CURRENT PROBLEMS IN TURKOLOGY EDUCATION - V

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 71 - 82, 01.06.2025

Aysu Ata

https://doi.org/10.32321/cutad.1668485

Abstract

This article, the fifth in my series of articles published under the same name, is about a paper written on Rabguzi’s Kısasü’l-Enbiya, a work with which I began my 35-year academic journey and which I will likely conclude with as well. In my publications from 1997 and 2019, which were based on the London manuscript of Kısasü’l-Enbiya, I can say that I read the text from C. Gronbech’s 1948 facsimile edition. However, during the final stages of preparing the second edition, a copy was obtained from the British Museum for the print version. The Tehran manuscript, which is a complete copy except for the last page and differs from the London manuscript only in terms of word choice while maintaining the same narrative structure, was helpful in making corrections and filling in gaps due to its archaic linguistic features. Additionally, I would like to announce that the upcoming new edition of Kısasü’l-Enbiya, which will be published soon, will include a Turkish translation.
H. E. Boeschoten and his team have also conducted comparative manuscript studies, publishing their work in 1995 and 2015. In the 1995 publication, they based their study on the London manuscript (A) and compared it with two manuscripts from St. Petersburg (B and C). In the 2015 publication, they once again used the London manuscript as the primary source but expanded their comparison to include the Tehran and Baku manuscripts in addition to the St. Petersburg manuscripts examined in the earlier edition. The Tehran manuscript contains a section between Jesus and Prophet Muhammad, as well as materials from the Bible—both of which are also found in the St. Petersburg manuscripts but are absent in the London manuscript. Since these parts are considered later additions, Boeschoten included them as an appendix in the first edition, but in the second edition, he incorporated them into the main text.
Although I have not read the entire Tehran manuscript, I have examined it enough to gain a solid understanding. Apart from some missing sections at the beginning of the work, I completed the stories of Prophet Job, Prophet Shuayb, and Prophet Moses—spanning from T151b to T175b, which would be placed between folios 110v and 111r—using the Tehran manuscript. Even though I have not personally read the entire Tehran manuscript, I assigned it as a research topic to one of my doctoral students, who completed their dissertation on September 3, 2024. The dissertation is titled Kısasü'l-Enbiyâ (Rabgûzî) Tehran Manuscript (Transcribed Text), Synonymy Between the Tehran and London Manuscripts. In other words, I consider myself competent to speak on the Tehran manuscript of Kısasü’l-Enbiya. Furthermore, I can affirm that numerous master's theses and doctoral dissertations have been conducted based on the London manuscript of Kısasü’l-Enbiya, and this work has been frequently cited in many academic articles.
The article that prompted me to write this paper was authored by Samet Onur and published in 2024 in Türkiyat Mecmuası, Volume 34, Issue 2. The title of the article, written in English, is "Which is the Oldest Manuscript of Rabghuzi’s Qisas al-Anbiya?" Its Turkish translation is "Rabgûzî’nin Kısasü’l-Enbiyası’nın En Eski Nüshası Hangisidir?"

Keywords

Rabghuzi , Kısasü’l-Enbiya , Khwarezm Turkish , London Manuscript , Tehran Manuscript

GÜNÜMÜZDE TÜRKOLOJİ ÖĞRETİMİNİN İÇİNDE BULUNDUĞU SORUNLAR - V

Abstract

Aynı adla yayımlanan makale serimin beşincisi olan bu yazı, benim 35 yıllık akademik hayatıma başladım başlayalı gözümü onunla açtığım ve sanırım onunla da kapatacağım Rabguzi’nin Kısasü’l-Enbiya adlı eseri için yazılan bir makale ile ilgilidir. Adı geçen Kısasü’l-Enbiya’nın Londra nüshasını esas alan 1997 ve 2019’daki yayınlarımda C. Gronbech’in 1948 yılında basılan tıpkıbasım çalışmasından metni okuduğumu söyleyebilirim. Ancak ikinci baskısının en son aşamasında British Museum’dan nüsha getirtilip baskıya verildi. İkinci yayında son sayfası dışında tam bir nüsha olan, olay kurgusu bakımından Londra nüshası ile sadece kullanılan kelimelerde farklılıklar taşıyan Tahran nüshası, arkaik özellikler içerdiği görünümü veren diliyle bazı düzeltmeler yapılmasına, eksikliklerin giderilmesine yardımcı oldu. Ayrıca yeri gelmişken Kısasü’l-Enbiya’nın en kısa zamanda gerçekleşecek yeni baskısında Türkiye Türkçesine aktarımının da olacağını haber vermek isterim.
Yayınlarında H. E. Boeschoten ve ekibi de nüsha karşılaştırmalı ortaya koydukları çalışmayı 1995 ve 2015’te gerçekleştirmişlerdir. 1995’teki yayında, Londra nüshasını (A) esas alınmış, St. Petersburg’da bulunan iki nüsha (B ve C) ile karşılaştırılmıştır. 2015’teki yayında ise yine aynı nüshayı esas alarak hazırlanan metinde önceki yayında karşılaştırılan St. Petersburg nüshalarının yanı sıra Tahran ve Bakü nüshaları da karşılaştırılmıştır. Tahran nüshasında Londra nüshasında olmayan Hz. İsa ve Hz. Muhammed arasında yer alan bölüm ile İncil’den malzemeler – ki St. Petersburg nüshasında da yer alır- bulunur. Bu kısımlar, sonradan yapılmış eklenti olarak kabul edildiğinden Boeschoten tarafından birinci baskıda ek olarak verilmiş, ikinci baskıda ise metin bütünlüğüne dâhil edilmiştir.
Tahran nüshasının tamamını değilse de belli bir fikir edinecek kadar kısmını okudum. Eserin baş tarafındaki eksikler haricinde, 110v-111r arasına girecek T151b-T175b’ye kadarki Eyyub, Şuayb ve Musa Peygamber kıssalarını Tahran nüshasından tamamladım. Tahran nüshasının tamamını kendim okumasam da bir doktora öğrencime 3 Eylül 2024’te bitirdiği tez için konu olarak verdim: Tezin adı “Kısasü'l-Enbiyâ (Rabgûzî) Tahran Nüshası (Transkripsiyonlu Metin), Tahran ve Londra Nüshaları Arası Eşanlamlılık”. Yani Kısasü’l-Enbiya’nın Tahran nüshası hakkında söz söyleyecek yetkinlikte olduğumu belirtirim. Ayrıca bugüne kadar, Kısasü’l-Enbiya’nın Londra nüshasını esas alan pek çok yüksek lisans ve doktora tezi yapıldığını ayrıca pek çok makalenin kaynakçasında bu eserin adının yer aldığını söyleyebilirim.
Önsöz’ün ilk cümlesinde bu makaleyi yazmama sebep olan yazı ise Samet Onur tarafından yazılıp 2024 yılında Türkiyat Mecmuası’ nın 34. Cilt, 2. sayısında yayımlanmıştır. İngilizce yazılan makalenin adı “Which is the Oldest Manuscript of Rabghuzi’s Qisas al-Anbiya?” Türkçeye çevirisiyle ise “Rabgûzî’nin Kısasü’l-Enbiyası’nın En Eski Nüshası Hangisidir?”

Keywords

Rabguzi , Kısasü’l-Enbiya , Harezm Türkçesi , Londra Nüshası , Tahran Nüshası

References

• Ata, A. (2019). Kısasü’l-enbiya (Peygamber kıssaları) ı. giriş–metin–dizin ıı. tıpkıbasım. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Boeschoten, H. E., Vandamme, M., & Tezcan, S. (1995). Al-Rabghūzī: The stories of the prophets. Qiṣaṣ al Anbiyā’. An eastern Turkish version 1–2. Brill.
• Boeschoten, H. E., & O’Kane, J. (2015). Al-Rabghuzi’s the stories of the prophets: Qiṣaṣ al-anbiyā’: An eastern Turkish version. Brill.
• Boeschoten, H. E. (2023). A Dictionary of Early Middle Turkic (Handbook of oriental studies = Handbuch der orientalistik 1. ancient near east 169). Brill.
• Cin, A. (2010). Rabguzi’nin Kısasü’l-enbiyasının Tahran nüshası. Turkish Studies, 5(1), 237-245.
• Demir, N. (2024). Prof. Dr. Hendrik E. Boeschoten’ın ardından. Dil Araştırmaları, 34, 321-328.
• Hofman, H. F. (1969). Turkish literature a bio-bibliographical survey, section ııı: Moslim Central-Asian Turkish literature. Brill.
• Koca, S. (2018). Tarihî Türk lehçelerinde klitikler (8-15.yy) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Sümer, F. (1994). Eski Türklerde şehircilik. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tolstov, S. P. (1948). Po sledam drevne Horezmiyskoy tsivılizatsii. İlimler Akademisi.