MÜFESSİRLERİN YORUMLARINA GÖRE “ALLAH’IN İNSANA RUHUNDAN ÜFLEMESİNİN” ANLAM BOYUTLARI

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 2, 630 - 652, 25.12.2021

Sami Kılınçlı

https://doi.org/10.30627/cuilah.1008090

Cited By: 1

Öz

İnsan, Kur’an’da Allah’ın halifesi olması için, Allah’ın bizzat eliyle yarattığı, kendi ruhundan üflediği, diğer varlıkların kabul etmediği emaneti kabul eden ve ahsen-i amele ulaşması hedef gösterilen varlık olarak anlatılmaktadır. Bu açıklamalar içinde en dikkati çeken ve insanın varlığının temelinde yer alan husus ona “Allah’ın ruhundan üflemesidir.” Bu konu, Hristiyanların ve Hulûliyye fırkasının kulun Allah ile ilişkisi bağlamındaki yanlış yorumları ve içinden çıkılamayan tartışmaların da etkisiyle tarihte ve günümüzde birçok kişi tarafından hakkında konuşulmayan veya mümkün olduğu kadar az konuşulan bir mevzuya dönüşmüştür. Bu durum gerçekliğin bir tarafını oluşturmakla birlikte tüm dönemlerde ruha, mahiyetine ve insana ruh üflenmesinin anlamına dair açıklamalar da yapılmıştır. İnsana ruh üflenmesi Kur’an’da açıklanmaktadır. Bundan dolayı meselenin tüm boyutlarıyla anlaşılması için farklı tefsir ekollerine bağlı müfessirlerin görüşlerinin araştırılarak bir sonuca ulaşılması elzem olduğundan bu çalışma tefsir kaynakları üzerinden yapılmıştır. Müfessirlerin izahlarından insana Allah’ın ruh üflenmesinin farklı anlam boyutlarına sahip olduğu, bir kısmının konuya dair mümkün olduğu kadar az yorum yaptıkları görülmekle birlikte, bazı âlimlerin insana ruh üflenmesini insanın canlanması, üflenen ruhun ve Hz. Âdem’in/insanın teşrif, tekrim ve tahsisi merkezli açıkladıkları görülmektedir. Farklı ekollere bağlı birçok müfessirin ise konuyu, insanın ilahi sıfatların yansımasına sahip olması, Allah’ın halifeliği, insanın metafizik boyutu, insan ufkunun maddi âlemin ötesine geçmesi merkezinde izah ettikleri anlaşılmaktadır. Sonuç olarak herhangi bir ekole bağlı kalmadan konuyla ilgili izahlar bütüncül olarak okunduğunda insana Allah’ın ruhundan üflenmesinin çamurdan yaratılan varlığın canlandırılarak ahsen-i takvîm hale getirilmesi, Allah katında değerli, seçkin, potansiyeli en geniş ve ufku en açık varlık olmasının sebebi olduğu anlaşılmaktadır. Ruh konusunun insanın akletme de dâhil tüm faaliyetlerinin, ıslah ve ifsadının merkezi olarak anlatılan kalble de sıkı ilişkili olduğu görülmektedir. Huşu, takva, ihsân, muhabbetullah, basiret, Allah ile beraberlik gibi konuların doğru ve derinlikli izahının da ancak ruh üflenmesinin boyutları kavrandığında en iyi şekilde anlaşılabileceği söylenebilir. Bu durumda ruh konusu tamamen bilinmeyen değil, birçok konu gibi künhüne sadece Allah’ın vakıf olduğu konulardan biri olmaktadır. Modern dönemde yaygın olan bilim anlayışında ruha ve ilahi hakikatlere yer verilmemesi, insanın, hayatın ve varlığın ruhsuzlaştırılması ve insanı herhangi bir seçkinliği olmayan sıradan bir varlığa dönüştürürken, insana ruh üflenmesinin ise bu algının tam tersine insanın seçkinlik ve biricikliğini anlattığı görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Kur'an, İnsan, Tefsir, Ruh, Allah'ın ruhundan üflemesi

Meaning of “Allah’s Blowing to Human Beings through Soul” Regarding the Interpretations by Glossators

Öz

Kaynakça

• Akdemir, Salih, “İnsan Ruhu Ulvi Tekâmüle Ulaşmak İçin Çok Boyutlu Bir Biçimde Gelişmeye Uygun İstidatta Yaratılmıştır”, Toplum Bilimleri Dergisi, 7/14 (2013): 9-14.
• Âlûsî, Şehâbeddin Mahmud. Rûhu’l-meânî. Beyrût: İdâratü’t-Tıbâti’l-Münîriyye-İhyâu’t-Turâsi’l-Arabî, t.y.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd. Meʿâlimü’t-tenzîl. Riyad: Dâru’t-Tayyibe, 1409.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed el. Envâru’t-tenzîl. 5. bs. Beyrût: yy., 2011.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. Editör Bedreddîn Çetiner. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, t.y.
• Cevherî, İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhah. 3. bs. Beyrût: Dâru’l-İlmli’l-Malâyîn, 1404.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerîf. et-Ta’rîfât. Beyrût: Dâru’n-Nefâis, 2018.
• Derveze, İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. 2. bs. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1421.
• Esed, Muhammed. Kur’an mesajı. Çeviren Cahit Koytak. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• Fîruzabâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb. Besâiru zevi’t-temyîz fî letâifi’l-kitâbi’l azîz. Beyrût: el-Mektebetu’l-İlmiyye, t.y.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. Kâhire: Şirketu Kuds, 2012.
• Halebî, Semîn. Umdetu’l-huffâz. Editör Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûr. 4 c. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• İbn Abdisselâm, İzzeddin. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. Mekke: Ümmu’l-Kurâ Üniv, 1420.
• İbn ‘Âdil, Ebû Hafs Ömer b. Ali. el-Lubâb fî ‘ulûmu’l-kitâb. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
• İbn Âşûr, Muhammed b. Tâhir. Tefsiru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru Sahnûn li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 1984.
• İbn Ebû Zemenîn, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah. Tefsîru’l-Kur’âni’l-azîz. Kâhire: el-Fâzûku’l-Hadîsiyyeli’l-Libâti ve’n-Neşr, 1423.
• İbn Kayyım, el-Cevziyye. Bedâiu’t-tefsîr. Riyad: Dâru İbn Cevziyye, 1427.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil. Tefsîru’l-Kur’ani’l-‘azîm. Kahire: Müessesetu Kurtuba, 1421.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Nüzhetü a‘yuni’n-nevâzir fî ilmi’l-vucîh ve’n-nezâir. 15 c. Kahire: Müessesetu Kurtuba, 1421.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1431.
• İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’l-Ma‘rife, 1426.
• Karaman vd, Hayreddin. Kur’an Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003.
• Kelbî, Muhammed b. Ahmed b. Cüzey. et-Teshîl li ulûmi’t-tenzîl. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Kurtubî, Abdullah b. Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrût: Müessetu’r-Risâle, 1427.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdülmelik. Letâifü’l-işârât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1436.
• Kutup, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. Çeviren Salih Uçan-Vahdettin İnce. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1989.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbu’t-tevhîd. Ankara: İslam Araştırmaları Merkezi, 2017.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. en-Nüket ve’l-uyûn. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye-Müessetu’l-Kütübi’s-Sekâfi, t.y.
• Mehâimî, Ebu’l-Hasen Ali Alâuddîn b. Ahmed b. Ali el-Mahdûm. Tabsîru’r-Rahmân ve teysîru’l-mennân. 2 c. Mısır: Matbaatu Bulak, t.s.
• Merâğî, Ahmed Mustafa. Tefsîru’l-Merâğî. Mısır: Mektebetu ve Matbaatu Mustafa el-Bâbî el Halebî ve Evlâdihî, 1365.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. Çeviren Muhammed Han Kayanî vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Meydânî, Abdurrahman Habenneke. Meâricu’t-tefekkür ve dekâiku’t-tedebbur. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1423.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 2008.
• Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-Kummî. Tefsîru ğarâibi’l-Kur’ân ve rağâibi’l-furkân. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Râzî, Fahruddîn İbn Ziyâuddîn b. Ömer Muhammed. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1401.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetu’t-tefâsîr. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, ts.
• Sa’lebî, Ebû İshâk Muhammed. el-Keşf ve’l-Beyân. 10 c. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyye, 2002.
• Seâlibî, Abdurrahmân b. Muhammed b. Mahlûf. el-Cevâhiru’l-hisân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1997.
• Semerkandî, Ebû Seleme. Mâtürîdîliğin Temel İnanç İlkeleri. Çeviren Ahmet Salim Kılavuz. İstanbul: Endülüs, 2019.
• Semerkandî, Şemsüddîn. İlmü’l-Âfâk ve’l-Enfüs. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahman. ed-Durru’l-mensûr fi’t-tefsîri bi’l-me’sûr. Kahire: Merkezu Hicr, 2003.
• Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyn b. Mûsâ el-Ezdî. Hakâiku’t-tefsîr. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421.
• Şinkîtî, Muhammed Emîn. Advâu’l-beyân fî îdâhi’l-Kur’ân bi’l-Kurân. Mekke: Dâru Âlemi’l-Fevâid, 1426.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b Cerir b Yezid. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. B.y.: :Dâru Hicr, 1422.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’an. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, 2000.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki’t-tenzîl. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyye, 2008.