In The Following Of Tradition, Sufi Poet Najmi ‘Omar Āfandi and The Şem'anâme

Yıl 2023, , 913 - 934, 30.09.2023

Mehmet Öztürk , Mehmet Göktaş

https://doi.org/10.33415/daad.1291970

Öz

‘Omar Najmi Āfandi, who has six works including Turkish Divan, Persian Divançe, Kasîde-i Elfiyye, Tuhfe-i Vahdet, Sâkinâme and Şem'anâme, is a Sufi poet who produced works in the nineteenth century following the tradition. There is not much information in the sources about Najmi, who received ratification from various orders such as Shazeliyya, Halvetiyya, Şuttârîyye, Rufâîyye and Melâmîyye. However, he was one of the Sufi poets of the nineteenth century and an important poet who wrote poems in classical style. The fact that Najmi, who was a Melāmī poet, stayed away from fame is seen as the reason why his works did not find fame. Najmi an ecstatic poet, wrote his works with a Sufi flavor. The poet, who used a simple style in his poems, mostly wrote his poems in prosody and it can be said that Najmi was successful in using prosody. There are also poems in Turkish Divan written in syllabic meter. Najmi died in H. 1307/M. 1889 and was buried near Hırka-i Şerif. Najmi also wrote poems in Persian as well as Turkish. He even finds his Persian poems unique. ‘Omar Najmi Afandi’s poem, which he calls Şem'a-nâme, is an arranged in allegorical style. This poem consists of two parts: a question and an answer. In the poem, Şem'a (candle) is personified using the arts of identification and intâk, and he is asked to narrate his adventures and experiences. Although Najmi’s Şem'a-nâme is reminiscent of the Şem' u Pervâne masnavi in our literary tradition, it is not a text based on the lover and heart-throb relationship. Pervâne appears in a few places in the poem.
The source of the image of the butterfly is directly from the Qur'an and hadiths, while the image of the şem’ was inspired by the 35th verse of the 24th sura of the Qur'an. In Islamic literature, the story of Shem u Pervâne first appeared in Hallac-ı Mansûr's Kitâbu't-tavâsîn, using the words misbâh and ferrâsh, and later this story was developed in Ahmad Ghazâlî's Sevânih. In Persian and Turkish literature, the şem’ and the butterfly, which were initially used as images in couplets, were treated as separate works in later centuries. In Turkish literature, this image is first encountered in the poems of Khoja Dehhânî, one of the twelfth- century poets and one of the founders of divan literature. In the fourteenth century, Gülşehrî translated Feridüddîn-i Attâr's Mantıku't-tayr into Turkish and it was included in 62 couplets for the first time in a work here. This story was also included as a chapter in some masnavis, and poems with the redifs 'şem’ or 'candle' were also written. In parallel with the development of poetry, this image became more popular among fiveteenth century poets. By the sixteenth century, the şem’ and the butterfly, which were used as images in divans, began to be treated as independent masnavis. Zâtî, Lâmi'î, Mu'îdî and Feyzî, poets of the sixteenth century and seventeenth century respectively, are the poets who wrote independent Şem u Pervane in our literature.
There are two copies of the Şem’a-nāme that we have identified. These first copies are registered in the Galata Mevlevihanesi Collection of Süleymaniye Library. The other copy of the work is in Koyunoğlu City Museum and Library. Both copies include the poems Kasîde-i Elfiyye, Sakinâme, and Tuhfe-i Vahdet along with Şem'a-nâme. Seyyid Ahmad İrānī inscribed the Suleymaniye copy of the work in 1325/ September 17, 1907. The date of the Koyunoğlu copy is unknown, but it is understood from the note at the end of the work that this copy was copied from the author's copy. Again, from the note on the last leaf of this copy, it is written that Şem'a-nâme and the other poems in the copy were composed in 1299 / 1882. The work, written in a simple and symbolic language, consists of two parts: a question and an answer. The poem, written as qasida, consists of 69 couplets.
In this article, Najm's Şem'a-nâme, which he composed independently, is analyzed. In the introduction part of the study, information about the image of "şem’/mum" is given and then ‘Omar Najmi's life is briefly discussed. Then, the manuscript copies of Şem'a-nâme are introduced, information about the content of the work is given and the transcription and translation of the work are given.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature, Classical literature, İmage, Mysticism

Geleneğin İzinde Mutasavvıf Şâir Ömer Necmî Efendi ve Şem‘a-Nâmesi

Öz

Ömer Necmi Efendi, XIX. asırda geleneğin izinde eserler veren mutasavvıf bir şairdir. Rind meşrep bir şair olan Necmî, eserlerini tasavvufi neşveyle yazmıştır. Manzumelerinde sade bir üslup kullanmıştır. Şiirlerini büyük oranda aruzla kaleme almakla birlikte Türkçe Divanı’nda hece vezniyle yazdığı şiirler de vardır.
Necmi’nin Şem‘a-nâme ismini verdiği manzumesi alegorik tarzda tanzim edilmiş bir kasidedir. Bu manzume sual-cevap şeklinde iki bölümden meydana gelmektedir. Manzumede şem‘a (mum) kişileştirilir ve intak sanatıyla bidayetten nihayete şem’anın başından geçen macera dile getirilir. Necmî’nin Şem‘a-nâmesi edebî geleneğimizdeki Şem‘u Pervâne mesnevilerini çağrıştırsa da âşık-maşuk ilişkisi üzerine kurulmuş bir metin değildir. Manzume sadece şem‘anın oluşum ve gelişim sürecini konu edinir. Edebî tür ve şekiller içinde böyle bir türe rastlanılmadığından diğer türler gibi müstakil edebî bir tür olarak değerlendirmek çok zordur.
Bu makalede Necmî’nin müstakil olarak nazmettiği Şem‘a-nâme eseri incelenmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde “şem‘/mum” hakkında bilgi verilmiş, akabinde Necmî’nin hayatı yazılmıştır. Daha sonra Şem‘a-nâme’nin yazma nüshaları tanıtılmış, eserin muhtevası hakkında bilgi verilmiş ve eserin transkripsiyonu yapılarak dil içi çevirisine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Klasik edebiyat, İmge, Tasavvuf

شاعر صوفي عمل على آثار التراث: عمر نجمي أفندي واثره شمعەنامه

Öz

عمر نجمي أفندي ، الذي لديه ستة كتب، وهي الديوان التركي ، والديوان الفارسي، وقصيدة الألفية، و تحفة الوحدة، وشمعەنامه. نجمي شاعر صوفي عمل على آثار التراث في القرن التاسع عشر. وإنه ذو شخصية بوهيمية حیث كتب أعماله بروح صوفية واستخدم أسلوباً بسيطاً في قصائده. إنه قد کتب قصائده غالبًا بالعروض ويمكن القول إنه نجح في هذا حيث إنه استخدم وزن الهجاء فى ديوانه التركية.
قصيدته باسم شمعەنامه هي قصيدة مرتبة بأسلوب استعاري. تتكون هذه القصيدة من جزأين في شكل سؤال وجواب. في هذه القصيدة ، تم تجسيد الشمعة وطُلب منها أن تخبرنا عن مغامراتها وتجاربها. على الرغم من أن شمعەنامه للنجمي يستحضر شمعه و پروانه مثنوی في تقاليدنا الأدبية ، إلا أنه ليس نصًا قائمًا على علاقة العاشق والحبيب. ورد ذكر پروانه في عدة مواضع في القصيدة نظرًا لأن القصيدة تتعامل فقط مع عملية تكوين الشمعة ، فيمكن اعتبارها نوعًا أدبيًا مستقلًا مثل ساقنامە.
في هذا المقال ، تم فحص عمل شمعەنامه الذي كتبه نجمي بشكل مستقل. في الجزء التمهيدي من الدراسة ، تم تقديم معلومات حول "الشمعة" ، ثم تم توضيح حياة الشاعر. بعد ذلك ، تم تقديم نسخ مخطوطة من شمعەنامه، وقدمت معلومات حول محتوى العمل، وتمت ترجمة العمل إلى لغة معاصرة.

Anahtar Kelimeler

الأدب الإسلامي التركي, الادب الكلاسيكي, خيال, التصوف

Kaynakça

• Ali el-Kârî. el-Masnû‘ fî ma‘rifeti’l-hadîsi’l-mevzû‘. thk. Abdulfettâh Ebu Gudde. Haleb: Mektebetü el-Matbû‘âti’l-İslâmiyyeti, 1994.
• Armutlu, Sadık. Klasik Arap, Fars ve Türk Edebiyatı İncelemeleri I Şahsiyetler, Türler. İstanbul: Kesit Yayınları, 2021.
• Armutlu, Sadık. Klasik Arap, Fars ve Türk Edebiyatı İncelemeleri II Şahsiyetler, Türler, Gelenekler. İstanbul: Kesit Yayınları, 2021.
• Arslan, Mehmet. “Necmî, Ömer Necmî Efendi, İstanbullu”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, ts. Erişim 11 Nisan 2023
• Aynur, Hatice vd. (ed.). Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XII Metin Neşri: Problemler, Tespitler, Öneriler. Klasik Yayınları, 2017.
• Bati̇slam, Hanife Dilek. “Divan Şiirinde Mum ve Cem Sultan’ın Şem‘ (Mum) Gazeli”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1/24 (2020), 108-136.
• Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. 2 Cilt. Ankara: Bizim Büro Basımevi, 2000.
• Cemâlüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. 8 Cilt. Beyrut: Daru’s-sadr, ts.
• Değirmençay, Veyis. Farsça Şiir Söyleyen Osmanlı Şairleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Göllü, Bilge Karga. Ömer Necmi Efendi Farsça Divançe. İstanbul: Kesit Yayınları, 2021.
• Göllü, Bilge Karga. “Ömer Necmî Efendi’nin Farsça Dîvânçe’si Üzerine”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi Ö8 (21 Kasım 2020), 318-325. https://doi.org/10.29000/rumelide.814268
• Göllü, Bilge Karga. “Ömer Necmî Efendi̇’ni̇n Türkçe Dîvân’ındaki̇ Farsça Tahmi̇sler”. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature 7/4 (31 Ekim 2021), 1355-1375. https://doi.org/10.20322/littera.960680
• Güven, Abdullah Muaz. Müstakîm-zâde Süleyman Sa‘deddin Efendi’nin Kânûnu’l-edeb Tercümesi (Tahkik 3. ve 4. Cilt). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• İbnü’l-Esîr Mübârek b. Muhammed. Câmi‘u’l-usûl fî Ehâdisi’r-Rasûl. thk. Abdulkadir el-Arnâut. Dımaşk: Mektebetü Dâru’l-beyân, 1969.
• Kanar, Mehmet. Örnekli Etimolojik Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları, 2003.
• Köksal, M. Fatih. Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. Kesit Yayınları, 2017.
• Mecdüddin Muhammed b. Yakub el-Fîruzâbâdî. el-Kâmûsu’l-muhît. nşr. Halîl Me’mûn Şeyhâ. Beyrut: Dâru’l- marife, 2011.
• Mehmet Nâil Tuman. Tuhfe-i Nâilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri II. nşr. Cemal Kurnaz – Mustafa Tatcı. 2 Cilt. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2001.
• Necmî, Ömer Necmî Efendi. Başlıksız. Konya: İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi, İzzet Koyunoğlu, 12106, 2a.
• Ömer NecmîEfendi. Başlıksız. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Galata Mevlevihanesi, 257, 1b.
• Öztürk, Mehmet. “Kasîde-i Elfiyye (Necmî)”. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, ts. Erişim 11 Nisan 2023
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2013.
• Paşazade, Erhan. Necmî Ömer Efendi’nin Dîvân, Tuhfe-i Vahdet ve Kasîde-i Elfiyye İsimli Eserlerinin Transkripsiyonlu Metni ve Divanı’nın İncelenmesi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Ünver, İsmail. “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Journal of Turkish Studies 3/Volume 3 Issue 6 (2008), 1-46. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.449
• Üstüner, Kaplan. Tasavvuf ve Klasik Şiirimiz. Ankara: Akçağ Yayınları, 2014.
• Aldiwan. “Ebu’l-ala el-Maarrî”. 28 Nisan 2023. Erişim 28 Nisan 2023. https://www.aldiwan.net/poem22935.html
• Kur’an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2009.
• TDK Türkçe Sözlük, ts. Erişim 06 Mart 2023