İmâmiyye Şîası’nın Tefsir Tarihi ve Günümüze Ulaşan En Eski Şiî Tefsirler

Year 2008, Volume: 8 Issue: 1, 207 - 251, 01.03.2008

Aslan Habibov

Abstract

Bu makalede İslam Ümmetinin ikinci büyük grubu olan İmâmiyye Şiası’nın Tefsir Tarihinden bahsedilmekte ve günümüze ulaşan en eski Şiî tefsirlerle müellifleri hakkında bilgi verilmeye çalışılmaktadır.

Keywords

İlk dönem, İmamiyye, tefsir, rivayet, dirayət

İmâmiyye Şîası’nın Tefsir Tarihi ve Günümüze Ulaşan En Eski Şiî Tefsirler

Abstract

References

• AKA, İsmail, “X. Yüzyıldan XX. Yüzyıla Kadar Şiilik,” Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiîlik Sempozyumu, İstanbul 1993.
• ASKERÎ, İmam Hasan, Tefsîr, Beyrut 2001.
• ÂŞÛR, Seyyid Ali, “Mukaddime,” Tefsîr-i İmam Hasan el-Askeri, (İmam Hasan el-Askerî), Beyrut 2001.
• AYOUB, Mahmoud, “The Speaking Qur’an and Silent Qur’an: A Study of the Principles and Development af Imami Shi’i Tafsir”, Approaches to the History of the Interpretation of the Qur’an, (Edited by Andrew Rippin), Oxford 1988.
• AYYÂŞÎ, Muhammed b. Mesûd, Tefsîru’l-Ayyâşî, Beyrût 1991.
• BAHRANÎ, Seyyid Haşim b. Süleyman, el-Burhân fî Tefsiri’l-Kur’ân, Kum trs. BEHŞAİŞÎ, Akiki, Tabakât-i Mufessirân-i Şîa, Kum 1382.
• BİLMEN, Ömer Nasûhî, Büyük Tefsir Tarihi, Ankara 1962.
• BROCKELMANN, Carl, Geschichte der Arabischen Litteratur Supplementband (GAL Supp.), Leiden 1937-1942.
• CERRAHOĞLU, İsmail, Tefsir Tarihi, Ankara 2005.
• CEZÂİRÎ, Seyyid Tayyib el-Musevî, “el-Mukaddime,” Tefsîru’l-Kummî, Kum 1404.
• DÂVÛDÎ, Muhammed b. Ali b. Ahmed, Tabakâtu’l-Müfessirîn, Matbaatu’l-İstiklâlil’l-Kubra, DÖLEK, Adem, “Sekaleyn Hadisi ve Değerlendirilmesi” Marife, Yıl 4, Sayı 3, 2004.
• EFENDİ, Mirza Abdullah el-İsbahânî, Riyâzu’l-Ulemâ ve Hıyazu’l-Fudelâ, Meşhed 1987.
• EMIN, Seyyid Muhsin, A’yânu’ş-Şîa, Beyrut 1986.
• ESTEREBÂDÎ, Muhammed Emin, el-Fevâidu’l-Medeniyye, Tehran 1903.
• FIĞLALI, Ethem Ruhi, Çağımızda İtikâdi İslam Mezhepleri, İstanbul 1991.
• GOLDZİHER, Ignaz, İslam Tefsir Ekolleri, (çev. Mustafa İslamoğlu), İstanbul 1997.
• GÜMÜŞ, Sadreddin, Kur’ân Tefsirinin Kaynakları, Kayıhan Yay., 1990.
• HABİBOV, Aslan, İlk Dönem Şiî Tefsir Anlayışı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti- tüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2007.
• HİLLÎ, Takiyyüddîn el-Hasan b. Ali b. Dâvûd el-Hillî, Kitâbu’r-Ricâl, Tehran 1383.
• HÛÎ, Seyyid Ebu’l-Kâsım el-Mûsevî, Mu’cemu Ricâli’l Hadis, y.y., 1992.
• HUR el-ÂMİLÎ, Muhammed b. Hasan, Vesâilu’ş-Şîa ilâ Tahsîli Mesâili’ş-Şerî’a, Tahran 1969.
• İBN HACER, Ebu’l-Fadl Ahmed b Ali b. el-Askalânî, Tehzîbu’t-Tehzib, Beyrut 1325.
• ……………, Lisânu’l-Mîzân, Haydarabâd 1330.
• İBN HANBEL, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed, el-Müsned, Beyrut trs. İBN KESÎR, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer b. Kesîr ed-Dımeşkî, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Mısır trs. İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, el-Maârif, Mısır 1353.
• İBNU’L-ĞAZÂİRÎ, Ahmed b. Hüseyin, Ricâl, Kum 1364.
• İBNU’N-NEDÎM, Fihrist, Beyrût 1964.
• İBNU’Ş-ŞECERÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Hasan el-Alevî, Fadlı Ziyâreti’l- Hüseyin, Kum 1403.
• KAZIM, Muhammed, “el-Mukaddime,” Tefsîru Furat el-Kûfî, (Furat b. İbrâhim b. Furât el- Kûfî), Tahran 1990.
• KEŞŞÎ, Ebû Amr Muhammed b. Ömer b. Abdilazîz, Ricâl, Meşhed 1348.
• KEHHÂLE, Ömer Rıza, Mu’cemu’l-Muellifîn, Beyrût trs. KIRCA, Celal, “Ca’fer es-Sâdık ve Ona İzafe Edilen Tefsir,” Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 6, yıl 1989.
• KÛFÎ, Furat b. İbrahim b. Furât, Tefsiru Furat el-Kûfî, Necef trs. KUMMÎ, Ali b. İbrâhim b. Hâşîm, Tefsîru’l-Kummî, Kum 1404.
• KULEYNÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Yâkub b. İshak, el-Usûl mine’l-Kâfi, Tehrân 1365.
• MAHALLÂTÎ, Seyyid Haşim er-Rasûlî, “el-Mukaddime”, Tefsîru’l-Ayyâşî, (Muhammed b. Mes’ûd el-Ayyâşî), Beyrût 1991.
• MARİFET, Muhammed Hâdi, et-Tefsir ve’l-Mufessirûn, Meşhed 1997.
• ……………, Sıyânetu’l-Kur’ân mine’t-Tahrif, Kum 1413.
• MESÛDÎ, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Ali, Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinu’l-Cevher, Kahire MECLÎSÎ, Muhammed Bakır, Bihâru’l-Envâr, Beyrut, trs. MUEZZÎ, Muhammed Ali Emîr, “İmâmi Şiîlikte Hadisin Sıhhat Kıstasları ve Fakîhin Otorite- sine Dair Değerlendirmeler,” (çev. M. Ali Sönmez), Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 12, sayı 2, yıl 2003.
• MUSEVÎ, Şerefuddin, el-Muracaat, (çev. Sabahattin Sonay), Adana trs. MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyin b. Haccâc en-Nişâburî, es-Sahih, İstanbul 1992.
• UYAR, Mazlum, İmâmiyye Şîası’nda Düşünce Ekolleri Ahbârîlik, İstanbul 2000.
• ……………, Şiî Ulemânın Otoritesinin Temelleri, İstanbul 2004.
• NÂDİRALİ, Âdil Nûrali, et-Tefsîr ve’l-Mufessîrûn İnda’ş-Şîa, (Basılmamış Doktora Tezi), Kuddîs Yûsuf Üniversitesi Doğu Edebiyâtı Enstitüsü, Beyrut 1990.
• NECÂŞÎ, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Ali b. Ahmed, Ricâl, Kum 1424.
• NEVBAHTÎ, Ebû Muhammed el-Hasan b. Mûsâ, Fıraku’ş-Şîa, İstanbul 1931.
• NÛRÎ, Mirza Hüseyin, Mustedreku’l-Vesâil, Kum 1408.
• ÖZ, Mustafa, “Ca’fer es-Sâdık,” DİA, İstanbul 1993.
• HASKÂNÎ, Hâkim, Şevâhidu’t-Tenzîl li Kavâidi’t-Tafdîl, Muesseseyi Çap ve Neşr 1411.
• HİLLÎ, Takiyyüddîn el-Hasan b. Ali b. Dâvûd el-Hillî, Kitâbu’r-Ricâl, Tehran 1383.
• HÛLÎ, Emin, Kur’ân Tefsirinde Yeni Bir Metod, (çev. Mevlüt Güngör), İstanbul 1995.
• HÂNSÂRÎ, Muhammed Bakır el-Mûsevî, Ravdâtu’l-Cennât fî Ahvâli’l-Ulemâi ve’s-Sâdât, Kum 1392.
• SADR, Seyyid Hasan, Te’sîsu’ş-Şîa Li Ulûmi’l-İslâm, Kum 1375.
• SADR, Muhammed Bâkır, el-Meâlimu’l-Cedîde li’l-Usûl, Necef 1975.
• SADIK, İmam Ca’fer b. Muhammed, Tefsîru İmam Ca’fer es-Sâdık, Yazma, Süleymaniye Kütühanesi, Nafiz Paşa 65. SEZGİN, Fuad, Geschichte des Arabischen Schrifttum (GAS), Leiden 1968.
• SUBHAHÎ, Ca’fer, “Mukaddime,” et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, (Ebû Ca’fer Muhammed b. Hasan et-Tûsî), Kum 1413.
• SÜLEMÎ, Ebû Abdurrahman, Hakâiku’t-Tefsîr, Beyrut 2001.
• ŞEYH MÜFÎD, Muhammed b. Muhammed b. Numan el-Ukberî, el-İrşâd, Kum 1413.
• ŞEYH SADÛK, Ebû Cafer Muhammed b. Ali b. Hüseyin b. Musa b. Bâbuveyh el-Kummî, Kemâlu’d-Dîn ve Temâmu’n-Ni’me, Kum 1395.
• ……………, İlelu’ş-Şer’âi’, Necef 1963.
• ……………, Uyûnu’l-Ahbâri’r-Rıza, Meşhed 1413.
• ……………, el-Emâlî, Ketabhaney-i İslâmî 1362.
• TABATABÂÎ, Muhammed Hüseyin Tabatabâî, “Mukaddime,” Tefsîru’l-Ayyâşî, (Ebu’n-Nadr Muhammed b. Mesûd el-Ayyâşî), Beyrût 1991.
• ……………, İslamda Şia, (çev. Abbas Kazımî, Kadir Akaras), İstanbul 1999.
• TABERÎ, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr b. Rustem, Delâilu’l-İmâme, Beyrut 1988.
• TABERSÎ, Ebû Ali Fadl b. Hasan, İ’lâmu’l-Vera bi A’lâmi’l-Hudâ, Beyrut 1985.
• TAHRÂNÎ, Ağa Bozorğ Tahranî (Muhammed Muhsin Nezîlu Samarrâî), ez-Zerîa İlâ Tesânîfi’ş-Şîa, Kum 1498.
• TUSÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Hasan, el-Ğaybe, Kum 1417.