Ca’berî’s Work of el-Vâdıha fî Tefsîri’l-Fâtiha

Yıl 2012, Cilt: 12 Sayı: 2, 153 - 194, 01.04.2012

Yaşar Kurt

Öz

One of the most important characters of the Quran is that it is a miracle in terms of its reciting. Thus, its reciting is accepted as a prayer. The prophet Muhammad also said that whoever does not recite the chapter “Opening” (Fatiha) in his prayer/worship, his worship is not accepted. Therefore, since the prayer has been compulsory for Muslims, from Muhammad’s time to our day, many studies have been done on the correct and proper recitation of Fatiha. Ca’berî (d. 732/1332) wrote a poetic book about this matter that can be accepted as the first example among others. After 680 years later, this article re-evaluates the reciting of the chapter of Fatiha and attempts to compare this topic with the past and present taking into consideration this too long time.

Anahtar Kelimeler

The Qur’an, the Prophet Muhammad, chapter of Fatiha, reading properly and correctly (tecvîd), Ca’ber

Ca‘berî ve el-Vâdıha fî Tecvîdi’l-Fâtiha Adlı Eseri

Öz

Kur’ân’ın tariflerinde yer verilen bir husus, okunmasıyla ibadet edilen mu‘ciz bir kelam olmasıdır. Hz. Peygamber (sav) de Fâtiha suresini okumayanın namazının caiz olmayacağını ifade ederek bu hususu tahsis etmiştir. Dolayısıyla namaz farz kılındığı andan itibaren Hz. Peygamber’den günümüze, Fâtiha suresini doğru okumak konusunda birçok gayret ortaya konulmuştur. Ca‘berî (ö. 732/1332) de, konunun ilk örneklerinden sayılacak manzum bir tecvîd kaleme almıştır. Bu makale ile altı yüz seksen yıl sonra, Fâtiha suresinin okunmasını yeniden değerlendirecek ve aradan geçen uzun zaman dilimi göz önüne alınarak, geçmişle günümüz arasında mukayese yapma imkânı bulacağız.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Hz. Peygamber, Fâtiha suresi, doğru okuma (tecvîd), Ca‘berî

Kaynakça

• Abdülkavî, Sabri Abdürrauf Muhammed, Eseru’l-kıraâti fi’l-fikhi’l-İslâmî, Riyad 1997.
• Alâüddin el-Kâsânî, Bedâiu’s-sanâi‘, Beyrut 1982.
• Atik, Kemal, “Caberî”, DİA, İstanbul 1992.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn esmâi’l-müellifîn ve âsârü’l-musannafîn, terc.: Kilisli Rifat Bilge, tashih: İbnülemin Mahmûd Kemal İnal, Avni Aktuç, MEB Yay., Ankara 1955.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük İslam İlmihali, İstanbul 1986.
• Birgivî, Muhammed b. Pîr Ali, Dürr-i yetîm, Daru’t-Tıbaati’l-Amire, İstanbul 1280.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail es-Sahîh, Beyrut 1987.
• Çetin, Abdurrahman, Kur’an Okuma Esasları, Bursa 2007.
• Debreli Hoca Abdülkerim, Mîzânü’l-hurûf ve şifâü’l-ebdân, İstanbul 1305.
• Ebû Avâne, Yakub b. İshâk el-İsferâînî, Müsned, Beyrut 1998.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî, Sünen, Beyrut ts.
• Ebu İbrahim, Manzûme el-vâdıha fî tecvidi’l-Fâtiha, http://www.ahlalloghah.com/showthread.php?t=4867, 13.09.2012.
• Elmalı, Hüseyin, “Kaside”, DİA, İstanbul 2001.
• Eskicizade, Ali b. Hüseyin, Terceme-i dürr-i yetîm li Eskicizade, Daru’t-Tıbaati’l-Amire, İstanbul 1280.
• el-Fadlî, Abdülhâdî, Şerhü’l-vâdıha fî tecvîdi’l-Fâtiha, Dâru’l-Kalem, Beyrut 1980.
• Ğânim Kaddûrî Hamed, ed-Dirâsâtü’s-savtiyye inde ulemâi’t-tecvîd, Bağdat 1986.
• Hamza Miskîn (Hamza Hüdâyî), Tecvîd-i edâiyye, İzmir 1301 (mecmua içerisinde).
• Haskefî, Alâüddin Muhammed b. Ali, ed-Dürru’l-muhtâr, Beyrut 1386.
• Kehhale, Ömer Rıza, Mu’cemü’l-müellifin: teracimu musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye, Müesse- setü’r-Risâle, Beyrut 1993.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Ahmed, Sahîh, Beyrut 1993.
• İbn Hüzeyme, Muhammed b. İshâk en-Neysâbûrî, Sahîh, Beyrut 1970.
• İbn Mâce, Sünen, Beyrut ts.
• İbn Ümmü Kasım, Şerhü’l-kasîdeti’l-vâdıha fî tecvîdi’l-Fâtiha, http://www.halqat.com/Book-206.html, 13.09.2012.
• İbnü’l Cezerî, en-Neşr fi’l-kıraati’l-aşr, thk.: Ali Muhammed Debbağ, Mısır ts.
• İbnü’l-İmad, Şezeratü'z-zeheb fî ahbari men zeheb, thk.: Abdülkadir Arnaut, Mahmûd Arnaut, Dâru İbn Kesir, Beyrut 1991.
• Karaçam, İsmail, Kur’ân’ı Kerîm’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri, İstanbul 1980.
• Karakılıç, Celaleddin, Tecvid İlmi, Ankara 1982.
• Katib Çelebi, Keşfü’z-zünun an esami’l-kütüb ve’l-fünûn, tashih: M. Şerafettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge, MEB Yay., Ankara 1941.
• Kurt, Yaşar, “Fatiha Sûresi ve Kıraati”, Ekev Akademi Dergisi, Yaz 2005, Yıl: 9, Sayı: 24.
• _______, “Fatiha Suresi ve Tecvidi”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, www.dinbilimleri.com, 2006, cilt: VI, sayı: 3.
• _______, “Kıraat ve İmamet”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, www.dinbilimleri.com, 2005, cilt: 5, sayı: 4
• Mağnisî, Terceme-i Cezerî, İzmir 1301.
• el-Merğînânî, Ali b. Ebu Bekir, el-Hidâye şerhü’l-bidâye, Beyrut ts.
• Muhammed b. Fevzân b. Hamed el-Ömer, Risâle fî tecvîdi’l-Fâtiha, Riyad ts.
• Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, es-Sahîh, Beyrut ts.
• Nesâî, Ebu Abdurrahman b. Şuayb, Sünenü’l-kübra, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 2001.
• er-Râzî, Muhammed b. Ebu Bekir, Tühfetü’l-mülûk, thk.: Abdullah Nezîr Ahmed, Beyrut 1417.
• Sarı, Mevlüt, Arapça-Türkçe Lügat, İstanbul 1982.
• es-Semerkandî, Muhammed b. Ahmed, Tühfetü’l-fukahâ, Beyrut 1405.
• Serkis, Yusuf b. İlyan, Mu’cemü’l-matbuati’l-Arabiyye ve’l-muarrabe, Matbaatu Serkis, Kahire 1928.
• Şener, Mehmet, “Dîrînî”, DİA, İstanbul 1994.
• Şeyhzade, Muhammed Esad el-Hüseynî, el-Virdü’l-müfîd fî şerhi’t-tecvîd, Sahafiye-i Os- maniye Şirketi, İstanbul 1313.
• Taşköprüzade, İsamüddin Ahmed Efendi, Şerh-ü Cezerî li Taşköprîzâde, yy., ts.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa, Sünen, Beyrut 1996.
• Tural, Hüseyin, “İbn Ümmü Kâsım”, DİA, İstanbul 1999.
• Yılmaz, İbrahim, “A’şâ ve Kasîde-i Dâliyye,” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 1999.
• Yüksel, Ali Osman, İbn Cezerî ve Tayyibetü’n-Neşr, İstanbul 1996.
• Zirikli, Hayreddin, el-A’lâm:kamusu teracimi li-eşheri’r-rical ve’n-nisa, Dârü’l-İlm li’l- Melayin, Beyrut 1984. Yazma Eserler
• Ca‘berî, Burhaneddin Ebu İshak İbrahim b. Ömer, el-Vazıha fi tecvidi’l-Fatiha, Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Hafız Ahmed Paşa Koleksiyonu, Arşiv Numarası: 34 Ha 3/3.
• _______, el-Kuyudü’l-vazıha fi tecvidi’l-Fatiha, Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa Koleksiyonu, Arşiv Numarası: 34 Fa 1235/2.
• _______, Kitabü’l-vazıha fi tecvidi’l-Fatiha, Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi Kitaplığı, Demirbaş No: 28.
• _______, Kitabü’l-vazıha fi tecvidi’l-Fatiha, Süleymaniye Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi Kitaplığı, Demirbaş No: 2044.
• _______, el-Vazıha fi tecvidi’l-Fatiha, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya Kitaplığı, De- mirbaş No: 59.
• Dîrînî, el-Vâdıha fî Tecvîdi’l-Fâtiha, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya Kitaplığı, Demir- baş No: 59.
• Sarsarî, eş-Şâriha fî tecvîdi’l-Fâtiha, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya Kitaplığı, De- mirbaş No: 59.
• İbn Ümmü Kâsım, Şerhü’l-kasideti’l-vazıha fi tecvidi’l-Fatiha, (doğrusu, Şerhü kasideti’l- vazıha) Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, Antalya Elmalı İlçe Halk Kü- tüphanesi, Arşiv Numarası: 07 El 2562/3.
• _______, Şerhü’l-kasideti’l-vazıha fi tecvidi’l-Fatiha, (doğrusu, Şerhü kasideti’l-vazıha) Milli Kütüphane, Samsun İl Halk Kütüphanesi, Arşiv Numarası: 55 Hk 125/2.
• _______, Şerhü’l-kasideti’l-variha (vazıha, variha şeklinde yanlış kaydedilmiştir) fi tecvidi’l- Fatiha, (doğrusu, Şerhü kasideti’l-vazıha) Manisa İl Halk Kütüphanesi, Arşiv Nu- marası: 45 Hk 8037/4.
• _______, Şerhü kasîdeti’l-vâdıha fî tecvîdi’l-Fâtiha, Tahran, http://dlib.ical.ir/faces/search/digitalresources/searchContentDownloadConfir mationPage.jspx?_afPfm=-ovbwzmu4v, 13.09.2012.
• _______, Şerhü’l-vâdıha fî tecvîdi’l-Fâtiha, Riyad, http://www.ahlalhdeeth.com/vb/showthread.php?t=192964, 13.09.2012. ııı