Down Sendromlu Çocuğa Sahip Olan Annelerin Başa Çıkma Süreçlerinde Dini Ve Manevi Etkiler

Year 2025, Volume: 25 Issue: 2, 1643 - 1685, 30.09.2025

Elif As Kaya , Fatma Baynal

https://doi.org/10.33415/daad.1709330

Abstract

Bu araştırma, Down sendromlu çocuklara sahip annelerin, karşılaştıkları zorluklarla başa çıkma süreçlerinde din ve maneviyatın etkisini incelemektedir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden mülakat ve katılımcı gözlem teknikleri kullanılmıştır. Araştırma Bursa ve İstanbul’da yaşayan Down sendromlu çocuğa sahip olan 24 gönüllü katılımcı anneden oluşmuştur. Görüşmelerden elde edilen veriler ışığında, Down sendromlu çocuğa sahip olan annelerin yaşadıklarını anlamlandırmada dini ve manevi kavramlara yöneldiği görülmüştür. Down sendromunun beraberinde getirdiği zorluklarla başa çıkmada annelerin dini ve dini olmayan başa çıkma etkinliklerine başvurdukları belirlenmiştir. Annelerin, süreç içerisinde ibadetlere yönelme, kaderci bir bakış açısıyla kabullenme gibi ruhsal sağlığını pozitif yönde etkileyen olumlu dini başa çıkma etkinliklerine yöneldikleri görülmüştür. Bununla birlikte başlarına gelenlerin Allah tarafından bir cezalandırma olduğunu düşünmek gibi ruhsal sağlığı negatif yönde etkileyen olumsuz dini başa çıkma etkinliklerine de yöneldikleri tespit edilmiştir. Annelerin yaşadıklarını kabullenmeleri, hayata ve çocuklarına olumlu bakmaları açısından dinin etkili olduğunu göstermiştir.

Keywords

Din Psikolojisi , Down Sendrom , Maneviyat , Dindarlık , Dini Başa Çıkma

Examination Of Religious And Spiritual Effects in The Coping Processes Of The Mothers Of Children With Down Syndrome

Abstract

This study examined the effects of religion and spirituality on mothers of children with Down syndrome in coping with the challenges they face. Qualitative research methods, including interviews and participant observation techniques, were used in this study. The study included 24 volunteer mothers living in Bursa and Istanbul who have children with Down syndrome. Based on the data obtained from the interviews, it was observed that mothers of children with Down syndrome turn to religious and spiritual concepts to make sense of their experiences. It was determined that mothers resort to both religious and non-religious coping activities to cope with the challenges associated with Down syndrome. It was observed that mothers turned to positive religious coping activities that had a positive effect on their mental health, such as engaging in worship and accepting their situation with a fatalistic perspective. However, it was also determined that they engaged in negative religious coping activities that harmed their mental health, such as believing that what had happened to them was a punishment from God. It was shown that religion is effective in helping mothers accept what they have experienced and maintain a positive outlook on life and their children.

Keywords

Psychology of Religion , Down Syndrome , Spirituality , Religiosity , Religious Coping

References

• Albayrak, Hafize. Engelli̇ Çocuğa Sahi̇p Ebeveynleri̇n Di̇ndarlık Yöneli̇mleri̇, Di̇ni̇ Başa Çıkma ve Red-Kabul Düzeyleri̇ ile Ruh Sağlığı Göstergeleri̇ Arasındaki̇ İli̇şki̇. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2023.
• Alexander, Thomas, ve Julia Walendzik. “Raising a Child with Down Syndrome: Do Preferred Coping Strategies Explain Differences in Parental Health?” Psychology 7/1 (2016): 28-39. https://doi.org/10.4236/psych.2016.71005.
• Arslantürk, Zeki - Arslantürk, E. Hamit. Uygulamalı Sosyal Araştırma SPSS, Kavramlar, Teknikler, Metotlar, Bilgisayar Uygulamaları. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 4., 2016.
• Avşaroğlu, Selahattin. “Özel Gereksinimli Çocuğa Sahip Anne-Babaların Kaygı Durumlarına Göre Umutsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 9/1 (2012), 533-549. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.330239
• Aydın, Cüneyd. “Kader İnancının Savunma Mekanizması ve Dini Başa Çıkma Kavramları Açısından Değerlendirilmesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/35 (30 Haziran 2019), 101-122. https://doi.org/10.14395/hititilahiyat.469645
• Aydın, Cüneyd. Birey ve Kutsal Destek. Ankara: SonÇağ Yayınları, 2024.
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Ayten, Ali- Karagöz, Sema. “Religiosity, Spirituality, Forgiveness, Religious Coping as Predictors of Life Satisfaction and Generalized Anxiety: A Quantitative Study on Turkish Muslim University Students”. Spiritual Psychology and Counseling 6/1 (2021), 47-58. https://dx.doi.org/10.37898/spc.2021.6.1.130.
• Ayten, Ali - Sağır, Zeynep “Dindarlık, Dinî Başa Çıkma ve Depresyon İlişkisi: Suriyeli Sığınmacılar Üzerine Bir Araştırma.” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47, (2015). 5-18. https://doi.org/10.15370/muifd.86222.
• Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 4. bsk., 2018.
• Batan, Sabriye Nazlı- Ayten, Ali. “Dinî Başa Çıkma, Psikolojik Dayanıklılık ve Yaşam Doyumu İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 15/3 (2015), 67-92.
• Batu, E. Sema (ed.). 0-6 Yaş Arası Down Sendromlu Çocuklar ve Gelişimleri. Ankara: Vize Yayıncılık, 1. bsk., 2018.
• Baynal, Fatma. “Boşanma Sonrası Başa Çıkmada Dini ve Manevi Etkilerin İncelenmesi,” Bilimname XXXV/1, (2018), 251-280.
• Baynal, Fatma. Ateizm ve Hayatın Anlamı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2024.
• Bayram, Nurun Nisa, ve Faruk Karaca. “Kader Algısı ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma.” Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (Bahar 2025): 120-144.
• BEBKA. Özel Eğitim Güzel Gelecek. Bursa, 2012.
• Bozkurt, Canan- Bulut, Hülya. "The Effect of Religious Coping Levels on Asthma Control in Asthmatic Adults in Türkiye". J Relig Health (2025). https://doi.org/10.1007/s10943-025-02360-0
• Braga, Patrícia Pinto, Juliana Barony da Silva, Bárbara Radieddine Guimarães, Márcia Van Riper, ve Elysângela Dittz Duarte. “Problem-Solving and Coping in Family Adaptation of Children with Down Syndrome.” Revista da Escola de Enfermagem da USP 55 (19 Mayıs 2021): e03708. https://doi.org/10.1590/S1980-220X2020001803708.
• Choi, Hyunkyung. “Adaptation in Families of Children with Down Syndrome: A Mixed-Methods Design.” Journal of Korean Academy of Nursing 45, no. 4 (Ağustos 2015): 501-512. https://doi.org/10.4040/jkan.2015.45.4.501.
• Compas, Bruce E. “Coping with Stress During Childhood and Adolescence.” Psychological Bulletin 101/3 (1987), 393-403. https://doi.org/10.1037/0033-2909.101.3.393
• Çaksen, Hüseyin. “Religious Coping in Parents of Children with Down Syndrome: A Systematic Review of the Literature.” Journal of Religion and Health 64, no. 1 (Şubat 2025): 462–518. https://doi.org/10.1007/s10943-024- 02207-0.
• Çoğulu, Özgül (ed.). Down Sendromu A’dan Z’ye. Sıhhiye, Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitabevleri, 2018.
• Demi̇r, Hüdanur - Çınar, Mehmet. “Gençlerin Beş Vakit Namaz Kılma Durumlarını Etkileyen Faktörlerin CHAID Analiz Yöntemi ile İncelenmesi”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/3 (31 Aralık 2022), 1016-1029. https://doi.org/10.17859/pauifd.1205116
• Canel Çınarbaş, Deniz. "İslami ve İslam Öncesi İnançlar ve Psikoloji: Türkiye’de Yerel Sağaltım Yöntemleri Bağlamında Türbe ve Hoca Ziyaretleri", AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 2/1, (2015), 27-39.
• Doğan, Mebrure. Acıdan Erdeme Yolculuk. Üsküdar, İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2.baskı: İstanbul, Aralık 2020., 2020.
• Ekşi, Halil. Başaçıkma, Dini Başaçıkma ve Ruh Sağlığı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma: Eğitim, İlahiyat ve Mühendislik Fakültesi Öğrencilerinin Karşılaştırılması. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Doktora Tezi, 2001.
• Eripek, Süleyman. Zihinsel Engelli Çocuklar. Eskişehir: Eskişehir Üniv. Eğitim Fak, 1993.
• Fatima, Iram, ve Kausar Suhail. “Belief in a Just World and Subjective Well-Being: Mothers of Normal and Down Syndrome Children.” International Journal of Psychology 45, no. 6 (1 Aralık 2010): 461-468. https://doi.org/10.1080/00207591003774519.
• Gerber, Monica M., Boals, Adirel, Schuettler, Darnell. “The Unique Contributions of Positive and Negative Religious Coping to Posttraumatic Growth and PTSD”, Psychology of Religion and Spirituality 3/4 (2011), 298– 307. https://doi.org/10.1037/a0023016
• Göcen, Gülüşan- Genç, Merve. "Ebeveyn Kaybı Yaşamış Bireylerde Otobiyografik Bellek, Allah Tasavvuru ve Dini Başa Çıkma". Bilimname, 2019(40), 313-349. https://doi.org/10.28949/bilimname.635965.
• Gocen, Gulusan. “Çocuk Evleri Üzerinden Din, Şükür, Maneviyat ve Mutluluk İlişkisini Anlamak (Understanding the Relationship between Religion, Gratitude, Spirituality and Happiness through Children’s Homes).” Yetim ve Kimsesiz Çocuklar Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Symposium on Orphans and Abandoned Children Proceedings), ed. Amine Ertürk içinde 135-173. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınevi, 2023. https://doi.org/10.26650/PB/SS48.2023.003.006
• Gören, Ayşe Burcu. Down Sendromlu Bi̇reyleri̇n Manevi̇ Bakımı ve Bi̇r Model Öneri̇si̇. Ankara: Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015.
• Hayta, Akif. Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi. ed. Hayati Hökelekli. İstanbul: Dem Değerler Eğitimi Merkezi, 3. bs., 2015.
• Hökelekli, Hayati. “Dini Telkin ve Tebliğde Psikolojik Esaslar”. Diyanet İlmi Dergi 1/19 (1983), 27-39.
• Kalgı, Mehmet Emin. “Dezavantajlı Bölgelerde Yılmazlığın Yordayıcıları: Temel Psikolojik İhtiyaçlar ve Stresle Başa Çıkma (İmam Hatip Lisesi Öğrencileri Örneği)”. Batman Akademi Dergisi 8/1 (Haziran 2024), 94-108 https://doi.org/10.58657/batmanakademi.1482870
• Karagöz, Sema. Oti̇sti̇k Çocukların Anne Babalarında Anlamlandırma ve Di̇ni̇ Başaçıkma. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Kartopu, Saffet. Kaygının Kader Algıları ile İlişkisi –Kahramanmaraş Örneği–. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Doktora Tezi, 2012.
• Kartopu, Saffet - Ünalan, Abdurrahman. Büyü ve Tabı̇atüstü Güçlere Başvurma Nedenlerı̇ Üzerı̇ne Bı̇r Saha Araştırması. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19/2 (2019), 379-399.
• Kaya, Fuat. Zi̇hi̇nsel Engelli̇ Çocuklara Sahi̇p Ai̇lelerde Problem Çözme ve Di̇ni̇ Başaçıkma. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Köse, Ali - Ayten, Ali. Popüler Dindarlık. İstanbul: Timaş Yayınları, 2. bsk., 2018.
• Kula. Din Eğitiminde Çağdaş Konular. ed. Mustafa Köylü. İstanbul: Dem Yayınları, 2. bs., 2014.
• Kula, Mustafa Naci. Bedensel Engellilik ve Dini Başa Çıkma. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 1. bs., 2005.
• Kulaksızoğlu, Adnan (ed.). Farklı Gelişen Çocuklar. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık, Gözd. gçrlm. 3. bs., 2016.
• Küçükcan, Talip - Köse, Ali. Doğal Âfetler ve Din. İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı, 2000.
• Lee, Esther Yejin, Nicole Neil, ve Deanna C. Friesen. “Support Needs, Coping, and Stress among Parents and Caregivers of People with Down Syndrome.” Research in Developmental Disabilities 119 (Aralık 2021): 104113. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2021.104113.
• Lokmanoğlu, Ayşe Şentepe - Yılmaz Bursalı, Esma. "Z Kuşağı Üniversite Öğrencilerinde Psikolojik Sağlamlık ve Maneviyat İlişkisi". Euroasia Journal Of Social Sciences & Humanities, 11/41. (2024), 25-39. http://doi.org/10.5281/zenodo.14599594.
• MEB, Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Özel Eği̇ti̇m Hi̇zmetleri̇ Tanıtım El Ki̇tabı. Ankara, 2006.
• Mogahed, Yasmin. İyileştir Kalbini Duygusal ve Manevi İyilik Rehberi. çev. Gülcan Pamak. Timaş Yayınları, 2023.
• Ozcan, Ozgul, Hoelterhoff, Mark, Wylie, Elaenor. "Faith and spirituality as psychological coping mechanism among female aid workers: a qualitative study". Int J Humanitarian Action 6, 15 (2021). https://doi.org/10.1186/s41018-021-00100-z
• Pargament, Kenneth I. vd. “Başa Çıkmanın Dini Boyutu: Teori, Araştırma ve Uygulamadaki Gelişmeler”. çev. Çiğdem Damla Balaban. Din ve Maneviyat Psikolojisi Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. 2./377-407. Ankara: Phoenix Yayınevi, 1. Basım, 2013.
• Pargament, Kenneth I. vd. “The Many Methods of Religious Coping: Development and Initial Validation of the Rcope”. Journal of Clinical Psychology 56/4 (Nisan 2000), 519-543. https://doi.org/10.1002/(SICI)1097- 4679(200004)56:4<519::AID-JCLP6>3.0.CO;2-1
• Pargament, Kenneth I. - Barant, Curtis R. “Religion and Coping”. Handbook of Religion and Mental Health. 111- 128. United States of America: Academic Press, 1. Basım, 1998.
• Pargament, Kenneth I. “Tanrım Bana Yardım Et: Din Psikolojisi Açısından Başa Çıkmanın Teorik Çatısına Doğru.” Çev. Ali Albayrak. Tabula Rasa: Felsefe ve Teoloji 3, no. 9 (2003): 207-238.
• Pirutinsky, Steven. “Negative Religious Coping Versus Spiritual Struggles: Moderator Or Main Effect?”. Journal Of Clinical Psychology 80/8 (2024), 1780-1796. doi:10.1002/jclp.23694.
• Semerci, Remziye - Uysal, Gülzade - Açikgöz, Ayfer - Demirer, Pınar. “The Predictive Power of Religious Coping on Care Burden, Depression, Stress, and Anxiety of Parents of Pediatric Oncology Patients in Turkey”, J Relig Health 63, (2024), 3618-3635. https://doi.org/10.1007/s10943-024-02096-3.
• Subaşı, Münevver - Okumuş, Kübra. “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Durum Çalışması”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Haziran 2017 21(2): 419-426.
• Sürem, Mustafa. Din Eğitimi Bağlamında Down Sendromlu Çocuğu Olan Ailelerin ve DKAB Öğretmenlerinin Engelliliğe İlişkin Görüşleri (Kastamonu örneği). Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Şahin, Nurhan H., ve Aysel Durak. “Stresle Başaçıkma Tarzları Ölçeği: Üniversite Öğrencileri İçin Uyarlanması.” Türk Psikoloji Dergisi 10, no. 34 (1995): 56-73.
• Taş, Ramazan. Yetişkinlerde Psikolojik Sermaye ile Dini Başa Çıkma Tarzları ve Affedicilik İlişkisi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Doktora Tezi, 2024.
• Tokur, Behlül. İmtihan Psikolojisi. Altındağ, Ankara: FCR Yayın Reklam Bilgisayar, 1. Baskı: Nisan 2018., 2020.
• Turan, Ali. Özel Eğitim Gerektiren Çocukların Problemleri, Din ve Aile Tutum ve Davranışları (Otistik Çocuklar Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Van der Veek, Shelley M. C., Vivian Kraaij, ve Nadia Garnefski. “Cognitive Coping Strategies and Stress in Parents of Children With Down Syndrome: A Prospective Study.” Intellectual and Developmental Disabilities 47, no. 4 (1 Ağustos 2009): 295–306. https://doi.org/10.1352/1934-9556-47.4.295.
• Yaparel, Recep. “Depresyon ve Dini İnançlar ile Tabiatüstü Nedensel Yüklemeler Arasındaki İlişkiler”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8, (1994), 275-299.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din. Adana: Karahan Kitabevi, 2.bsk., 2013.
• Yapıcı, Asım - Doğanay, Süleyman. “Dini Başa Çıkma ve Sabır Bağlamında İnsan Tipleri: Nitel Bir Araştırma”. Bilimname 2019/40 (31 Aralık 2019), 105-135. https://doi.org/10.28949/bilimname.634717
• Yıldırım, Ali - Hasan Şimşek, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2013.
• Yılmaz, Beyzanur. Dini Başa Çıkma Düzeyinin Takıntılı Davranışlarla Başa Çıkma ile İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• https://ankara.baskenthastaneleri.com/tr/saglik-rehberi/akraba-evliliklerine-genel-bakis. “Başkent Üni̇versi̇tesi̇ Ankara Hastanesi̇ - Sağlık Rehberi - Akraba Evliliklerine Genetik Bakış”. Erişim 17 Ağustos 2023. https://ankara.baskenthastaneleri.com/tr/saglik-rehberi/akraba-evliliklerine-genel-bakis