A Consideration On The Narration Regarded as a Basis For Sultanate In Political Culture

Yıl 2006, Cilt: 6 Sayı: 1, 265 - 295, 01.02.2006

İlyas Canikli

Öz

The caliphate, which started with Abu Bakr, turned into a sultanate after al-Mu'âwiya came to power. This fact being transformed into an account has been related as "The Caliphate lasts thirty years, afterwards it will change into a sul-tanate." The sultanate which was originally derived from the Persian and By-zantine administration has been tried to base on religious texts (nass), regard-less of historical and political circumstances. The various views have been claimed in the frame of accounts in question. In this study, it has been ex-amined, by considering the hadith and historical events, whether the Prophet pointed at the emergence of sultanate or not.

Anahtar Kelimeler

Religious text (nass), historical events, politics, sultanate

Siyasî Kültürde Saltanata Dayanak Kabul Edilen Riva-yet Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Hz. Ebû Bekir’le başlayan hilâfet, Muaviye’nin yönetime geçmesi ile saltanat şekline dönüşmüştür. Bu husus, “Hilâfet otuz senedir, sonra saltanat olacaktır.” şeklinde rivayet haline gelmiştir. Özünü İran (Sasânî) ve Bizans yönetim anlayışından alan saltanat, tarihî ve siyasî şartlar dikkate alınmaksızın, dinî naslara dayandırılmaya çalışılmıştır. Söz konusu rivayetler çerçevesinde farklı görüşler ileri sürülmüştür. Bu çalışmada, hadis ve tarihî olaylar göz önünde bulundurularak, saltanatın ortaya çıkmasında Hz. Peygamberin işaretinin olup olmadığı araştırma konusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dinî nass, tarihî olaylar, siyaset, saltanat

Kaynakça

• A. Mustafa, Nevin, İslâm Siyasi Düşüncesinde Muhalefet, (Çev: Vecdi Akyüz), İz Yayıncılık, İstanbul 1990.
• Abdurrazık, Ali, İslâm'da İktidarın Temelleri-Bir İdeolojik Devlet Eleştirisi-Birleşik Yayıncılık , (Çev: Ömer Rıza Doğrul) İstanbul 1995.
• Aycan, İrfan, Saltanata Giden Yolda Muaviye Bin Ebî Sufyan, Fecr Yayınevi, Ankara 1990.
• Azîmabadî, Avnu’l-Ma'bûd, (I-XIV), Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, l. bs., Bey- rut/Lübnan 440/1990.
• Beyhakî, Ahmed b. Huseyn, Delâilu'n-Nubuvve, (I-VII), Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, l. bs., Beyrut 1405/1985.
• Buharî, Muhammed b. İsmail, el-Camiu's-Sahîh, (I-VIII), Çağrı Yayınları, II. bs., İstanbul 1413/1992.
• Cabîrî, Muhammed Abid, İslâm’da Siyasal Akıl, (Çev: Vecdi Akyüz), Kitabevi, İstanbul 1997.
• Canikli, İlyas, Hilâfet Kavramıyla İlgili Hadislerin Tetkîki, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), Ankara 2004.
• Çelebî, İlyas, İslâm İnancında Gayb Problemi, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fa- kültesi Yayınları, İstanbul 1996.
• Cihan, Sadık, Uydurma Hadislerin Doğuşu Siyasî ve Sosyo Politik Olaylarla İliş- kisi, Kardeşler Ofset, Samsun 1996.
• Çaha, Ömer, "İslâm ve Demokrasi" İslâmiyat, c, 2, Sayı.2, Nisan- Haziran, An- kara 1999.
• Demirel, Harun Reşit, Yönetimle İlgili Hadis ve Haberlerin Bilimsel Değerlendi- rilmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), Konya 1998.
• Durant, Will, İslâm Medeniyeti, (Çev: Osman Bahaeddin), Tercüman Yayınları ts.
• Ebû Davud, Suleyman b. el-Eş'as, es-Sunen, (I-V), Çağrı Yayınları, İstanbul 1413/1992.
• Elbanî, Muhammed Nasuriddin, Silsiletu'l-Ehâdîsi's-Sahîha, (I-VIII), Mektebetu'l-Mearif, Riyad 1415/1995.
• Eş'arî, Ali b. İsmail, Makalâtu'l-İslâmiyyîn, (I-II), (Tah: Muhammed Muhyiddin Abdulhamid), el-Mektebetu'1-Asrıyye, Beyrut 1416/1995.
• Hasan, İbrahim Hasan, Siyasî-Dinî-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi, (I-VI), Kayıhan Yayınları, İstanbul 1987.
• Hatîb, Abdulkerim, el-Hilâfetu ve'l-İmâmetu, Dâru'l-Marife, 2. bs., Beyrut 1395/1975.
• Hatiboğlu,M. Said, Hz. Peygamber'in Vefatından Emevilerin Sonuna Kadar - Siyasî -İçtimaî-Hadiselerle Hadis Münasebetleri- (Basılmamış Doçentlik Tezi), Ankara
• ----, Gaybî Hadisler Meselesi, Hadis Notları, Ankara ?
• Heysemî, Ali b. Ebî Bekir Ebu'l-Hasen, Mevâridu'z-Zam'an, (Tah: Muhammed Abdurrazzak Hamza), Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut ts.
• ---, Keşfu'l-Estâr an Zevâidi’l-Bezzâr, (I-IV), Muessetu'r-Risâle, Beyrut
• Hodgson, M.G.S, İslâm’ın Serüveni- Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih- (I- III), İz Yayıncılık, İstanbul 1993.
• İbn Abdîrrabbîh, Ahmed b. Muhammed el-Endulusî, Kitabu'l-Ikdu'l-Ferîd, (I-VII), Kahire 1384/1965.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî, e-Curcânî, el-Kamil fî Duafâi’r-Rical, (I- VIII), (Tah: Suheyl Zekkâr), Dâru’l-Fikr, Beyrut 1984.
• İbn Arabî, Ebû Bekr, el-Avâsım mine'l-Kavâsım, Kahire, 3. bs., h. 1378.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali, Tehzîbu't-Tehzîb, (I-XII), 1. bs., Dâru Sadır, Beyrut 1327.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Tarîhu İbn Haldûn, (I-VIII), Dâru'l-Fikr, 3. bs., Beyrut 1417/1996.
• ---, Mukaddime, el-Mektebetu'l-Asriyye, 2. bs., Beyrut 1418/1997.
• İbn Hanbel, Ahmed Muhammed, el-Musned (I-VI), Çağrı Yayınları, İstanbul 1413/1992.
• İbn Hazm, Ali b. Ahmed, el-Fasl fi'l-Milel ve'l-Ehvâ ve'n-Nihâl, (I-V), Mısır 1318.
• İbn Hıbban es-Sahih, (I-XVIII), Muessesetu'r-Risâle, Beyrut 1414/1993.
• İbn Kesir, Ebu'l-Fida İsmail, el-Bidâye ve'n-Nihâye, (I-XIV), l. bs., 1351/1932.
• İbn Kuteybe, Uyûnu'l-Ahbâr, (I-II), el-Muessesetu'1-Mısrıyyetu'l-Amme li'l-Kitab, Kahire 1963.
• İbn Teymîyye, Ahmed, Mecmûu Fetâvâ, (I-XXXV), Mektebetu'l-Mearif, Rabat /Mağrib ts.
• ----, Minhâc's-Sunneti'n-Nebeviyye, (I-lX) el-Kitabu'l-İslâmi, l. bs. 1406/1986.
• ----, el-Cevâmi fi's-Siyâseti’l-İlâhiyye ve'l-Ayâti'n-Nebeviyye, Matbaa Nuhbeti'l- Ahbâr 1306.
• Kapar, Mehmed Ali, Halifeliğin Emevîlere Geçişi ve Verasete Dönüşmesi, Beyan Yayınları, İstanbul 1998.
• Koçyiğit, Talat, Hadis Terimleri Sözlüğü, Rehber Yayıncılık, Ankara 2004.
• ----, Hadis Usûlü, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1987.
• Mervezî, İshak b. İbrahim b. Mahled el-Hanzelî, Musnedu İshak b. Râhûye, (I-V), (Tah: Abdulgafür Abdulhak Huseyin), Mektebetu'l-İman, Medine 1995.
• Rayyıs, Ziyauddin, İslâm’da Siyasi Düşünce Tarihi, (Çev: İbrahim Sarmış), Nehir Yayınları, İstanbul 1995.
• Sehârenfûrî, Halil Ahmed, Bezlu'l-Mechûd fî Halli Ebî Davud, (I-XX), Dâru'l- Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut ts.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebû Sehl, el-Mebsût, (I-XXX), Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Seyyid Bey, Hilâfetin Mahiyet-i Şer’iyyesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Matbaa- sı, Ankara (1340/1924).
• ---, Hilâfet ve Hakimiyyeti Milliye, Ankara 1922.
• Surûr, Taha Abdulbakî, Kur'an Devleti, (Çev: H. Hüseyin Yılmaz), Özgü Yayınla- rı, İstanbul ts.
• Şeybanî, Ahmed b. Amr b. ed-Dahhak, el-Ahâd ve'l-Mesânî, (l-Vl) (Tah: Bâsim Faysal Ahmed el-Cevâbıra), Dâru'r-Raye, 1. bs., Rıyad, 1411/1991.
• ---, es-Sunnetu li İbn Ebî Âsım, (I-II), (Tah: Muhammed Nasuriddin Elbanî), el- Mektebetu'1-İslâmî, l. bs., Beyrut 1400.
• Taberânî, el-Mu'cem’ul-Kebîr, (I-VII), Matbaatu'z-Zehra, Musul ts.
• Tîbî, Muhammed b. Abdullah, Şerhu't-Tîbî, (I-XII), Pakistan h. 1413.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, es-Sunen, (I-V), Çağrı Yayınları, İstanbul
• Yakûbî, Tarihu’l-Ya’kûbî, (I-II), 1. bs., Muessesetu’l-A’lemî, Beyrut 1413/1993.
• Zehebî, Ahmed b. Osman, Mîzânu’l-i’tidal, (I-IV), Dâru Ihyaı'l-Kutubi'l-Arabiyye, 1. bs., 1382/1963.
• ---, Siyeru A’lamu’n-Nubelâ, (I-XXIV), Muessesetu’r-Risâle, Beyrut 1990.
• Zerkeşî, Bedruddîn, Hz. Aişe’nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler, (Tercüme eden ve yayına hazırlayan: Bünyamin Erul), Kitâbiyât, Ankara 2000.