EVRENSEL BİR SEMBOL OLARAK LOTUS ÇİÇEĞİNİN ESKİ UYGUR METİNLERİNDEKİ DURUMU

Year 2024, Volume: 9 Issue: 2, 1016 - 1040, 26.12.2024

Ayşe Kübra Özer

https://doi.org/10.32321/cutad.1543135

Abstract

Semboller, soyut veya aşkın kavramları temsil etmek için sıklıkla kullanılan somut varlıklardır. Görünenin ardındaki görünmez gerçeğe işaret eden semboller, insanın derinliğini de ifade etmektedir. Semboller, hem açıklayıcı hem de gizleyici bir niteliğe sahiptir. Bu nedenle sembollerin antik çağlardan bu yana tarih boyunca tüm toplumlarda kullanıldığı görülmektedir. Hem kullanım sıklığı hem de alan çeşitliliği açısından semboller, araştırmacıların ilgisini çekmiş ve çok sayıda disiplinde araştırma konusu olmuştur. Semboller resim, matematik, psikoloji, din, felsefe ve mitoloji gibi çok çeşitli alanlarda kendini göstermektedir. İnsanlarla belirli bağlam dâhilinde iletişim kuran sembol, gösterdiğinden daha derin olan örtük anlamlar taşımaktadır. Bu nedenle, edebî, dinî ve kültürel bağlamlarda bireyler tarafından sıklıkla kullanılan sembollerin genellikle belirli kodlara sahip olduğu açıktır. Birçok kültürde karşılaşılan ve kültürel aktarım için bir kanal görevi gören semboller, dil ve edebiyat alanlarında da önem taşımaktadır. Edebî metinlerde, mitlerde, anlatılarda ve diğer kültürel ifade biçimlerinde gözlemlenen çeşitli semboller arasında lotus çiçeği özellikle dikkat çekmektedir. Hinduizm ve Budizm gibi doğu dinlerinde özel bir öneme sahip olan bu çiçek, Eski Uygur Türkleri arasında da önem kazanmıştır. Budizm'in benimsenmesiyle birlikte Eski Uygurların değişen dinî, siyasi ve kültürel hayatının etkileri zaman içinde yayımlanan metinlerde kendini göstermiştir. Çok sayıda anlama ve evrensel bir yapıya sahip olan lotus çiçeği Budist metinlerde, özellikle de Budizm'in bir kolu olan Vajrayāna okuluna ait metinlerde yaygın bir semboldür. Çiçek, Budist ve Tantrik düşüncede yaratılış, doğum-ölüm-yeniden doğuş, üreme ve saflıkla ilgili olanlar da dâhil olmak üzere büyük öneme sahip kavramları aktarmak için bir araç görevi görmektedir. Ayrıca, lotus çiçeği metinlerde bulunan benzetme ve tasvirlerde saflık ve güzellik gibi benzer anlamları iletmek için kullanılmıştır. Tantrik özellikler taşıyan Eski Uygur metinlerinde lotus çiçeğinin yaygınlığı, Tantrik anlayışın kapalı ve gizemli yapısıyla ilişkilendirilebilir. Çiçek, metinde çeşitli anlamlarına uygun olarak temsil edilmiştir. Bu çalışma, bağlamsal yorumlamaya vurgu yaparak lotus çiçeğinin Eski Uygurca yazılmış metinlerde ifade edilen sembolik anlamlarını aydınlatmayı amaçlamaktadır. Bunu yaparak, anlamları şifreli olan sembollerin bir metni anlama ve yorumlamada oynadığı önemli rolün altını çizmek amaçlamaktadır.

Keywords

Sembol, Simgesel Anlam, Lotus Çiçeği, Eski Uygurca Metinler, Tantrik Metin

THE STATUS OF THE LOTUS FLOWER AS A UNIVERSAL SYMBOL IN OLD UYGHUR TEXTS

Abstract

Symbols are concrete entities that are frequently employed to represent abstract or transcendent concepts. Symbols, which point to the invisible truth behind the visible, also serve to express the depth of the human condition. Symbols possess both an explanatory and a concealing quality. For this reason, it can be observed that symbols have been employed in all societies throughout history since ancient times. In terms of both frequency of use and diversity of fields, symbols have attracted the attention of researchers and have been the subject of research in a multitude of disciplines. Symbols manifest themselves in a variety of fields, including painting, mathematics, psychology, religion, philosophy, and mythology. They convey implicit meanings that are deeper than their outward appearance suggests. In communicating with human beings, symbols are context-dependent. It is therefore evident that the symbols frequently employed by individuals in literary, religious, and cultural contexts often possess specific codes. Symbols, which are encountered in many cultures and serve as a conduit for cultural transmission, are also of significance in the domains of language and literature. Among the various symbols observed in literary texts, myths, narratives, and other forms of cultural expression, the lotus flower merits particular attention. This flower, which holds particular significance in eastern religions such as Hinduism and Buddhism, has also assumed importance among the Old Uyghur Turks. The effects of the changing religious, political, and cultural life of the Old Uyghurs with the adoption of Buddhism have manifested themselves in the texts published over time. The lotus flower, which has a multiplicity of meanings and a universal structure, is a pervasive motif in Buddhist texts, particularly in those of the Vajrayāna school, a branch of Buddhism. The flower serves as a vehicle for conveying concepts of great significance in Buddhist and Tantric thought, including those pertaining to creation, birth-death-rebirth, reproduction, and purity. Furthermore, the lotus flower is employed to convey analogous meanings, such as purity and beauty, in the similes and depictions found in the texts. The prevalence of the lotus flower in Old Uyghur texts with Tantric features is also attributable to the closed and mysterious structure of Tantric understanding. The flower is represented in the text in accordance with its various meanings. This study aims to elucidate the symbolic meanings of the lotus flower as expressed in texts written in Old Uyghur, with an emphasis on contextual interpretation. By doing so, it seeks to underscore the pivotal role that symbols, which may be cryptic in their meaning, play in comprehending and interpreting a text.

Keywords

Symbol, Symbolic Meaning, Lotus Flower, Old Uyghur Texts, Tantric Text

References

• Aamir, N. and Malik, A. (2017). From divinity to decoration: The journey of lotus symbol in the art of subcontinent. Pakistan Social Sciences Review, 1(2), 201-225.
• Aris, G. (2018). Eski Uygurca ölüler kitabı üzerine bir çeviri denemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Eski Türk Dili Programı, İstanbul.
• Beer, R. (2015). The handbook of Tibetan Buddhist symbols. Boulder: Shamhala Publications.
• Buswell, R. E. and Lopez, D. S. (2014). The princeton dictionary of Buddhism. Princeton and Oxford: Princeton University Press.
• Caferoğlu, A. (2015). Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Cirlot, J., E. (2001). A dictionary of symbols (2nd Edt.). (Jack Sage Trans.). London: Routledge.
• Cooper, J., C. (1987). An illustrated encyclopaedia of traditional symbols. London: Thames & Hudson.
• Çetin, E. (2020). Altun Yaruk VII. kitap: Berlin Bilimler Akademisindeki metin parçaları :(Karşılaştırmalı metin, çeviri, açıklamalar, dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eberhard, W. (2000) Çin imgeleri sözlüğü. (Aykut Kazancıgil ve Ayşe Bereket, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
• Eitel, J. E. (1904). Handbook of Chinese Buddhism: Being a Sanskrit-Chinese dictionary, with vocabularies of Buddhist terms in Pali, Singhalese, Siamese, Burmesi, Tibetan, Mongolian and Japanese. Tokyo: Sanshusha.
• Eliade, M. (2017). Yoga, ölümsüzlük ve özgürlük. (Ali Berkay, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Eliade, M. (2020). Mefisto ile erdişi. (Hanife Güven, Çev.) Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Elmalı, M. (2016). Daśhakarmapathavādānamālā giriş-metin-çeviri-notlar-dizin-tıpkıbaskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Elmalı, M. (2019). Eski Uygurca altı dişli fil hikâyesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Evans-Wentz, W. Y. (1978). Tibetan Yoga and secret doctrines: or, seven books of wisdom of the Great Path, according to the late Lama Kazi Dawa-Samdup’s English rendering. Oxford: Oxford University Press.
• Fontana, D. (1994). The secret language of symbols: a visual key to symbols and their meaiıngs. San Francisco: Chonicle Books.
• Govinda, Lama A. (1960). Foundations of Tibetan mysticism according to the esoteric teachings of the great mantra oṁ maṇi padme hūṁ. New Delhi: B.I Publications.
• Gül, A. (2021). Budist sanatta ve ikonografide Buda’nın temel mudraları ve fiziksel Özellikleri. Trabzon İlahiyat Dergisi, 8(2), 1-40.
• Hong, E. J. (2017). Lotus: symbol of rebirth and resurrection. Eurasian Journal of Analytical Chemistry, 18(3), 241-249.
• İsi, H. (2021). Eski Türkçe Tantrik bir Mmtin: Uṣṇīṣa Vijaya Dhāraṇī sūtra. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Jordan, M. (2004). Dictionary of Gods and Goddesses. New York: Facts On File.
• Kara, G. and Peter, Z. (1976). Fragmente tantrischer Werke in uigurischer übersetzung, (BT VII). Berlin: Akademie Verlag.
• Kara, G. & Peter, Z. (1977). Die uigurischen Übersetzungen des Guruyogas Tiefer Weg von Sa-skya Paṇḍita und der Mañjuśrīnāmasaṃgīti (BT VIII). Berlin: Akademie Verlag.
• Karaayak, T. (2021). Eski Uygurca Abitaki metinlerinin söz varlığı (giriş-metin-aktarma-açıklamalar-dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kawamura, Leslie S. (2004). Bodhisattva(s). In (Robert E. Buswell, Ed.) Encyclopedia of Buddhism I (pp. 58-60). New York: Thomson Gale.
• Kaya, C. (2021). Uygurca Altun Yaruk giriş, metin ve dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kaya, K. (2001) Hinduizm. Ankara: Dost Yayınları.
• Kaya, K. (2003) Hint mitolojisi sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kaya, K. (2017). Buddhizm sözlüğü. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Keown, D. (2003). A dictionary of Buddhism. Oxford University Press.
• Kılıç Cengiz, A. (2021). Eski Uygur dönemine ait tantrik bir metin: Sitātapatrādhāraṇī. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Kutlutürk, C. (2015). Hinduizm’e göre Tanrı Vişnu’nun yeryüzünde bedenlenmesinin (Avatārā/Hulûl) temel nedenleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55(1), 141-160.
• Monier-Williams, Sir M. (1986). A Sanskrit-English dictionary, etymologically and philologically arranged with special reference to cognate Indo-European lenguages. Delhi: Mortilal Banarsidass.
• Nakamura, H. (2017). Gotama Budha: En güvenilir metinler üzerinden yazılmış bir biyografi. (Zeynep Seyhan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Özçalık, M. (2017). Lotus çiçeğinin farklı kültürlerdeki önemi ve peyzaj tasarımında kullanımının irdelenmesi. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 10, 22-28.
• Sarma, D. S. (2005). Hint dini tarihine giriş. (Fuat Aydın, Çev.). İstanbul: Ataç Yayınları.
• Saunier, M. (1911). La légende des symboles, philosophiques, religieux et maçonniques. Paris: Bibliothèque internationale d'éditions E. Sansot & Cie.
• Skilling, P. (1996). Symbols on the body, feet, and hands of a Buddha. Journal of The Siam Society, 84(1), 5-28.
• The seeker’s glossary of Buddhism (1998). Lotus flower (2nd Edition). The Corporate Body of the Buddha Educational Foundation (pp. 415-416).
• Tokyürek, H. (2018a). Budist Uygur metinlerinde mandal kılmak töreni üzerine. Türkiyat Mecmuası, 28(1), 163-178.
• Tokyürek, H. (2018b). Eski Uygur metinlerinde fizyoloji ve maṇḍala. Dil Araştırmaları Bahar(22), 27-46.
• Tokyürek, H. (2019a). Eski Uygur Türkçesinde Budizm ve Manihaizm terimleri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tokyürek, H. (2019b). Eski Uygurcada Cundī Buddha’nın tasviri. Karadeniz Araştırmaları, XVI(64), 711-723.
• Tokyürek, H. (2022). Eski Uygur Türkçesinde tanrısal insan anatomisi ve fizyolojisi, Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Tsuda, S. (1970). The Saṃvarodaya-Tantra. The degree of Doctor of Philosophy in the Australian National Universty.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Panteon. İçinde Türk Dil Kurumu Sözlükleri. 24.10.2024 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alınmıştır.
• Uçar, E. (2009). Altun Yaruk Sudur V. kitap Berlin koleksiyonundaki fragmanların transliterasyonu ve transkripsiyonu açıklamalar ve dizin. Yayımlanmamış doktora tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Uzunkaya, U. (2020). Budist Eski Uygur edebiyatından iki metin (metin-çeviri-açıklamalar-dizinler). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Ward, W. E. (1952). The lotus symbol: Its meaning in Buddhist art and philosophy. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 11(2), 135-146.
• Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen: Altuigurisch – Deutsch –Türkisch (Eski Uygurcanın el sözlüğü: Eski Uygurca – Almanca – Türkçe). Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, erschienen im Universitätsverlag Göttingen.
• Winn, S. L. (2017). The Significance of the Buddha footprint in the Bagan Metropolis. Southeast Asian Art Academic Programme, July 9(15), 1-15.
• Zieme, P. & Kara, G. (1978). Ein Uigurisches Totenbuch, Nāropas Lehre in Uigrischer Übersetzung von vier tibetischen Traktaten nach der Sammelhandschrift aus Dunhuang British Museum Or. 8212 (109). Budapest: Akademiai Kiado.
• Zieme, P. (2005). Magische texte des uigurischen Buddhismus mit 193 abbildungen auf 95 tafeln. (BT XXXIII). Turnhout: Brepols Publishers.
• Zimmer, H. (2001). Hint sanatı ve uygarlığında mitler ve semboller. (Joseph Campell, Ed.) (Gül Çağalı Güven, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.