The First Period Relationship Between Irsāl and Fame in the Context of Ibrāhīm al-Nak̲h̲aī's Word from Ibn Masʿūd About His Irsāl’s

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 697 - 724, 31.03.2022

Bekir Özüdoğru

https://doi.org/10.33415/daad.1051766

Öz

In the first period, the data on the methods of narration of hadiths, on the one hand, contribute to the understanding of the science and method of hadith; on the other hand, it prevents generalizations. The study deals with the issue of fame as one of the reasons for the conveyance method. In the research, the relationship between irsāl and fame has been analyzed in the context of Ibrāhīm al-Nak̲h̲aī (d. 96/714) statement "If I have narrated it from Abdullāh b. Masʿūd, I have heard it from many people." First, the related word was determined, and its effect on the method was discussed, then the relationship between Ibn Masʿūd and Nak̲h̲aī; It has been tested on ricāl, method, fiqh, narration, and examples. In the end, it has been determined that Nak̲h̲aī applied to the waybill when he heard from many people than Ibn Masʿūd, and Nak̲h̲aī's word was used as a reference by those who took evidence of mursal. This situation should be seen as the reason for the posi-tive attitude towards Nak̲h̲aī's mursals in Hanafi and some hadith scholars.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Mursal, Meshūr, Hanafi, Muhaddis, Abdullāh b. Masʿūd, Tawatur

İBRAHÎM EN-NEHAÎ’NİN İBN MES’ÛD’DAN İRSÂLLERİNE DAİR SÖZÜ BAĞLAMINDA İLK DÖNEM İRSÂL-ŞÖHRET İLİŞKİSİ

Öz

İlk dönemde hadislerin rivayet edilme metotlarına dair veriler, bir taraftan hadis ilminin ve usûlünün anlaşılmasına katkı sunarken diğer taraftan genellemeci yargıların önüne geçer. Çalışma, rivayet metotlarından irsâlin sebeplerinden birisi olarak şöhret meselesini konu edinir. Araştırmada İbrahim en-Nehaî’nin (öl. 96/714) “Eğer ben hadisi doğrudan Abdullah b. Mes’ûd’dan nakletmişsem onu çok kişiden duymuşumdur” şeklindeki sözü bağlamında irsâl ile şöhret arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Öncelikle ilgili sözün tespiti yapılarak usûle etkisi ele alınmış sonrasında İbn Mes’ûd -Nehaî ilişkisi; ricâl, usûl, fıkıh, rivayet ve örnekler üzerinden test edilmiştir. Nihayetinde Nehaî’nin İbn Mes’ûd ashâbından çok kişiden duyduğunda irsâle başvurduğu, Nehaî’nin sözünün ise mürseli delil alanlar tarafından referans olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu durum, Hanefî ve bazı muhaddislerde Nehaî’nin mürsellerine karşı olumlu tavrın sebebi olarak görülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Mürsel, Meşhûr, Hanefî, Muhaddis, Abdullah b. Mes’ûd, Tevâtür

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed. Müsnedi’l-imâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb Arnaut vd. 45 Cilt. b.y.: Müessetü’r-risâle, 2001.
• Akgün, Hüseyin. Hadis Rivâyet Coğrafyası (Hicrî İlk 150 Yıl). İstanbul: M.Ü İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
• Alâî, Ebû Saîd Selahaddîn Halîl b. Keykeldî. Câmiʿu’t-tahsîl fî ahkâmi’l-merâsîl. thk. Hamdi Abdülmecîd es-Selefî. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1986.
• Alaüddin el-Buharî, Abdulziz b. Ahmed. Keşfü’l-esrâr şerhu Usûli’l-Pezdevî. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Altuncu, Tuğba. “Abdullah b. Mes’ûd ve Hadis İlmindeki Yeri”. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Askalânî, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali İbn Hacer. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Hindistan: Dâiratü’l-meârifi’n-nizâmiyye, 1326.
• Askalânî, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali İbn Hacer. Takrîbü’t-Tehzîb. thk. Muhammed Avvâme. Suriye: Dâru’r-reşîd, 1986.
• Bayram, Fatih. “Ebû Yûsuf’un Kitâbu’l-âsâr’ının Hadis İlmi Açısından Değerlendirilmesi”. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Beyhakî, Ahmed b. Huseyn b. Ali. Ma’rifetü’s-sünen ve’l-âsâr. thk. Abdulmu’tî Emîn el-Kalâcî. 15 Cilt. Pakistan: Câmiatü’d-dirâsâti’l-İslâmî, ts.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Abdullah b. Mes’ûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/114-117. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Cessâs, Ahmed b. Ali. Ahkâmü’l-Kur’an. Muhammed Sâdık (thk.). 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-arabî, ts.
• Cessâs, Ahmed b. Ali. el-Fusûl fi’l-usûl. 4 Cilt. Kuveyt: Vuzâratü’l-evkâfi’l-Kuveytiyye, 1994.
• Çeli̇k, Ali. “Tedlis Yapmakla İtham Edilen Kûfeli Râviler”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (ts.), 99- 123. https://doi.org/10.34085/buifd.717103
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer. Sünenü’d-Dârekutnî. thk. Şuayp Arnaut vd. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r- risâle, 2004.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahman. Müsnedü’d-Dârimî. thk. Merzûk b. Hiyâs. 2 Cilt. b.y.: yy., 2015.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. Risâletü Ebî Dâvûd ilâ ehli Mekke fî vaṣfi Sünenihî. thk. Muhammed es-Sabbâğ. Beyrut: Dâru’l-arabiyye, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Şuayb Arnaût vd.. 7 Cilt. b.y.: Dâru’r- risâleti’l-âlemiyye, 2009.
• Ebû Yûsuf, Ya’kûb b. İbrâhîm. el-Âsâr. thk. Ebu’l-vefâ el-Afğânî. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Ebû Zür’a, Abdurrahman b Amr b Abdullah ed-Dımaşkî. Târîhu Ebî Zür’a ed-Dımaşkî. Dımeşk: Mecmeu’l- lugati’l-arabiyye, ts.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. Maʿrifetü ʿulûmi’l-hadîs. thk. es-Seyyid Mu’zam Hüseyn. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1977.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillâh en-Nemerî. el-İstizkâr. thk. Salim b. Muhammed Ata vd.. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillâh en-Nemerî. et-Temhîd limâ fi’l-Muvattaʾ mine’l-meʿânî ve’l-esânîd. thk. Mustafa b. Ahmed el-Ulvî vd. 24 Cilt. Mağrib: Vuzâratu umûmi’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-İslâmî, 1967.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed er-Râzî. el-Cerh ve’t-ta’dîl. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-arabî, 1952.
• İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed. Kitabu’l-musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. thk. Kemal Yusuf Hût . 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1409.
• İbn Hıbbân, Muhammed el-Büstî. Kitâbü’s-sikât. thk. Muhammed Abdulmuîd Hân. 9 Cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, 1973.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. thk. Şuayb Arnaût vd. (thk.). 5 Cilt. b.y.: Dâru Risâleti’l-âlemiyye, 2009.
• İbn Receb el-Hanbelî, Zeynuddîn Abdurrahmân b. Ahmed. Şerhu ʿİleli’t-Tirmizî. thk. Hemmam Abdurrahim Said. 2 Cilt. Ürdün: Mektebetü’l-menâr, 1987.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. İhsan Abbas. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
• İclî, Ebü’l-Hasan Ahmed b Abdullah b Salih. Ma’rifetü’s-sikât. thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî. 2 Cilt. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1985.
• Kalkan, Nilüfer. İmam Muhammed’in Kitâbu’l-âsâr’ı ve Rivâyetlerinin Kütüb-i Sitte ile Karşılaştırması. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Kâsimî, Muhammed Cemâleddîn. Kavâidü’t-tahdîs min funûni mustalahi’l-hadis. Beyrut: Dâru kütübi’l-ilmiyye, 1332.
• Koçinkağ, Mansur. “İmâm Şâfiî’nin Mürsel Hadis Anlayışı”. Journal of Intercultural and Religious Studies: JIRS 7 (2014), 61-80.
• Kudûrî, Ahmed b. Muhammed. et-Tecrîd. thk. Muhammed Ahmed Serrâc vd. 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-selâm, 2006.
• Mizzî, Yusuf b. Abdurrahman b. Yusuf. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdulmun’ım Şelbî. 10 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-risâle, 2001.
• Özdemir, Veysel. “Kûfe’de İrsâl ve Tedlîsin Çok Olmasının Gerekçeleri Üzerine”. HADITH 3 (2019), 7-35.
• Özen, Şükrü. “Nehaî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.. 32/535-538. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Özkan, Halit. Hicrî İlk İki Asırda Farklı Şehirlerde Amel Telakkisi Oluşumunda Sünnet ve Hadisin Yeri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi 2006.
• Özüdoğru, Bekir. Hadis Anlam ve Amel: Râvi, Bölge ve Âlimlerin Ameli Özelinde Hadis-Amel İlişkisi. İstanbul: İFAV, 1., 2021.
• Polat, Selahattin. Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed. Usûlü’s-Serahsî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr. Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. thk. Ebû Kuteybe Muhammed el- Feryâbî. 2 Cilt. b.y.: Dâru Tayyibe, ts.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Üm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1990.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan eş-. el-Asl. thk. Ebü’l-Vefâ il-Afğânî. 5 Cilt. b.y.: İdâretü’l-Kur’ân ve’ulûmi’l-İslâmî, ts.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan. el-Hucce alâ Ehli’l-Medine. thk. Mehdî Hasan el-Geylânî. 4 Cilt. Beyrut: Alemü’l- Kütüb, 1403.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasen. Muvatta’-i Mâlik. thk. Abdulvehhab Abdullatif. 1 Cilt. b.y.: el-Mektebetü’l-ilmiyye, ts.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-kebîr. thk. Hamdi b. Abdilmecid. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbni Teymiye, ts.
• Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu Meâni’l-âsâr. thk. Muhammed Zehra en-Neccâr. 5 Cilt. b.y.: Alemü’l-kütüb, 1994.
• Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu müşkili’l-âsâr. thk. Şuayb Arnaût. 16 Cilt. b.y.: Müessesetü’r- risâle, 1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿu’l-kebîr - Süneni’t-Tirmiẕî. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-garbi’l-İslamî, 1998.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-ʿİlelü’s-sağir (Sünen’in sonunda). thk. Ahmed Muhammed Şakir vd. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyai’t-turâsi’l-arabî, ts.
• Türkmânî, Abdulmecit. Dirâsât fî Usûli’l-hadîs alâ Meheci’l-Hanefiyye. İstanbul: Asitâne, 2009.
• Vureykât, Abdülkerim Ahmed. Esbâbü İrsali’l-Hadîs inde’r-Ruvât. (Amman:ts )
• Yılmaz, Rahile Kızılkaya. Çağdaş Hadis Tartışmaları ve Muvatta’. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
• Yilmaz, Rahile Kızılkaya. “Muvatta’ ve Sahîh-i Buhârî Çerçevesinde İrsâl-İttisâl Meselesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XXI/2 (2021), 614-629.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb Arnaut vd. 25 Cilt. yy.: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman. Tezhîbü Tehzîbi’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Ganîm Abbas Ganîm ve Mecdî es-Seyyîd Emîn. 11 Cilt. y.y.: el-Fâruku’l-hadisiyye, 2004.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Abdullah b. Yûsuf. Nasbu’r-râye li ehâdîsi’l-Hidâye. thk. Muhammed Avvâme. 4 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-reyyân, 1997.