KEMALEDDİN İBNÜ’L-HÜMÂM’IN RİVAYETLERİN İSNADINA YÖNELİK DEĞERLENDİRMELERİ

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 3, 125 - 155, 31.12.2017

Bekir Özüdoğru

Öz

Öz

İslam dininin ikinci kaynağı olan sünnetin gerek tespiti gerek doğru anlaşılması gerekse delil oluşu yönünde birçok eser telif edilmiştir. Bir Hanefî fakîhi olan İbnü’l-Hümâm, mezhebin önemli furû’-ı fıkıh kaynaklarından el-Hidâye’yi şerh ettiği Fethu’l-kadîr’de, bir konudaki lehte, aleyte birçok rivayete yer ver vermiştir. Bu yönüyle bir hadis kitabını andıran eserde, Hanefî furû’ kaynaklarında az rastlanacak şekilde rivayetler daha ziyade isnad açısından değerlendirilmiştir. Bu çalışmada seneddeki kopukluk (mürsel, müdelles, munkatı’ hadis), râvi değerlendirmeleri gibi konularda İbnü’l-hümam’ın değerlendirmeleri ele alınıp bunların muhaddislerin değerlendirmeleriyle karşılaştırması yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: İbnü’l-Hümâm, Rivayet, İsnad, Zahirî İnkıta’, Mürsel.

Evaluations of Kamaladdin İbnu’l-Humam for İsnad of Rivayât

Abstract

There are lots of works to be authored to fix the sunnah as the second source of Islam and to understand it rightly. Ibnu’l-Humam as an Hanafi scholar, wrote a commentary on al-Hidaya, one of the most important sources of Islamic Jurisprudence, in his Fathu’l Qadir. In His Fathu’l Qadir, he gave a place many rivayat for and against. From this aspect, on this work that reminiscent a hadith book, had been evaluated rivayats rather than isnad by means rarely encountered in Hanafî’s books. In this study, will be deal evaluations of İbnu’l-humam to disconnection for isnad (mursal, mudallas, munkatı hadith) and done comparing to evaluations of muhaddis. 

Keywords: Ibnu’l-Humam, Rivayat, Isnad, Zahiri inkita (apparent disconnection), Mursal.

Anahtar Kelimeler

İbnü’l-Hümâm, Rivayet, İsnad, Zahirî İnkıta’, Mürsel

Kaynakça

• Alâüddîn Abdulazîz b. Ahmed el-Buhârî, Keşfü’l-esrâr an Usûli Fahri’l-islâm el-Pezdevî, I-IV, Beyrut-Lübnan 1997. Abdurrezzak, Musannef,
• Ebû Abdullah Ahmed b. Hanbel Müsnedü'l-İmam Ahmed b. Hanbel, I-VI, Beyrut 1389.
• Ahmed Naim-Kamil Miras, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi, I-XIII, Ankara 1980.
• Ahmed Muhammed Şâkir, el-Bâ‘isü’l-hasîs şerhu İhtisâri Ulûmi’l-hadîs, Kahire 2003.
• İshak Emin Aktepe, Erken Dönem İslâm Hukukçularının Sünnet Anlayışı, İstanbul 2008.
• Emin Âşıkkutlu, Hadiste Ricâl Tenkidi (Cerh ve Ta‘dîl İlmi), İstanbul 1997.
• Abdullah Aydınlı, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul 2006.
• Murteza Bedir, Fıkıh, Mezhep ve Sünnet (Hanefî Fıkıh Teorisinde Peygamber’in Otoritesi), İstanbul 2004.
• Fevzi Muhammed Abdülkadir Betiştî, Hucciyyetü'l-mürsel inde'l-muhaddisin ve'l-usuliyyin ve'l-fukaha, Kahire 1982.
• Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali Beyhakî, es-Sünenü'l-kübrâ, I-X, Haydarabad ts.
• Ebû Abdulah Muhammed b. İsmail el-Buhârî, el-Câmiu’s-sahîh, (el-Kütübü’s-sitte), Riyad 2000.
• Ebü'l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed Dârekutnî, Sünenü'd-Dârekutnî, I-IV, (thk. Abdullah Hâşim el-Yemanî el-Medenî), Beyrut 1966.
• Ebû Muhammed Abdullâh b. Abdurrahmân ed-Dârimî, Sünenü'd-Dârimî, I-II, (thk. Fevvaz Ahmed Zümerlî, Hâlid es-Sebi’ Alemî), Beyrut 1407.
• Ebû Zeyd Abdullah b. Ömer ed-Debûsî, Takvîmü’l-edille fî usûli’l-fıkh, (thk Halil Muhyiddin Meys), Beyrut 2001.
• Serkan Demir, Hanefî Mezhebi Fıkıh Usûlü’nde Sünnet Anlayışı, MÜSBE, (Basılmamış yük-sek lisans tezi), İstanbul 2006.
• Ebû Dâvud Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî, es-Sünen, (el-Kütübü’s-sitte içerisinde), Riyad 2000.
• Muhammed Emîn b. Mahmûd el-Buhârî Emîr Pâdişah, Teysirü't-Tahrîr Şerhu ala Kitâbi’t-tahrîr, I-IV, yy. 1931.
• Mehmet Erdoğan, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul 2005.
• Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah el-Hâkim en-Neysâbûrî, Ma’rifetü ulûmi’l-hadîs ve kemmiyyeti ecnâsih, (thk. Ahmed b. Fâris es-Selûm), Beyrut 2003.
• Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah el-Hâkim en-Neysâbûrî, el-Müstedrek ale's-Sahihayn, I-IV (thk. Mustafa Abdülkadir Atâ), Beyrut 1990.
• Ebû Bekir Ahmed b. Ali el-Hatîb el-Bağdâdî, el-Kifâye fi ma’rifeti usûli ilmi’r-rivâye, I-II, (thk. Ebû İshâk İbrahim b. Mustafa), Semnût 2002 . İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim İbn Ebî Şeybe el-Kitâbü'l-musannef fi'l-ehâdîs ve'l-âsâr, I-VII, (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hut), Beyrut 1989.
• İbn Mâce Ebû Abdûllah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, es-Sünen, (el-Kütübü’s-sitte içeri-sinde), Riyad 2000.
• Ebû Ahmed Abdullah b. Adi el-Cürcânî İbn Âdî, el-Kâmil fî duâfâi'r-ricâl, I-VII, (thk. Sa‘d b. Abdullah el-Humeyyid Hâlid b. Abdurrahman el-Cüreysî), Beyrut 1409.
• Hâfız Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî, Nüzhetü’n-nazar şerhu Nuhbetü’l-fiker, (thk. eş-Şeyh Muhammed Aveyde), Beyrut ts.
• Hâfız Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî, Tehzîbu’t-Tehzîb, I-XII, Haydarâbâd 1326.
• İbn Hüzeyme Ebû Bekr Muhammed b. İshak en-Nisâbûrî, Sahîhu İbn Hüzeyme, I-IV, (thk. Muhammed b. Mustafa el-A’zamî), Beyrut 1992.
• Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükrim b. Manzur el-İfrikî, Lisânü'l-arab, I-XV, Beyrut ts.
• Ebû Abdullah Muhammed b. Sa'd ez-Zührî, et-Tabakâtü'l-kübrâ, I-IX, Beyrut 1968. İbn Salâh Ebû Amr Osman b. Abdurrahman eş-Şehrezûrî, Ulûmu’l-hadis, (thk. Nurettin Itr), Dımeşk 2006.
• Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid İbnü'l-Hümâm, Şerhu Fethu’l-kadîr alâ’l-Hidâyeti Şerhi Bidâyeti’l-mübtedî, I-X, (thk., Şeyh Abdurrezzak Gâlip el-Mehdî), Beyrut 2003.
• Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid İbnü'l-Hümâm, et-Tahrîr fî usuli'l-fıkh, Kahire 1932.
• Raşit Küçük, “İsnad”, DİA, İstanbul, 2001, XXIII, 154-159.
• Muhammed b. Abdulhay b. Muhammed Leknevî, el-Ecvibetü’l-fâzıla li’l-es’ileti’l-aşerati’l-kâmile, (thk. Abdulfettâh Ebû Gudde), Haleb 1964.
• Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc en-Nîsâbûrî, el-Müsnedü’s-sahîh (el-Kütübü’s-sitte içeri-sinde), Riyad 2000.
• Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb en-Nesâî, es-Sünen (el-Kütübü’s-sitte içerisinde), Riyad 2000.
• Salahattin Polat, "Mürsel" DİA, İstanbul 2006, XXXII, 52-54.
• Salahattin Polat, Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri, Ankara 1985.
• Yusuf Suiçmez, Sikanın Ziyâdesi (Ziyâdetü’s-sika), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Trab-zon 1998.
• Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî, (thk. Doktor Bedîu’s-seyyid el-Lahhâm), I-II, Dımeşk 2005.
• Ebü'l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî et-Taberânî, el-Mu'cemü'l-kebîr, I-XX, (thk. Hamdi Abdülmecid es-Silefî), Beyrut ts.
• Ebü'l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî et-Taberânî, el-Mu'cemü'l-evsât, I-XI, Riyad 1985.
• Ebû İsâ Muhammed b. İsâ et-Tirmizî, es-Sünen (el-Kütübü’s-sitte içersinde), Riyad 2000.
• İsmail Hakkı Ünal, İmam Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Meto-du, Ankara 2001.
• Ebû Muhammed Abdullah b. Yûsuf ez-Zeyleî, Nasbu’r-râye li ehâdîsi’l-Hidâye, I-IV, Kahire 1357.