 15.06.2025

Fırat Umanç

https://doi.org/10.18505/cuid.1626121

Abstract

At the confluence of Turkic-Mongolian Shamanism and Anatolian Sufism during the late 13th and early 14th centuries, Baraq Baba emerged as a prominent Turkmen Sheikh reflecting this synthesis. While his real name remains unknown, various sources indicate that Baraq Baba was born in a village near Tokat, one of the centers of the Babaī movement. Drawn to the path of dervishhood at an early age, he embarked on a spiritual quest that led him to immerse himself in the Babaī milieu. During this journey, he became a disciple (murid) of Sari Saltuq, a distinguished Turkmen Sheikh of the time. This period of discipleship played a significant role in shaping Baraq Baba’s spiritual worldview and deepening his understanding of Sufism. Shortly after beginning his life as a dervish, Baraq Baba traveled extensively across Anatolia, establishing a broad sphere of influence and gaining considerable renown for his charismatic personality. His reputation eventually reached the Iran-based Ilkhanid, resulting to an invitation to the court of Ghazan Khan (1295-1304). Subjected to various tests by the ruler, Baraq Baba successfully overcome these challenges, earning Ghazan Khan’s respect and favor. Baraq Baba maintained his esteemed position during the reign of Sultan Öljeitü (1304-1316), serving in several diplomatic missions. One such mission took place in 706/1306 when Baraq Baba and his dervishes were part of a delegation sent to Damascus to meet with the Mamlūk Sultan al-Malik al-Nāsir. Similarly, in 707/1307, he was dispatched on another diplomatic mission to Gīlān, where he ultimately met his end through assassination. Baraq Baba and his disciples serve as one of the most striking examples of how Shamanism influenced heterodox Islām. Their attire, behaviors, and overall demeanor –particularly as observed during their arrival in Damascus– were meticulously recorded by contemporary Arab chroniclers, offering critical insights into their hybrid Islāmic and Shamanistic identity. According to these accounts, Baraq Baba and his disciples dressed uniformly, wearing horn-shaped felt caps on either side of their heads. They had shaved hair and beards but sported thick mustaches. Their garments were white, and they adorned their necks with small bells and necklaces made of painted knucklebones. Baraq Baba carried a long staff and a wooden sword, and it is noted that he danced to the rhythm of drums, accompanied by the eerie sounds of bells and bones. During these rituals, he would emit animal-like noises to achieve a state of ecstasy, displaying what could be described as epileptic or hysterical episodes. In such trances, he would mutter incomprehensible words akin to those uttered by dervishes during moments of ecstatic exaltation. In summary, Baraq Baba, characterized by distinct Shamanistic traits, can also be regarded as a meticulous Turkmen baba (spiritual leader) devoted to worship. This study aims to examine how Sheikh Baraq Baba, affiliated with the Haydariyya branch of the Qalandariyya conception, integrated rituals and symbols unique to Turkic-Mongolian Shamanism into an Islāmic framework within the context of the Anatolian Sufi tradition. This analysis draws upon primary sources from the period as well as contemporary scholarly works.

Keywords

Medieval History , Baraq Baba , Mongols , Shamanism , Sufism , Anatolian

Türk-Moğol Şamanizm’inin Anadolu Tasavvufuna Yansıması: Şeyh Barak Baba Örneği

Abstract

13. yüzyılın sonları ile 14. yüzyılın başlarında, Türk-Moğol Şamanizm’i ile Anadolu tasavvufunun kesişiminde yer alan Barak Baba, bu etkileşimi yansıtan önemli bir Türkmen şeyhi olarak öne çıkmıştır. Asıl ismi bilinmeyen Barak Baba, muhtelif kaynaklara göre Babaî harekâtının merkezlerinden biri sayılan Tokat yakınlarındaki bir köyde dünyaya gelmiştir. Erken yaşlarda dervişliğe merak sararak tasavvufî arayışa yönelmiş, bu arayışını Babaî çevresinde yoğunlaştırmış ve dönemin tanınmış Türkmen şeyhlerinden Sarı Saltuk’a mürit olmuştur. Müritlik süreci, onun manevî dünyasının şekillenmesinde ve tasavvufî anlayışının derinleşmesinde önemli bir rol oynamıştır. Dervişliğe başladıktan hemen sonra neredeyse Anadolu’nun tamamını gezerek geniş bir nüfûz alanı oluşturan Barak Baba, renkli kişiliğiyle büyük bir şöhret kazanmıştır. Onun şöhreti, İran merkezli İlhanlı Devleti’ne kadar uzanmış ve bu durum devrin hükümdarı Gazan Han (1295-1304) tarafından saraya davet edilmesinde etkili olmuştur. Gazan Han tarafından çeşitli tecrübelere tâbi tutulan Barak Baba, bu süreci başarıyla neticelendirerek hükümdarın itibar ve takdirini kazanmıştır. İtibarını Sultan Ölceytü (1304-1316) döneminde de muhafaza eden Barak Baba, sultanın çeşitli diplomatik elçilik heyetlerinde yer almıştır. Bu bağlamda 706/1306 yılında dervişlerinin de katılımıyla oluşturulan bir heyetle Şam’a, Memlûk Sultanı el-Melik en-Nâsir’e gönderilmiştir. Yine aynı vazifeyle 707/1307 yılında Gîlân’a gönderilmiş, lakin burada katledilmiştir. Şamanizm’in heterodoks İslâm’a yansımasının en belirgin örneklerinden birini teşkil eden Barak Baba ve müritleri, Şamanist öğelerin etkisini taşıyan birer figür olarak, bilhassa Şam’a geldikleri sıradaki giyim tarzları, davranışları ve genel tavırları, dönemin Arap kaynaklarında ayrıntılı bir şekilde kaydedilmiştir. Mezkûr vaziyet, onların İslâmî ve Şamanistik kimliklerinin anlaşılmasında son derece önemli malumat sunmaktadır. Barak Baba ile müritlerinin aynı tarzda giyindikleri, başlarının her iki tarafında boynuz şeklinde keçe külahlar taşıdıkları, saç ve sakallarının kazınmış, ancak bıyıklarının gür olduğu aktarılmaktadır. Elbiselerinin beyaz renkte olduğu, boyunlarında ise küçük çanlar ve boyalı aşık kemiklerinden yapılmış kolyeler takıldığı nakledilmektedir. Uzun bir sopa ve tahta bir kılıç kullanan Barak Baba’nın, davulun ritmi eşliğinde raks ederken, ona çanların ve kemiklerin ürkütücü sesleri eşlik ettiği kaydedilmektedir. Ekstaziye ulaşmak için hayvan benzeri sesler çıkaran Barak Baba, trans hâlindeyken epileptik veya histerik bir durum sergileyerek dervişlerin ekstazi sırasında söylediklerine benzer, anlaşılmaz sözler mırıldanırdı. Kısaca, Şamanist özellikler taşıyan Barak Baba’yı, ibadet konusunda titiz davranan bir Türkmen babası olarak nitelendirmek mümkündür. Bu çalışma, Kalenderiyye anlayışının Haydariyye koluna mensup sûfîlerinden Şeyh Barak Baba’nın, Anadolu tasavvuf geleneği bağlamında Türk-Moğol Şamanizm’ine özgü ritüel ve sembolleri harmanlayarak İslâmî bir perspektifte nasıl yansıttığını, devrin ana kaynakları ve günümüz araştırma eserlerini esas alarak incelemeyi amaçlamaktadır.

Keywords

Ortaçağ Tarihi , Barak Baba , Moğollar , Şamanizm , Tasavvuf , Anadolu

References

• ‘Abbâs Ahmedvend. “Mecmû‘a-yi hângâh-i makbere-yi Çelebî-oğlû der-Sultâniyye”. Mîrâs-i Ferhengî 2 (1396/2017), 1-21.
• ‘Abdullâh-i Kâşânî, Cemâlu’d-dîn Ebu’l-Kâsim ‘Abdullâh b. ‘Alî b. Muhammed. Târîh-i Olcâytû. nşr. Mehîn Hamblî. Tahran: İntişârât-i ‘İlmî ve Ferhengî, 1348/1969.
• Alekseyev, N. A. Türk Dili Sibirya Halklarının Şamanizmi. çev. Metin Ergun. Konya: Kömen Yayınları, 2013.
• Algar, Hamid – Kâşânî, Sa‘îd. “Barâk Bâbâ”. Dânişnâme-yi Cihân-i İslâm. 2/613-614. Tahran: Bonyâd-i Dȃ’iretu’l-Ma‘ȃrif-i İslȃmî, 1375/1996.
• Alp, Kafiye Özlem – Mutlu, Serviye. “Şaman Sembollerinin İşlev ve Anlam Kodları”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 14/35 (2021), 1008-1028. https://doi.org/10.12981/mahder.952096
• Amitai-Preiss, Reuven. “Sufis and Shamans: Some Remarks on the Islamization of the Mongols in the Ilkhanate”. Journal of the Economic and Social History of the Orient 42/1 (1999), 27-46.
• Ateş, Süleyman. İslâm Tasavvufu. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1992.
• Atwood, Christopher P. Encyclopedia of Mongolian and the Mongol Empire. New York: Facts On File, 2004.
• el-‘Aynî, Bedru’d-dîn Ebû Senâ Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ. ‘İkdu’l-cumân fî târîhi ehli’z-zamân. nşr. Muhammed Emîn. 4 Cilt. Kâhire: Hey’etu’l-Mısriye, 1412/1992.
• Azamat, Nihat. “Kalenderiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/253-256. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Bâbâ Hâcî ‘Abdu’r-Rahîm. Kalender-nâme (Âdâbu’t-tarîk). nşr. Mehrân Afşârî. Tahran: İntişârât-i Çeşme, 1395/2016.
• Babinger, Franz – Köprülü, M. Fuad. Anadolu’da İslâmiyet. çev. Ragıp Hulusi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
• Bayat, Fuzuli. Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2006.
• Benâketî, Fahru’d-dîn Ebû Suleymân Dâvûd b. Muhammed. Târîh-i Benâketî (Ravzat ûlî’l-elbâb fî ma‘rifeti’t- tevârîh ve’l-ensâb). nşr. Ca‘fer Şi‘âr. Tahran: İntişârât-i Dânişgâh-i Tehrân, 1378/2000.
• el-Birzâlî, Kâsım b. Muhammed. Târîhu’l-Birzâlî. nşr. ‘Omer ‘Abdu’l-selâm Tedmirî. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l- Asriyye, 1427/2006.
• Boyle, John Andrew. “Turkish and Mongol Shamanism in the Middle Ages”. Folklore 83 (1972), 177-193.
• Cahen, Claude. İslamiyet I: Doğuşundan Osmanlı Devletinin Kuruluşuna Kadar. çev. Esat Nermi Erendor. İstanbul: Bilgi Yayınevi, 2000.
• Calmard, Jean. “Le Chiisme Imamite sous les Ilkhans”. L’Iran face à la domination Mongole. ed. D. Aigle. 261- 292. Téhéran: Institut Français de Recherche en Iran, 1997.
• Czaplicka, Maria Antonina. Sibirya’da Şamanizm: Sibirya Yerlileri Hakkında Bir Sosyal Antropoloji Çalışması. çev. Turhan Acaloğlu. İstanbul: Selenge Yayınları, 2022.
• Çetin, İsmet. “Türk Kültüründe Bab (Baba)/Ata Geleneği”. Milli Folklor 19/76 (2007), 70-75.
• Dayı, Özkan. İlhanlılar Zamanında Tasavvuf (İran Moğolları’nda Hângâhlar ve Sûfîler). Ankara: Altınordu Yayınları, 2021.
• Decei, Aurel. “Le probleme de la colonisation des Turcs Seljoukides dans la Dobrogea au XIIIe siecle”. Tarih Araştırmaları Dergisi 10 (1968), 85-111.
• Deny, Jean. “Sarı Saltuq et le nom de la ville de Babadaghı”. Mélanges Emile Picot. 1-15. Paris: Librairie Damascène Morgand, 1913.
• Diriöz, Haydar. “Kutb ül-Alevi’nin Barak Baba Risalesi Şerhi”. Türkiyat Mecmuası 9 (1951), 167-170.
• Doğrul, Ömer Rıza. İslâmiyetin Geliştirdiği Tasavvuf. İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi, 1948.
• Dorn, Bernard. Muhammedanische Quellen zur Geschichte der südlichen Küste des kaspischen Meeres. 4 Cilt. St. Petersburg: Eggers, 1858.
• Drury, Nevill. Şamanizm (Şamanlığın Ögeleri). çev. Erkan Şimşek. İstanbul: Okyanus Yayınları, 2003.
• Ebu’l-Hayr-i Rûmî. Saltuknâme. haz. Şükrü Halûk Akalın. 3 Cilt. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Eflâkî, Şemsu’d-dîn Ahmed el-‘Ârifî. Âriflerin Menkıbeleri (Menâkibu’l-‘ârifîn). çev. Tahsin Yazıcı. 2 Cilt. İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1973.
• Eliade, Mircea. Le Chamanisme: Et les techniques archaïques de l’extase. Paris: Payot, 1968.
• Elverskog, Johan. Buddhism and Islam on the Silk Road. Pensilvanya: University of Pennsylvania Press, 2010.
• Esin, Emel. İslâmiyet’ten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslâm’a Giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1978.
• Fasîh-i Hâfî, Ahmed b. Celâlu’d-dîn Muhammed. Mucmel-i Fasîhî. nşr. Muhsin Nâcî Nasrâbâdî. 3 Cilt. Tahran: İntişârât-i Esâtîr, 1386/2007.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Yunus Emre ve Tasavvuf. İstanbul: 1992.
• Gömeç, Saadettin. Şamanizm ve Eski Türk Dini. Ankara: Berikan Yayınevi, 2011.
• Gülensoy, Tuncer – Küçüker, Paki. Eski Türk-Moğol Kişi Adları Sözlüğü. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2015.
• Güngör, Harun. “Şamanizm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/325-328. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Hacı Bektâş-ı Velî. Makâlât. haz. Ali Yılmaz vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
• Harmancı, Meriç. “In The Context of Turkish Culture Animal Symbolism in Heterodox Dervishes”. Folklor/Edebiyat, 28/110 (2022), 333-346. https://doi.org/10.22559/folklor.2127
• Heissig, Walther. The Religions of Mongolia. İngilizce çev. Geoffrey Samuel. Berkeley: University of California Press, 1980.
• Hoppal, Mihaly. Şamanlar ve Semboller Kaya Resmi ve Göstergebilim. çev. Fatih Sel. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
• Hüseyin Hüsâmeddin. Amasya Tarihi. 2 Cilt. İstanbul: Hikmet Matbaası, 1327-1330.
• İbn Hacer, Şihâbu’d-dîn Ahmed b. ‘Alî b. Muhammed b. Muhammed İbn Hacer el-‘Askalânî. ed-Dureru’l- kâmine fî a‘yâni’l-mi’ati’s-sâmine. 4 Cilt. Beyrût; Dâru’l-Cîl, 1414/1993.
• İbn Kesîr, İsmâ‘îl b. ‘Omer. el-Bidâye ve’n-nihâye (Büyük İslâm Tarihi), çev. Mehmet Keskin. 14 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1995.
• İbn Sînâ. el-kânûn fi’t-tıbb. çev. Esin Kâhya. 5. Cilt. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2017.
• İbn Tagrîberdî, Cemâlu’d-dîn Ebu’l-Mehâsin Yûsuf. el-Menhelu’s-sâfî ve’l-mustevfî ba‘de’l-Vâfî. nşr. Nebîl Muhammed Abdülazîz. 6 Cilt. Kâhire: el-Heyetü’l Mısriyyetü’l-Âmmetü li’l-Kitâb, 1405/1985.
• İbn Tagrîberdî, Cemâlu’d-dîn Ebu’l-Mehâsin Yûsuf. en-Nucûmu’z-zâhire fî mulûki Misr ve’l-Kâhire. nşr. Cemâlu’d-dîn eş-Şeyyâl–Fehîm Muhammed Şeltût. 16 Cilt. Kâhire: Vizâratu’s-Sekâfeti ve’l-İrşâdi’l-Kavmî, 1392/1972.
• İbnu’d-Devâdârî, Seyfu’d-dîn Ebû Bekr b. Aybek. Kenzu’d-durer ve câmi‘u’l-gûrer. nşr. Hans Robert Roemer. 9 Cilt. Kahire: 1422/2001.
• İnan, Abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: TTK Yayınları, 1986.
• Kalafat, Yaşar. “Barak Baba ve Hayvan Ata Miti”. Erciyes Dergisi 408 (2011), 21-25. Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1985.
• Karamustafa, Ahmet T. “Early Sufism in Eastern Anatolia”. The Heritage of Sufism. ed. Leonard Lewisohn. 1/175-198. Oxford: Oneworld, 1999.
• Karamustafa, Ahmet T. Tanrının Kural Tanımaz Kulları: İslam Dünyasında Derviş Toplukları (1200-1550). çev. Ruşen Sezer. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Kâşgarlı Mahmud. Dîvânu Lugâti’t-Türk: Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. ed. Ahmet B. Ercilasun – Ziyat Akkoyunlu. Ankara: TDK Yayınları, 2018.
• Kaya, Selim. “Hacı Bektâş Veli Düşüncesinin Değerler Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (Aralık 2021), 511-535. https://doi.org/10.21054/deuifd.1051864
• Kaya, Selim. “Türk Kültüründe Haşhaş (Afyon Bitkisi) Kullanımı (11-14. Yüzyıl Anadolu’sunda)”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 109 (2024), 115-138. https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1420367
• Kiel, Machiel. “Sarı Saltuk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/147-150. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Knysh, Alexander. Islamic Mysticism: A Short History. Leiden: Brill, 2000.
• Koltaş, Nurullah. “Tasavvufta Bir Taarruf ve Mükâşefe İmkânı Olarak Cezbe”. Marife 17/1 (2017), 121-135. https://doi.org/10.33420/marife.591732
• Konur, Himmet. “Sufi ve Tasavvuf Kavramlarının Tarihi Üzerine”. Tasavvuf Dergisi 41 (2018), 104-115.
• Köprülü, M. Fuad. “Türk-Moğol Şamanizminin Tasavvufî İslȃm Tarikatları Üzerindeki Tesiri”. çev. Ferhat Tamir. Bilig 1 (1996), 1-8.
• Köprülü, M. Fuad. Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar. yay. Orhan F. Köprülü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1976.
• el-Kûnevî, Ebu’l-Faz Muhammed b. Abdulah. es-Sûfiyetu’l-Kalenderiyye: Târihuhâ ve Fetvâ Şeyhi’l-İslâm İbn Teymiyye fîhâ. Medine: y.y., 1423/2002.
• Leiser, G. “Sari Ṣalṭūk Dede”. The Encyclopaedia of Islam (New Edition). ed. C. E. Bosworth vd. 9/61-62. Leiden: Brill, 1997.
• Lessing, Ferdinand D. Moğolca-Türkçe Sözlük. çev. Günay Karaağaç. Ankara: TDK Yayınları, 2017.
• Lewis, B. “Barak Baba”. The Encyclopaedia of Islam (New Edition). ed. C. E. Bosworth vd. 1/1031-1032. Leiden: Brill, 1986.
• M. Rızâ Şefî‘î-yi Kedkenî. Kalenderiyye der-târîh: Degardîsîhâ-yi yek ide’ûlûjî. Tahran: İntişârât-i Sohen, 1386/2007.
• Mélikoff, Iréne. “Qui était Sarı Saltuk? Quelques remarques sur les manuscrits du Saltukname”. Studies in Ottoman History in Honour of Professor V. L. Ménage. ed. C. Heywood – C. Imber. 231-238. Istanbul: Isis Press, 1994.
• Mélikoff, Iréne. De l'Epopée au Mythe: Itinéraire turcologique. Istanbul: The Isis Press, 2011.
• Mélikoff, Iréne. Hadji Bektach: Un Mythe et ses Avatars: Genèse et Évolution du Soufisme Populaire en Turquie, (Islamic History and Civilisation. 20). Leiden: Brill, 1998.
• Mélikoff, Iréne. Sur les Traces du Soufisme Turc: Recherches sur l'Islam Populaire en Anatolie. Istanbul: The Isis Press, 2011.
• Melville, Charles. “Īlkhān Öljeitü’s Conqouest of Gīlān (1307): Rumour and Reality”. The Mongol Empire & its Legacy. ed. Reuven Amitai-Preiss – David O. Morgan. 73-125. Leiden: Brill, 2000.
• Nicholson, Reynold A. The Mystics of Islam. London: G. Bell and Sons Ltd., 1914.
• Ocak, Ahmet Yaşar. “Barak Baba”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/61-62. İstanbul, TDV Yayınları, 1992.
• Ocak, Ahmet Yaşar. “Yunus Emre: 13-14. Yüzyıllar Arasında “Bir Garip Derviş-i Kalender-reviş” Yahut Önce Kendi Zaman ve Zemininin İnsanı”. Yunus Emre. ed. Ahmet Yaşar Ocak. 181-198. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri: Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri. İstanbul: İletişim Yayınlar, 2012.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Babaîler İsyanı: Alevîliğin Tarihsel Altyapısı Yahut Anadolu’da İslâm-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2011.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlîk: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar). Ankara: TTK Yayınları, 1992.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Sarı Saltık; Popüler İslâm’ın Balkanlar’daki Destanî Öncüsü (XIII. Yüzyıl). Ankara TTK Yayınları, 2002.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Türkler, Türkiye ve İslâm: Yaklaşım, Yöntem ve Yorum Denemeleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
• Öngören, Reşat. “Tasavvuf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/119-126. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Öngören, Reşat. “Sûfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/471-472. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Peacock, A. C. S. Islam, Literature and Society in Mongol Anatolia. Cambridge: Cambridge University Press, 2019.
• Pfeiffer, Judith. “Conversion Versions: Sultan Öljeytü’s Conversion to Shi’ism (709/1309) in Muslim Narrative Sources”. Mongolian Studies 22 (1999), 35-67.
• Pfeiffer, Judith. “Twelver Shî‘ism as State Religion in Mongol Iran: An Abortive Attempt, Recorded and Remembered”. Pera-Blätter. 11/1-25. Istanbul: Orient-Institut der DMG, 1997.
• Potapov, L. P. Altay Şamanizmi. çev. Metin Ergun. Konya: Kömen Yayınları, 2012.
• Prazniak, Roxann. “Ilkhanid Buddhism: Traces of a Passage in Eurasian History”. Comparative Studies in Society and History 56/3 (2014), 650-680. https://doi.org/10.1017/S0010417514000280
• Roux, Jean-Paul. Türklerin ve Moğolların Eski Dini. çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: İşaret Yayınları, 1991.
• es-Safedî, Salâhu’d-dîn Halîl b. Aybek. A‘yânu’l-‘asr ve a‘vânu’n-nasr. nşr. Muhammed ‘Abdu’l-hamîd. 5 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1430/2009.
• Saffet, Sarıkaya M. vd. “İbnü’s-Serrâc’a Göre Sarı Saltuk”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 2/32 (2013), 75-110.
• Saltık, Veli. “Sarı Saltuk ve Saltuklular”. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 34 (2005), 11-31.
• Şahin, Hanifi. İlhanlılar Döneminde Şiîlik. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2010.
• Şahin, Haşim. “Yunus Emre’nin Şeyhi Tapduk Emre”. Yunus Emre. ed. Ahmet Yaşar Ocak. 199-227. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2015.
• Şahin, İbrahim. “Barak Adı ve Etnotoponimlerden Hareketle Barakların Ana Yurdu Meselesi”. Dil Araştırmaları 30 (2022), 53-66. https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1100706
• Şevkî Çelebi. Menâkıb-i Ebû İshâk-i Kâzerûnî. haz. Fatih Bayram. İstanbul: T.C. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2016.
• Togan, Zeki Velidi. Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Enderun Yayınevi, 1981.
• Tosun, Necdet. “Yûnus Emre Rifâî, Hacı Bektaş Vefâî”. Tasavvuf 14/31 (2013), 109-115.
• Turan, Osman. Selçuklular ve İslâmiyet. İstanbul: Nakışlar Yayınevi, 1980.
• Türer, Osman. Anahatlarıyla Tasavvuf Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 1995.
• Uludağ, Süleyman. “Baba”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/365-366. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Umanç, Fırat. Sultan Olcâytû Muhammed’in Dinî ve Fikrî Dünyası (1304-1316). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Ülken, Hilmi Ziya. “Anadolu Örf ve Adetlerinde Eski Kültürlerin İzleri”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 17 (1969), 1-28.
• Ülken, Hilmi Ziya. “Anadolu’da Dini Ruhiyat Müşahedeleri”. Maarif Mecmuası 13-14 (1340/1924), 434-448.
• Ülken, Himi Ziya. Anadolu’nun Dinî Sosyal Tarihi (Öncüler: Barak Baba, Geyikli Baba, Hacı Bektaş). çev. ve haz. Ahmet Taşğın. Ankara: Kalan Yayınları, 2003.
• Vilâyet-Nâme: Manakib-i Hacı Bektâş-i Velî. haz. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: İnklâp Kitabevi, 1958.
• Wittek, Paul. “Yazijioghlu ‘Alī on the Christian Turks of the Dobruja”. BSOAS 14/3 (1952), 639-668.
• Yazıcı, Tahsin. “Haydariyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/35-36. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yunus Emre. Yunus Emre Divanı: Metinler, Sözlük, Açıklama. nşr. Abdülbaki Gölpınarlı. 2 Cilt. İstanbul, Ahmet Halit Kitabevi, 1943.