Divan Edebiyatında Latife ve Hezl

Year 2013, Volume: 22 Issue: 1, 229 - 242, 01.06.2013

Prof.dr. Hanife Dilek Batislam

Abstract

Works of witty saying and jestling in Divan literature are among the works of humor Although witty saying is described as “making people lough nice words that give cheeriness and especially joking wit clever remarks funnies it had areas of various different usages in variety of works in divan literature period As it has been recognized from these definitions there have been some similarities between witty saying and jestling In this paper we are going to show the characteristics similarities and differences between witty saying and jestling displayed in works of humor in Divan literature Key words: Witty saying jestling Divan literature humor

Keywords

Witty saying, jestling, Divan literature, humor.

Divan Edebiyatında Latife ve Hezl

Abstract

Latife ve hezl Divan edebiyatının mizahî eserleri içinde yer alırlar Latife “insanları güldüren neşelendiren hoş ve güzel söz özellikle şaka nükte espri fıkra” vb olarak tanımlanmakla birlikte divan edebiyatı dönemine ait çeşitli eserler içerisinde farklı kullanım alanları bulmuştur Kaynaklarda hezle de “şaka mizah latife alay ve eğlence” karşılıkları verilmektedir Bu tanım ve karşılıklardan da anlaşılacağı gibi latife ve hezl arasında bazı benzerlikler vardır Makalemizde kaynaklarda verilen bilgilerden ve örneklerden yola çıkarak divan edebiyatının mizahî eserleri olarak kabul edilen latife ve hezlin özelliklerini farklı ve benzer yönlerini ortaya koymaya çalışacağız Anahtar Kelimeler: Latife hezl divan edebiyatı mizah WITTY SAYING AND JESTLING IN DIVAN POETRY

Keywords

Latife, hezl, divan edebiyatı, mizah.

References

• Aça, Mehmet; Gökalp, Haluk; Kocakaplan, İsa, (2009), Başlangıcından Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, Kriter Yay. İstanbul. Ahmet Vefik Paşa, (1306), Lehçe-i Osmanî, İstanbul. Ak, Coşkun, (2001), Bağdatlı Rûhî Dîvânı, Karşılaştırmalı Metin, C.I-II, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa. Akalın, L. Sami, (1984), Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Varlık Yay. 6. Basım, İstanbul. Aksoyak, İ.Hakkı, (1999), Gelibolulu Âlî ve Divanlarının Tenkitli Metni, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Ali Seydi, (1330), Resimli Kamûs-ı Osmanî, İstanbul. Altunel, İbrahim, (2003), “Latife” mad., DİA, C.XXVII, Ankara, s.109-110. Ambros, Edith Gülçin, (2009), “Gülme, Güldürme ve Gülünç Düşürme Gereksinimlerinden Doğan Türler ve Osmanlı Edebiyatında İroni”, Nazımdan Nesire Edebî Türler, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 4, (Hazırlayanlar: Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım), Turkuaz Yay. İstanbul, s.64Ana Britannica, (1989), “Letaifname” mad. Ana Yay. C.XIV, İstanbul, s.424. Aynî, Sâkînâme, (2003), (Hazırlayan: Mehmet Arslan), Kitabevi, İstanbul. Bağdatlı Rûhî, (1287) , Külliyât-ı Eş‘âr-ı Rûhî-i Bağdâdî, İstanbul. Batislam, H. Dilek, (1997), Kânî’nin Mensur Letâifnâmesi ve Hezliyyâtı, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Batislam, H. Dilek, (1998), “Bağdatlı Rûhî‟nin Mektup Tarzında Yazılmış Bir Kasidesi”, Dergâh , S.102-103, İstanbul, Ağustos-Eylül, s.14-15. Behiştî’nin Heşt Behişt Mesnevisi, (2001), (Hazırlayan: Emine Yeniterzi), Kitabevi, İstanbul. Çavuşoğlu, Mehmed, (1970), “Zâtî‟nin Letâyifi”, İstanbul Üniversitesi TDED., C.XVII, Ağustos, s.1-51. Çavuşoğlu, Mehmed, (1977), “Zâtî‟nin Letâyifi II”, İstanbul Üniversitesi TDED., C.XXII, Ağustos, s.113-161. Demirel, Şenel, (2010), “Eski Türk Edebiyatında Letâifnâmeler ve Bir Yazma Eserin Der-Kenarındaki Latifeler”, Adıyaman Üniversitesi Ulusal Eski Türk Edebiyatı
• Sempozyumu, (15-16 Mayıs 2009), Adıyaman Üniversitesi Yay. No:3, Ankara, s.2252 Devellioğlu, Ferit, (1986), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 7. Baskı, Aydın Kitabevi, Ankara. Dilçin, Cem, (1983), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK. Yay. Ankara. Diyarbakırlı Lebîb Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvanı, (2005), (Hazırlayan: İdris Kadıoğlu), Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Yay. Malatya. Durmuş, İsmail, (1998), “Hezl” mad. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.17, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, İstanbul, s.304. Erkal, Abdülkadir, (2001), “Divan Edebiyatında Hazaniyye ve Nev„î‟nin Hazaniyye-i Latîfe” İsimli Kasidesi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 18, Erzurum, s.107-152. Hazâna Sürgün Bahâr, Keçecizâde İzzet Molla ve Dîvân-ı Bahâr-ı Efkâr, (2005), (Hazırlayanlar: Ömür Ceylan-Ozan Yılmaz), Sahaflar Kitap Sarayı, İstanbul. Keçecizâde İzzet Molla, Mihnet Keşan, (2007), (Hazırlayanlar: Ömür CeylanOzan Yılmaz), Sahaflar Kitap Sarayı, İstanbul. Kılıç, Zülküf, (2008), “Klâsik Türk Edebiyatında Eleştiri Terminolojisi”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.I, S.I, Adıyaman, s.1511 Kortantamer, Tunca, (2007), Temmuzda Kar Satmak, Örnekleriyle Geçmişten Günümüze Türk Mizahı, Yayıma Hazırlayanlar: Fatih Ülken-Şerife Yalçınkaya, Phoneix, Yay. Ankara. Kurnaz, Cemal, (1997), “Rûhî‟nin Dostaları”, Divan Edebiyatı Yazıları, Akçağ Yay. Ankara, s.126-182. Kutlu, Mustafa, (1986), “Letâif-Letâifnâme” mad., Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. VI, Dergâh Yay. İstanbul, s.81. Levend, Agâh Sırrı, (1984), Divan Edebiyatı (Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar), 4. Baskı, Enderun Kitabevi, İstanbul. Levend, Agâh Sırrı, (1988), Türk Edebiyatı Tarihi, Giriş, TTK. Yay. 3. Bas. TTK. Bas. C.I, Ankara. Mermer, Ahmet; Alıcı, Lütfi vd. (2007), Eski Türk Edebiyatına Giriş, 2. Baskı, Akçağ Yay. Ankara. s. 404-407. Muallim Naci, (1987), Lugat-ı Naci, Çağrı Yay. İstanbul. Mütercim Asım, (1305), Okyanusü’l Basît Fi-Tercümeti’l-Kâmûsi’l-Muhît, C.III, Matbaatü‟l-Osmaniyye, İstanbul. Nev‘î Dîvan, (1977), (Tenkidli Basım), (Hazırlayanlar: Mertol Tulum, M.Ali Tanyeri), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. İstanbul. Okuyucu, Cihan, (1994), Cinânî, Hayâtı, Eserleri, Dîvânının Tenkidli Metni, AKDTYK. TDK. Yay. Ankara.
• Özkırımlı, Atilla, (1983), “Letâif” mad., Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, C.III, Cem Yay. İstanbul, s.794. Özkırımlı, Atilla, (1987), “Hezl” mad. Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, C.III, Cem Yayınevi, İstanbul, s.630. Pala, İskender, (1989), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, C.I- II, Akçağ Yay. 2. Baskı, Ankara. Pala, İskender, (1998), “Hezl” mad. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.17, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, İstanbul, s.305. Sarı, Mevlüt, (1982), El-Mevarid, Arapça-Türkçe Lügat, Bahar Yay. İstanbul. Seymen, Emine, (2008), Sehî Bey ve Latîfî Tezkirelerinde İstitrâd, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Şemsettin Sami, (1318), Kamus-ı Türkî, İstanbul. Şeyh-i Sanan Mesnevisi, (2007), (Hazırlayan: Müberra Gürgendereli), Kitabevi, İstanbul. Tuğlacı, Pars, (1972), Okyanus Ansiklopedik Sözlük, Pars Yay. C.IV, 1. Bas. İstanbul. Tuğluk, Halil İbrahim, (2009), “Bir Mecmuada Bâkî, Nev„î (Yahya) Ve Nef„î İle İlgili Bazı Latifeler”, Turkish Studies, Türkoloji Araştırmaları, İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2, Winter, s. 993-1006. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (TDEA), (1981), “Hezl, hezel” mad. C.IV, Dergâh Yayınları, İstanbul, s.213. Tüzin, Derya, (2008), Sürgün Yolunda Bir Yenileşme Serüveni Mihnet-Keşan, Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.